Η Ρωσία αλλάζει τις ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα και συγκατοικεί με την Τουρκία

Η παγκόσμια οικονομία παίρνει φωτιά, με τις τιμές των καυσίμων να βρίσκονται στα ύψη και τον πληθωρισμό να καλπάζει, χωρίς να υπάρχει ισχυρό δίκτυ ασφαλείας. Από τις κυρώσεις πλήττεται μεν η Ρωσία, αλλά βαρύ κόστος πληρώνουν και οι ΗΠΑ, κυρίως, όμως, η ΕΕ. Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν λαμβάνει χώραν μόνον επί του εδάφους, όπου συντελούνται βιβλικές καταστροφές με απώλεια του 45% μέχρι στιγμής του ΑΕΠ της, αλλά και στη θάλασσα. Εκεί η Ρωσία αλλάζει, μέσα από τις δομικές αλλαγές, την ΑΟΖ και τα δικαιώματά της, επιδιώκοντας να γίνει κυρίαρχη, συγκατοικώντας στην περιοχή με την Τουρκία.

Μαύρη Θάλασσα και Γαλάζια Πατρίδα

Η ρωσική αναθεωρητική πολιτική ξεκινά από την Ευρώπη και μέσω Καυκάσου φτάνει έως τη Μέση Ανατολή. Απαντάται, δε, από τις ΗΠΑ, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ στη βάση ενός οικονομικού πολέμου και της οικοδόμησης μιας νέας αποτροπής, που τροφοδοτεί τη λογική της ρωσικής κατατριβής στην Ουκρανία, ενώ ταυτοχρόνως απειλείται η δημιουργία νέων μετώπων σε Σουηδία και Φινλανδία, εάν προχωρήσει η ένταξή τους στη Βορειοατλαντική Συμμαχία.

Μεταξύ των δομικών μεταβολών που προσδοκά να επιφέρει η Ρωσία περιλαμβάνονται:

Πρώτον, η αλλαγή της ρωσικής ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα, επί της οποίας προσδοκά να κυριαρχήσει και να την μοιραστεί στο μεγαλύτερό της μέρος μαζί με την Τουρκία, της οποίας η πολιτική στηρίζεται στη Γαλάζια Πατρίδα. Έχουμε δύο αναθεωρητικές στρατηγικές χωρών, που θα ήταν δυνατό να συμπλεύσουν, αντί να συγκρουστούν. Εξ ου και η πολιτική του εκκρεμούς που υιοθετεί ο Ερντογάν. Οι αλλαγές επιβάλλονται με τη βία των όπλων και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο. Με την κατοχή της Κριμαίας έχουν ήδη αλλάξει οι ΑΟΖ στην περιοχή, ενώ θα υπάρξουν περαιτέρω μεταβολές μετά την κατάκτηση της Μαριούπολης. Θα προκύψουν και άλλες, εάν πέσει η Οδησσός και φτάσει η Ρωσία ώς την Υπερδνειστερία. Σε αυτήν την περίπτωση η Μόσχα θα δημιουργήσει ένα στρατηγικό πέταλο από την Υπεδνειστερία έως τη Λευκορωσία, μέσω της Μαριούπολης και των ρωσόφωνων περιοχών της Ουκρανίας, εγκλωβίζοντας τη χώρα και αφήνοντας μόνο μια έξοδο προς τα δυτικά της. Ένα δεύτερο εξωτερικό τόξο δημιουργείται από την Αγία Πετρούπολη προς το Καλίνινγκραντ, στη Βόρεια Θάλασσα, που έχει δύο όψεις. Η μία είναι αμυντική και η άλλη επιθετική. Είναι, δε, συναφές με την επέκταση του ΝΑΤΟ στη Φινλανδία και τη Σουηδία. Δημιουργείται ένα εσωτερικό γεωστρατηγικό τόξο από την Αγία Πετρούπολη έως τη Λευκορωσία. Τα δύο τόξα, το ένα προς το Καλίνινγκραντ και το άλλο προς τη Λευκορωσία, συνιστούν ένα γεωστρατηγικό πέταλο, που εγκλωβίζει τις Βαλτικές Χώρες.

Ενεργειακός πονοκέφαλος και συμφέροντα

Δεύτερον, η Μέση Ανατολή μέσω Καυκάσου. Ο έλεγχος της Μαύρης Θάλασσας δεν βάζει τέλος μόνο στην επέκταση του ΝΑΤΟ προς τη Γεωργία, αλλά δημιουργεί, ταυτοχρόνως, ερείσματα για την εδραίωση των γεωπολιτικών συμφερόντων στον Καύκασο και από εκεί στη Μέση Ανατολή και στην Ασία, που είναι πλέον ενεργειακός και ζωτικός χώρος της Ρωσίας. Γιατί; Διότι εκεί είναι που στρέφεται η Μόσχα για την πώληση του φυσικού αερίου, λόγω της ενεργειακής απεξάρτησης που έθεσε ως πολιτική της η Ε.Ε. Είναι μια πολιτική μετ’ εμποδίων, καθότι, αφενός, είναι μεγάλες οι εξαρτήσεις, και, αφετέρου, δεν υπάρχει χρόνος για ταχύτατη αντίδραση. Τα συμφέροντα των κρατών μελών διαφέρουν. Συνεπώς, θα πρέπει να βρεθεί κοινή συνισταμένη. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο την περασμένη εβδομάδα δεν λήφθηκε απόφαση για το έκτο πακέτο κυρώσεων και γινόταν λόγος για μεταβατική περίοδο σε θέματα ενεργειακής απεξάρτησης. Ήδη, η Ινδία και η Κίνα γεμίζουν τις αποθήκες τους με πετρέλαιο από τη Ρωσία, πληρώνοντας σε χαμηλές τιμές. Τα κέρδη της Μόσχας είναι ήδη αυξημένα, παρά τις κυρώσεις της Δύσης, λόγω της εκτόξευσης των τιμών, χωρίς να υπάρχουν στον ορίζοντα ενδείξεις για τη χαλιναγώγησή τους. Τα ρωσικά έσοδα έχουν αυξηθεί κατά 45% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Τίθεται μεν η Ρωσία σε οικονομική απομόνωση από τη Δύση, αλλά το ρούβλι έχει ανακάμψει, την ίδια στιγμή κατά την οποία στις χώρες της ΕΕ και στις ΗΠΑ οι δείκτες του πληθωρισμού ανεβαίνουν επικίνδυνα, λόγω της αύξησης στην τιμή των καυσίμων, του προβλήματος στην τροφική αλυσίδα, του ηλεκτρικού ρεύματος και ακόμη τριών άλλων παραγόντων: Α) Δεν μπορεί να λειτουργήσει ομαλά η ελεύθερη αγορά επί τη βάσει των κανόνων της προσφοράς και της ζήτησης. Β) Υπάρχει αισχροκέρδεια. Γ) Οι αποτρεπτικές πυρηνικές απειλές της Ρωσίας επιδεινώνουν την κατάσταση, αφού πρόκειται για ψυχολογικό πόλεμο και ένδειξη αποφασιστικότητας.

Πυρηνική απειλή

Η χρήση των πυρηνικών: 1) Δεν συστήνεται στην παρούσα φάση ως σοβαρή επιλογή, αφού η Μόσχα ελέγχει την κατάσταση ακόμη και αν έχει απώλειες. 2) Σημαίνει αμοιβαίο κόστος και ολοκαύτωμα, που μπορεί να αποφασιστεί από τον Πούτιν, εάν χάνει τον πόλεμο και αισθάνεται την ατίμωση. Και επί τούτου είναι που η Δύση θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική. Να γνωρίζει, δηλαδή, στο πλαίσιο ενός ορθολογιστικού παιχνιδιού, μέχρι ποιου σημείου τραβά το σχοινί χωρίς αυτό να αποδυναμώνει την όποια αποτρεπτική της ικανότητα. Επί τούτου είναι που θα πρέπει να μελετηθεί σε βάθος το θέμα της επέκτασης του ΝΑΤΟ προς τη Σουηδία και τη Φινλανδία. Εάν ποτέ, αλλά και πώς θα γίνει. Και ποιες επιπτώσεις θα προκύψουν. Το όφελος θα είναι μεγαλύτερο του κόστους; Τι είδους κόστος ή όφελος θα προκύψει;

Πληθωρισμός και η κυπριακή ναυτιλία

Η ΕΕ έχει αποδειχθεί ανέτοιμη να διαχειριστεί αποτελεσματικά την οικονομική κρίση που προκύπτει από τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις κυρώσεις, τις οποίες η ίδια επιβάλλει επί της Ρωσίας. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σχεδιάζει να λάβει μέτρα για την καταπολέμηση του πληθωρισμού, που φτάνει σε μέσον όρο το 9% (Κύπρος 8,8%). Τέτοια μέτρα είναι, για παράδειγμα, η αύξηση του επιτοκίου. Όμως, ένα τέτοιο μέτρο θα περιορίσει την ανάπτυξη με τον σαφή κίνδυνο της δημιουργίας στασιμοπληθωρισμού. Η Κύπρος αντιμετωπίζει ακόμη δύο σοβαρά προβλήματα. Το ένα είναι αυτό του τουρισμού, που πλήττεται από τις κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας και φτάνει το 16% επί του ΑΕΠ. Το άλλο είναι εκείνο της ναυτιλίας, που αναλογεί στο 6,7% επί του ΑΕΠ στην περίπτωση που θα απαγορευτεί η μεταφορά ρωσικών προϊόντων και, δη ενεργειακού χαρακτήρα, από πλοία που φέρουν τη σημαία κρατών μελών της ΕΕ. Υπάρχει μεν η συλλογικότητα στη λήψη των αποφάσεων, αλλά θα πρέπει μέσα από το κοινό συμφέρον να εξυπηρετούνται και τα εθνικά. Κλασικό επί τούτου παράδειγμα, προκειμένου να γίνει αντιληπτό τι θέλουμε να πούμε, είναι η στάση της Σλοβακίας και της Ουγγαρίας στο θέμα του εμπάργκο επί της τροφοδοσίας πετρελαίου από τη Ρωσία. Η Βουδαπέστη απείλησε ακόμη και με βέτο, διότι είναι ζήτημα επιβίωσης και ζωτικής σημασίας για την ίδια. Οι πολιτικές της διεκδικήσεις είχαν αποτέλεσμα, διότι και άλλα κράτη μέλη ανησυχούν για τις επιπτώσεις των κυρώσεων σε βάρος της Μόσχας, υπό την έννοια ότι η ΕΕ δεν μπορεί να απαγκιστρωθεί από την ρωσική ενεργειακή εξάρτηση αμέσως και ότι άρχισαν ήδη τα κράτη μέλη να πληρώνουν κόστος από τις επιπτώσεις του οικονομικού πολέμου. Είναι, δε, αβέβαιο πού θα καταλήξουμε.

Πολιτικές επιλογές

Λαμβανομένων υπ’ όψιν των όσων συμβαίνουν εξ αφορμής του πολέμου στην Ουκρανία και στην ΕΕ, η Κύπρος οφείλει να συγκροτήσει πολιτική επιλογών για την προάσπιση των συμφερόντων της. Επισημαίνουμε λοιπόν τα εξής:

Κυπριακό και Ασφάλεια

1. Λογικό είναι να ζητήσει η Κυβέρνηση στο Κυπριακό ό,τι προτάσσουν ΕΕ, ΝΑΤΟ και ΗΠΑ για την περίπτωση της Ουκρανίας. Δηλαδή: Α) Όχι στους εισβολείς, όχι στην παράνομη κτήση εδαφών, όχι στην αναβίωση παλαιών αυτοκρατοριών, αποχώρηση ξένων στρατών και σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας των κρατών. Οι αρχές αυτές υποβάλλουν την αναπροσαρμογή των θέσεών μας στο Κυπριακό, υπό την έννοια ότι η διαδικασία λύσης για μια ομοσπονδία δύο συνιστώντων κρατών τροφοδότησε τη χωριστή κρατική συνείδηση των Τουρκοκυπρίων, την ισότιμη κυριαρχία και τη θέση περί δύο κρατών στο πλαίσιο μιας συνομοσπονδίας. Β) Αποστολή όπλων στην Ουκρανία για ν’ αντιμετωπιστούν και να ηττηθούν οι εισβολείς. Εμείς δεν λέμε ότι θα κάνουμε πόλεμο με την Τουρκία. Όμως, η παραχώρηση οπλικών συστημάτων προς την Κυπριακή Δημοκρατία, για την αντιμετώπιση του εισβολέα, αυξάνει την αποτρεπτική μας ικανότητα και μειώνει τις πιθανότητες κρίσης και πολέμου. Διότι, εάν η Ρωσία γνώριζε εξ αρχής ότι ο πόλεμος θα της προκαλούσε μεγαλύτερο κόστος απ’ ό,τι όφελος, θα κατέφευγε σε άλλους τρόπους διευθέτησης του προβλήματος και δη διπλωματικούς. Άλλωστε η διπλωματία και το δίκαιο βαδίζουν χέρι - χέρι με την ισχύ και την αποτροπή. Ταυτοχρόνως, γιατί να μη ζητηθεί η επιβολή εμπάργκο στρατιωτικού υλικού στην Άγκυρα, ενόσω δεν επιστρέφει στις συνομιλίες με βάση τις αρχές και αξίες της ΕΕ για δημοκρατική λύση και για την εφαρμογή ενός πολιτειακού συστήματος και κράτους που θα είναι συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας, όταν ανάλογες στρατιωτικές κυρώσεις επιβάλλονται επί της Μόσχας; Η πρόταξη ενός τέτοιου αιτήματος σε συνδυασμό με άλλα δημιουργεί κλίμα και πιέσεις επί της Άγκυρας.
2. Συμμετοχή στο νέο σύστημα ασφάλειας της ΕΕ, όπως αναλύεται στη στρατηγική πυξίδα και ειδικότερα σε ό,τι αφορά την περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Α) Η διαδικασία αυτή ανήκει στη νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας και τόσο η Κύπρος όσο και η Ελλάδα είναι τα μόνα κράτη μέλη της ΕΕ στην περιοχή και ως εκ τούτου μπορούν να συμμετάσχουν κατά τρόπο θεμελιακό στην υλοποίησή της. Συν του ότι η Ελλάδα ανήκει στο ΝΑΤΟ. Η δε στρατηγική πυξίδα θα λειτουργήσει συμπληρωματικά με τις επιλογές της Συμμαχίας, ενώ, ταυτοχρόνως, η Τουρκία θα είναι δυνατό να συμμετάσχει ως τρίτο της ΕΕ κράτος, εφόσον αποσύρει τον στρατό της από την Κύπρο, για να δημιουργηθούν συνθήκες ασφάλειας, εμπιστοσύνης και λύσης του Κυπριακού. Β) Η απόφαση για αυτόματη ενεργοποίηση του άρθρου 42,7 για την έμπρακτη υποστήριξη ακόμη και με στρατιωτικά μέσα προς την Κύπρο, εφόσον δεχθεί επίθεση από τρίτη χώρα, όπως είναι η Τουρκία. Η ρήτρα αυτή είναι τμήμα της στρατηγικής πυξίδας και δεν σημαίνει πόλεμο, αλλά αποτροπή. Γιατί; Διότι η Άγκυρα θα γνωρίζει από τώρα ότι, εάν επιτεθεί είτε σε βάρος της Ελλάδας είτε σε βάρος της Κύπρου, θα βρει απέναντί της ολόκληρη την ΕΕ.
3. Εφαρμογή των αρχών του διεθνούς δικαίου και χρήση των διεθνών δικαστηρίων. Α) Εάν η Τουρκία θέλει συμμετοχή στα ενεργειακά οφέλη, μπορεί να προχωρήσει σε συνυποσχετικό με την Κυπριακή Δημοκρατία, δηλαδή να την αναγνωρίσει και να τεθούν ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου για τον καθορισμό ΑΟΖ. Β) Τη συμβολή του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου στο θέμα της Αμμοχώστου. Εφόσον το έγκλημα της επίθεσης και του πολέμου συντελείται επί του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας που επικύρωσε τη λειτουργία του ΔΠΔ, το εν λόγω Δικαστήριο έχει δικαιοδοσία, ασχέτως εάν η Άγκυρα επικύρωσε ή όχι τη λειτουργία του. Και μόνο η διατύπωση των θέσεων αυτών από την Κυπριακή Δημοκρατία, τις οποίες η ΕΕ, το ΝΑΤΟ, η Βρετανία και οι ΗΠΑ υποστηρίζουν στην περίπτωση της Ουκρανίας, θα συνιστά πρόσθετη πίεση επί της Άγκυρας, αφαιρώντας της ταυτοχρόνως τον ρόλο του ειρηνοποιού, τον οποίο επιδιώκει να διαδραματίσει καλύπτοντας: Α) Τα διπλωματικά κενά της ΕΕ. Β) Την παράλυση του συλλογικού συστήματος ασφάλειας του ΟΗΕ, λόγω του ρωσικού βέτο στο Σ. Ασφαλείας.

Οικονομία και συναφείς τομείς

Υπάρχουν σειρά άλλων επιλογών εντός της ΕΕ και γενικότερα που μπορούν να προταχθούν και αφορούν, εκτός των άλλων, και την οικονομία, τη ναυτιλία και τον τουρισμό. Τι ανταλλάγματα έχουμε ζητήσει από την ΕΕ για τις ζημιές που έχουμε υποστεί από την ορθή δική μας σύμφωνη γνώμη επί των κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας στον τομέα της απαγόρευσης πτήσεων, που είχε αρνητικό αντίκτυπο στον τουρισμό; Το ίδιο θα ισχύσει για ένα ανάλογο μέτρο κυρώσεων στα θέματα της ναυτιλίας. Σε αυτήν την περίπτωση, τα πλοία που ανήκουν στο κυπριακό νηολόγιο θα αλλάξουν σημαία και το κόστος δεν θα το πληρώσει μόνο η Ρωσία -εάν τελικά πληρώσει- αλλά η Κύπρος και προφανώς η Ελλάδα, που έχουν μεγάλους στόλους. Ήδη, η Κυπριακή Δημοκρατία επωμίζεται κόστος από το εμπάργκο που επιβάλλει η Άγκυρα σε βάρος των πλοίων και των αεροσκαφών μας, καθώς και από την άρνησή της να σεβαστεί την τελωνειακή ένωση. Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι θύμα αθέμιτου ανταγωνισμού, που προκαλείται από την Τουρκία, η οποία παραβιάζει τους κανόνες τής ΕΕ και δη της ενιαίας αγοράς. Γιατί; Διότι τα τουρκικά προϊόντα εισάγονται στην Κύπρο μέσω της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, αλλά τα κυπριακά δεν μπορούν να εισαχθούν στην Τουρκία. Στην παρούσα φάση, η Άγκυρα αρνείται να υιοθετήσει τις κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας, με αποτέλεσμα να θησαυρίζουν οι τουρκικές αερογραμμές, το εμπόριο και ο τουρισμός σε βάρος της Κύπρου, αλλά και σε βάρος άλλων χωρών της ΕΕ και μη. Επί τούτου θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα εξής: α) Η εξέταση των τιμωρητικών μέτρων που θα ήταν δυνατό να επιβληθούν σε βάρος της Άγκυρας. β) Η στήριξη της ΕΕ προς την Κύπρο μέσα από τον προϋπολογισμό και από άλλα μέτρα στήριξης, λόγω του πρόσθετου κόστους που επωμίζεται ως αποτέλεσμα της συμμαχικής της στάσης στον πόλεμο της Ουκρανίας. Για παράδειγμα, η μεν Ουγγαρία θέτει το βέτο πάνω στο τραπέζι υποστηρίζοντας ότι διακυβεύονται ζωτικά της συμφέροντα, η δε Πολωνία αξιώνει οικονομική στήριξη, λόγω του κόστους που της επιφέρει το Προσφυγικό. Ερώτημα: Δεν δύναται η Κυπριακή Δημοκρατία να θέσει τα δικά της λογικά αιτήματα σε ένα ενιαίο πακέτο με άλλα κράτη - μέλη; Δεν αναφερόμαστε σε εκβιασμούς, αλλά σε παράθεση στοιχείων και ανάληψη πρωτοβουλιών με άλλες χώρες της ΕΕ.

Το άλλοθι των ελλειμμάτων…

Το περιφερειακό και παγκόσμιο σύστημα ασφάλειας και οι οικονομικές συνθήκες αλλάζουν με ιλιγγιώδεις πλέον ρυθμούς. Δεν υπάρχουν από μηχανής θεοί, αλλά πολιτικές και δράσεις επί τη βάσει συμφερόντων, που τα κράτη καλούνται να εξυπηρετούν είτε κατά μόνας είτε μέσω συμμαχιών, όπως η ΕΕ, που δεν μπορούν όμως να εμφανίζονται ως εύκολο άλλοθι των δικών μας ελλειμμάτων, χωρίς να σημαίνει ότι δεν εφαρμόζονται δύο μέτρα και δύο σταθμά. Καλώς ή κακώς, αυτός είναι ο κόσμος στον οποίο ζούμε…

Οι δύο χάρτες αποτυπώνουν πώς άλλαξαν οι ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα μετά την κτήση της Κριμαίας από τη Ρωσία και πώς θα μεταβληθούν, εάν υλοποιηθούν οι στρατηγικοί σχεδιασμοί της Μόσχας στον πόλεμο της Ουκρανίας. Η Ρωσία θα κυριαρχήσει στη Μαύρη Θάλασσα και θα συγκατοικήσει στην ουσία με την Τουρκία και τη Γαλάζια Πατρίδα. Και η Ουκρανία μετατρέπεται σε περίκλειστο κράτος…