Νέα κυκλοφορία: «Πτυχές και διαθλάσεις του κυπριακού 1821»

Η έκδοση διαρθρώνεται σε τέσσερα μέρη και στο Επίμετρο, που αντιστοιχούν, συνολικά, σε 14 κεφάλαια. Παρουσιάζουν ποικίλες πτυχές του θέματος, με την έμφαση να δίνεται στο ζήτημα της κυπριακής συμμετοχής στην Επανάσταση, την ανάδειξη του ρόλου συγκεκριμένων προσώπων και του κατοπινού αντίκτυπου του 1821 στην Κύπρο. Στο πρώτο μέρος, με τίτλο «Η Κύπρος στην εποχή του 1821», αναδημοσιεύονται και σχολιάζονται τα τρία «επίσημα» κείμενα Κυπρίων φυγάδων μετά την έκρηξη της Επανάστασης, με σημαντικά νέα στοιχεία από τη δημοσίευση και σχολιασμό, για πρώτη φορά, των 18 υπογραφών της «διακήρυξης του Δεκεμβρίου 1821», μιας δεύτερης εκδοχής του ιστορικού εγγράφου (Συλλογή Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου), διαφορετικής από την πρώτη δημοσίευση του 1910, την πασίγνωστη στη βιβλιογραφία. Επίσης δημοσιεύεται ένα ανέκδοτο, αχρονολόγητο και ανυπόγραφο σχέδιο οκτασέλιδης επιστολής με πληροφορίες για την άγνωστη δεύτερη φάση των προσπαθειών σύναψης του «κυπριακού δανείου», τις διαπραγματεύσεις με τους εκπροσώπους των Ιωαννιτών ιπποτών της Μάλτας στο Παρίσι, σχολιάζονται οι ποικίλες σχέσεις του Ιωάννη Καποδίστρια με την Κύπρο, από την εποχή της Επτανήσου Πολιτείας μέχρι τη δολοφονία του στο Ναύπλιο, ως πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας, τον Σεπτέμβριο του 1831 και οι πληροφορίες για τις κυπριακές εξεγέρσεις του 1833 από την ειδησεογραφία του ελληνικού Τύπου της εποχής.

Στα πέντε κεφάλαια του δεύτερου μέρους, με τίτλο «Ανθρώπων ίχνη», επιχειρείται η προσωπογραφία, τα δίκτυα και οι διαδρομές Κυπρίων αγωνιστών της Επανάστασης και λογίων των προεπαναστατικών και μετεπαναστατικών χρόνων, εκ των «επωνύμων» ή των αγνώστων. Πρώτα παρουσιάζεται ο «κύκλος της Αιολίδας»: μια ομάδα έξι Κυπρίων που φοίτησαν στην Ακαδημία των Κυδωνιών και στο Φιλολογικό Γυμνάσιο Σμύρνης, κατά το 1815-1819. Το μεγαλύτερο κεφάλαιο του βιβλίου είναι αφιερωμένο στον Χαράλαμπο Μάλη (1782-1855;), τον πιο σημαντικό Κύπριο αγωνιστή της Επανάστασης. Στα άλλα κεφάλαια αναδεικνύεται η μορφή του Σολομώντος Νικολαΐδη, διαπρεπούς λόγιου, του πιο πολυγράφου Κύπριου συγγραφέα στα πρώτα χρόνια της απελευθερωθείσας Έλλάδας, εξισλαμισθέντος το καλοκαίρι του 1821, και εξετάζονται οι πληροφορίες για την οικογένεια του αγωνιστή της Επανάστασης Θεοχάρη Λαπαθιώτη, γιου καρατομηθέντος προκρίτου της Λαπήθου στις ιουλιανές σφαγές του 1821. Μια οικογένεια που έδωσε στην ελληνική ιστορία έναν στρατηγό, τον Λεωνίδα Λαπαθιώτη, και έναν ποιητή, τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Στο τελευταίο κεφάλαιο του δεύτερου μέρους παρουσιάζεται η αθησαύριστη νεκρολογία σε αθηναϊκή εφημερίδα, τον Μάρτιο του 1865, ενός άγνωστου Κυπρίου φυγά, του Γεώργιου Ζ. Γεωργιάδη. Τη νεκρολογία έγραψε, με αγάπη και τρυφερότητα για τον εκλιπόντα και για την πατρίδα του, ο συμπατριώτης του, λόγιος των Αθηνών, Σολομών Μ. Σαλουμίδης.

Το τρίτο μέρος, με τίτλο «Επετειακές καθιερώσεις και συμβολισμοί» περιλαμβάνει δύο κεφάλαια. Στο πρώτο εξετάζεται ο τρόπος πρόσληψης των γεγονότων της 9ης Ιουλίου 1821, στην ελληνική (ελλαδική και κυπρολογική) βιβλιογραφία του 19ου αιώνα και η σταδιακή ανάδειξη των σφαγών του καλοκαιριού του 1821 και της θυσίας των Εθνομαρτύρων σε κομβική ιστορική στιγμή για τον Ελληνισμό της Κύπρου. Στο επόμενο κεφάλαιο εξετάζεται ο αντίστοιχος απόηχος, οι προσλήψεις και η ιδεολογική χρήση της Ελληνικής Επανάστασης στη διεξαγωγή, τη ρητορική και τα σύμβολα του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, της τελευταίας επανάστασης της νεοελληνικής ιστορίας.

Στο τέταρτο μέρος, με τίτλο «Φιλολογικά», παρουσιάζεται πρώτα το άγνωστο ημιτελές μυθιστόρημα «Ο Μορφίτης Αβραάμ ή Η φιλική Εταιρία. Φονική τις σκηνή παρά τη μονή του Αγίου Γεωργίου του Μακρύ, εν Κύπρω», που δημοσιεύθηκε σε έξι συνέχειες, τον Μάρτιο – Απρίλιο του 1874, σε εφημερίδα της Αιγύπτου. Η πατρότητα του μυθιστορήματος αποδίδεται στον Αιγυπτιώτη Θεόδουλο Φ. Κωνσταντινίδη, Λαρνακέα λόγιο και εκπαιδευτικό, τον κατοπινό (1878) πατέρα της κυπριακής δημοσιογραφίας. Η υπόθεση εξελίσσεται στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Μακρύ, στη Λάρνακα, και στη συνέχεια στις κορυφές του κυπριακού Ολύμπου, στις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης. Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου αναδημοσιεύεται ένα άρθρο του Λεωνίδα Παυλίδη για την «9η Ιουλίου» του Βασίλη Μιχαηλίδη, στον «Ριζοσπάστη» του Ιανουαρίου 1947, μεσούντος του Εμφυλίου στην Ελλάδα. Είναι μια συμβολή στις γνώσεις μας για την πανελλήνια και διαχρονική απήχηση της επικής διαλεκτικής ποιητικής σύνθεση, και παράλληλα μια πτυχή της πρόσληψης του έργου του Βασίλη Μιχαηλίδη από την Αριστερά, στην Κύπρο και στην Ελλάδα, στη δεκαετία του 1940.

Το βιβλίο κλείνει το Επίμετρο, με τον κατάλογο των Κυπρίων αγωνιστών της Επανάστασης του 1821, που δημιουργήθηκε με βάση τις πληροφορίες της ειδικής και γενικής βιβλιογραφίας, τα απομνημονεύματα των οπλαρχηγών, την έρευνα στον Τύπο των επαναστατικών και των πρώτων μεταπελευθερωτικών χρόνων και σε διάσπαρτες αρχειακές πηγές. Γίνεται μια σύντομη κριτική παρουσίαση των βασικών βιβλιογραφικών πηγών και καταγράφονται τα κύρια προβλήματα για τη σύνταξη του καταλόγου που περιλαμβάνει τα ονοματεπώνυμα 294 Κυπρίων αγωνιστών.

Το βιβλίο διατίθεται στα μεγάλα βιβλιοπωλεία και στην ιστοσελίδα των εκδόσεων «Ρίζες» (www.rizesbooks.com).

Η κεντρική παρουσίαση του βιβλίου θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη, 6 Ιουλίου 2022 και ώρα 7:30 μ.μ. στην Αίθουσα Τελετών στα Κεντρικά κτίρια του Πανεπιστημίου Κύπρου (πρώην Παιδαγωγική Ακαδημία), Καλλιπόλεως 75, στη Λευκωσία.