Οι οικονομικές πιέσεις εντείνονται

Μπορεί η κυπριακή οικονομία, σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία, το δεύτερο τρίμηνο του 2022 να συνέχιζε να παρουσιάζει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, την ίδια ώρα όμως οικονομικοί φορείς και παράγοντες εκφράζουν την ανησυχία τους για το πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον που δημιουργείται.

Σημαντική ανησυχία παραμένει η αύξηση του κόστους παραγωγής, ειδικότερα όσον αφορά τα προϊόντα ενέργειας, ενώ στην εξίσωση μπαίνει και η αύξηση των επιτοκίων, ειδικά για επιχειρήσεις που έχουν υψηλά ποσοστά δανεισμού. Για τους καταθέτες τα νέα είναι καλά, εφόσον οι τράπεζες ανακοινώνουν τη λήξη της περιόδου αρνητικών και μηδενικών επιτοκίων.

Χαρακτηριστικές ήταν και οι δηλώσεις της Διοικητού της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που αναφέρουν ότι η οικονομία αναμένεται να παρουσιάσει στασιμότητα στο βασικό σενάριο (πολλοί είναι οι αναλυτές που αναφέρονται σε ύφεση), λόγω του υψηλού πληθωρισμού που επιβαρύνει την παραγωγή και τις δαπάνες, την εξασθένηση στην ανάκαμψη του τομέα των υπηρεσιών (θα εξασθενεί σταδιακά, μετά την πρώτη αντίδραση από την άρση των περιοριστικών μέτρων λόγω πανδημίας), ειδικά όσον αφορά τον τουρισμό, η εξωτερική ζήτηση χάνει τη δυναμική της, καθώς η παγκόσμια οικονομία αποδυναμώνεται, το παγκόσμιο εμπόριο επιβραδύνεται και η αβεβαιότητα παραμένει υψηλή και η εμπιστοσύνη των καταναλωτών και των επιχειρήσεων υποχωρεί.

To δυσμενές σενάριο της ΕΚΤ περιγράφεται ως «σκοτεινό», εφόσον προβλέπει ότι θα παρατηρηθεί ύφεση στις οικονομίες, μείωση της αγοραστικής αξίας, της παραγωγής και της επιχειρηματικής δραστηριότητας για σημαντικό χρονικό διάστημα.

Υπενθυμίζεται ότι το φαινόμενο του στασιμοπληθωρισμού δρα αρνητικά στην παγκόσμια οικονομία. Σε αυτήν την περίπτωση η αύξηση των τιμών οφείλεται σε άλλους παράγοντες, όπως η αύξηση στο κόστος της ενέργειας, και όχι στην αύξηση της ζήτησης. Αυτό έχει ως συνέπεια οι επενδύσεις να είναι ακριβότερες δημιουργώντας αντικίνητρο σε επενδυτές και επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα ο υψηλός πληθωρισμός να συνοδεύεται με ύφεση ή ισχνή ανάπτυξη της οικονομίας και ενίσχυση των ποσοστών της ανεργίας.

H επιβολή πλαφόν στις τιμές εισαγωγής ενεργειακών αγαθών από τη Ρωσία ενδεχομένως να οδηγήσει σε νέες αναταράξεις. Η ρωσική κυβέρνηση σημείωσε ότι θα σταματήσει τις εξαγωγές φυσικού αερίου και πετρελαίου στις χώρες που θα εφαρμόσουν το πλαφόν, ενώ διαφαίνεται ότι οι αγορές της Ασίας απορροφούν πολλή από την παραγωγή.

Είναι με ιδιαίτερο ενδιαφέρον που αναμένεται να δούμε πώς θα αντιδράσουν οι αγορές, εφόσον από τη μια θα υπάρχει η πίεση προς τα κάτω, λόγω του πλαφόν στις τιμές, και, από την άλλην, η μείωση της προσφοράς στα προϊόντα ενέργειας, αν και εφόσον η ρωσική κυβέρνηση πάρει τέτοιες αποφάσεις.

Την ίδια στιγμή οι επιθετικές αυξήσεις των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες, οι οποίες ουσιαστικά δεν είχαν άλλη επιλογή, επιβαρύνουν το οικονομικό κλίμα και οδηγούν σε επιβράδυνση την κατανάλωση και την επιχειρηματική δραστηριότητα. Η μείωση της ρευστότητας στην αγορά επηρεάζει αρνητικά την οικονομία, ενώ νοικοκυριά και επιχειρήσεις καλούνται να επαναξιολογήσουν τους προϋπολογισμούς τους, ώστε να διασφαλίσουν την αποπληρωμή των αυξημένων δανειακών τους υποχρεώσεων.

Υπενθυμίζεται ότι η χρηματοδότηση των αναγκών των επιχειρήσεων μπορεί να επιτευχθεί από τα οργανικά κέρδη τα οποία έχουν συσσωρευτεί τις καλές χρονιές και δεν έχουν ξοδευτεί σε αχρείαστες δαπάνες, μέσα από δανεισμό, τραπεζικό ή μέσω της έκδοσης ομολόγων και από την προσέλκυση επενδυτών.

Δανεισμός

Ο δανεισμός αποτελεί σημαντικό μέρος της χρηματοδότησης επενδύσεων και μέρος του κεφαλαίου κίνησης των επιχειρήσεων. Η μόχλευση στο πλαίσιο ενός λογικού χρηματοδοτικού σχεδίου είναι ένα απόλυτα υγιές φαινόμενο, το οποίο μεγιστοποιεί τα κέρδη μιας επένδυσης.

Η διασφάλιση της χρηματοδότησης μιας επιχείρησης είναι απαραίτητο στοιχείο για την επιβίωσή της. Η στήριξη μέσω δανεισμού στις εποχές που υπάρχουν ελλείμματα λόγω κρίσης είναι θεμιτή για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, αλλά η επιχείρηση πρέπει να αναδιοργανωθεί μέσα στο οικονομικό περιβάλλον που δραστηριοποιείται και να διασφαλίσει την επιβίωσή της.

Η αύξηση των επιτοκίων σταδιακά θα μεταφερθεί στα δανειστικά επιτόκια, σε πρώτη φάση, και σε μεταγενέστερο χρόνο στα καταθετικά επιτόκια. Οπότε, τα τραπεζικά ιδρύματα θα επαναξιολογήσουν τα δανειακά τους χαρτοφυλάκια από τη μια και από την άλλη τους δείκτες ρευστότητας, εφόσον σταδιακά δεν θα υπάρχει αρνητικό επιτόκιο στη φύλαξη της επιπλέον ρευστότητας και οι καταθέτες θα επανέλθουν.

Ουσιαστικά, η αύξηση των επιτοκίων έχει στόχο την ενίσχυση των καταθέσεων και τον περιορισμό της ρευστότητας και κατ’ επέκτασιν της ζήτησης στην αγορά, κάτι που θα πιέσει τις τιμές προς τα κάτω. Οι πολίτες και οι επιχειρήσεις θα αποταμιεύουν περισσότερο και θα ξοδεύουν λιγότερο. Φυσικά, όπως είναι αντιληπτό, αυτό επηρεάζει αρνητικά την πορεία των οικονομιών.

Το αυξημένο κόστος δανεισμού θα οδηγήσει σε επιβράδυνση των επενδύσεων και της κατανάλωσης, επιβαρύνοντας την προσπάθεια για οικονομική ανάπτυξη και δημιουργώντας παράλληλα ζητήματα στην αγορά εργασίας.

Από την άλλη, τραπεζικά ιδρύματα και ασφαλιστικά ταμεία θα αρχίσουν να καταγράφουν κέρδη από τους τόκους και τις αποδόσεις των ομολόγων που λόγω των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης παρέμεναν σε χαμηλά επίπεδα. Οπότε, ενδεχομένως το επόμενο διάστημα να παρατηρηθεί αναδιάρθρωση χαρτοφυλακίων και αναδιαμόρφωση των πολιτικών των τραπεζών.

Στην οικονομική θεωρία αλλά και γενικότερα στη ζωή οι δυνάμεις της αγοράς και της ανθρώπινης φύσης ενεργούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχει ισορροπία. Μια ισορροπία που, όπως είναι αναμενόμενο, διαταράσσεται από μεμονωμένες ενέργειες ατόμων, ομάδων και οργανισμών, αλλά και στις περιπτώσεις που υπάρχει παρέμβαση στις δυνάμεις της αγοράς και της ζωής.

Μια παρατεταμένη περίοδος αβεβαιότητας θα ενισχύσει την οικονομική και κοινωνική αστάθεια, κυρίως υπό την πίεση της ακρίβειας, ενώ είναι δεδομένο ότι κυβερνήσεις και οργανισμοί θα πρέπει να αρχίσουν να προετοιμάζονται για τη νέα τάξη πραγμάτων και τις νέες διεθνείς οικονομικές πρακτικές, εφόσον η τωρινή κατάσταση φαντάζει δρόμος χωρίς επιστροφή.

Την ίδια στιγμή, η αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων στις διεθνείς αγορές αποτυπώνει την ανησυχία και την αβεβαιότητα που επικρατούν όσον αφορά την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας και των εθνικών οικονομιών, με την Ευρώπη να αντιμετωπίζει ίσως τις μεγαλύτερες αρνητικές συνέπειες από την υπάρχουσα κατάσταση.

Δυστυχώς, η οικονομική κατάσταση που δημιουργείται, σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, δεν επιτρέπει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας, οπότε επιχειρήσεις και νοικοκυριά πρέπει να προετοιμαστούν. Φυσικά, όλοι ευχόμαστε να υπάρξουν τέτοιες εξελίξεις σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, ώστε η κατάσταση να αποσυμφορηθεί. Το μείγμα υψηλού πληθωρισμού, αυξημένου κόστους ενέργειας και παραγωγής, υψηλών επιτοκίων και στάσιμης ή σε ύφεση οικονομίας αναμένεται να επηρεάσει όλες τις χώρες και αναπόφευκτα και την Κύπρο.