«Σιδηρούς θόλος» made in Turkey και οι ακροβασίες της στρατηγικής του εκκρεμούς

Όσο και αν ακούγεται παράξενο, η αεράμυνα συνιστά την αχίλλειο πτέρνα της Τουρκίας. Εάν δεν ήταν έτσι τα πράγματα και ήταν αλλιώς δεν θα γινόταν τόσο μεγάλη συζήτηση γύρω από το θέμα των S-400, οι οποίοι μένουν μεν αποθηκευμένοι, όπως ισχυρίζεται η Τουρκία, τουλάχιστον η μία συστοιχία στην Άγκυρα. Αλλά, όπως διευκρινίζουν οι Ταγίπ Ερντογάν και Χουλουσί Ακάρ, μπορούν να τεθούν σε επιχειρησιακή λειτουργία εντός μιας ώρας. Βεβαίως, η Άγκυρα ποτέ δεν κάθεται με σταυρωμένα τα χέρια. Έχει ήδη βάλει μπρος και βρίσκεται, όπως ισχυρίζεται, στο τελευταίο στάδιο για να φτιάξει, κατά το πρότυπο του Ισραήλ, τον δικό της «Σιδηρούν Θόλο».

Για ποια άμυνα μιλούν οι υποψήφιοι; Την έχουν κοστολογήσει;

Τι σημαίνει η διαδικασία bottom up; Μπορεί να υιοθετηθεί στο Κυπριακό;

Τουρκική αεράμυνα

Στην ουσία, η Τουρκία παίζει παιχνίδια με τους Αμερικανούς. Γιατί; Διότι επιδιώκει να τους πείσει ότι θα ήταν έτοιμη ακόμη και να παροπλίσει τους S-400, εάν: 1) Της παραχωρούσαν νέα F-16 και της εκσυγχρόνιζαν τα ήδη υφιστάμενα. 2) Της παραχωρήσουν το σύστημα «Πάτριοτ» τελευταίας γενιάς. Η Άγκυρα επιδιώκει να καλύψει το κενό τής αεράμυνάς της με αντιαεροπορικά συστήματα μικρού (Hisar A+) και μέσου βεληνεκούς (Hisar O+), καθώς και μέσω της αεροπορίας της. Εντός του 2023 προσδοκά να θέσει σε επιχειρησιακή λειτουργία το δικό της μακρού βεληνεκούς αντιαεροπορικό - αντιβαλλιστικό συστήματα Siper. Οι δοκιμές αφορούσαν στόχους στα 90 χιλιόμετρα και ύψος περί τα 26 χιλιάδες πόδια. Ο σχεδιασμός είναι όπως η δυνατότητα του Siper έχει ωφέλιμο βεληνεκές περί τα 150 χιλιόμετρα. Το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορεί να καλυφθούν στο αμέσως επόμενο διάστημα όλες οι ζωτικές περιοχές, χώροι και εγκαταστάσεις. Ούτως ή άλλως κανείς δεν γνωρίζει τις πραγματικές του δυνατότητες εάν δεν δοκιμαστεί όπως οι «Πάτριοτ» και οι S-400 σε πραγματικές συνθήκες μάχης. Εκείνο που ισχυρίζονται οι Τούρκοι είναι ότι σταδιακά θα έχουν τον δικό τους «Σιδηρούν Θόλο» (iron dome).

Οικονομικές και στρατηγικές σκοπιμότητες

Πέραν των ανωτέρω, υπάρχει ακόμη ένας λόγος: Η Τουρκία επιδιώκει να αποφύγει νέες σε βάρος της κυρώσεις διότι το ΝΑΤΟ απαγορεύει την προμήθεια όπλων από τη Ρωσία, ειδικώς στην παρούσα φάση, κατά την οποία βρίσκεται σε εξέλιξη ο πόλεμος στην Ουκρανία. Είναι, άλλωστε, και θέμα οικονομικών συμφερόντων. Ουδόλως οι ΗΠΑ και άλλες ΝΑΤΟϊκές χώρες θέλουν την πώληση όπλων εντός της Συμμαχίας από τη Μόσχα.

Γινόμαστε δηλαδή μάρτυρες ενός διπλωματικού πόκερ μεταξύ της Τουρκίας του Ερντογάν και των ΗΠΑ. Η άρνηση της Γερουσίας και του Προέδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Μπομπ Μενέντεζ για την παραχώρηση των F-16 στην Άγκυρα οφείλεται, μεταξύ άλλων, στους εξής λόγους:

1. Δεν θα ήταν δυνατόν να δοθούν όπλα στην Τουρκία για να χρησιμοποιηθούν σε βάρος άλλης συμμαχικής χώρας, όπως είναι η Ελλάδα, και να θέσουν σε κίνδυνο τη συνοχή της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ. Υπό αυτές τις συνθήκες, ποιο είναι το μήνυμα που στέλνουν οι ΗΠΑ; Ότι η Τουρκία θα πρέπει να αλλάξει την υφιστάμενή της πολιτική. Και τι σημαίνει αυτό; Ότι θα πρέπει να σταματήσει να αμφισβητεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδος και να τερματίσει το casus belli εις την περίπτωσιν που η Αθήνα επεκτείνει, όπως το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας καθορίζει, τα κυριαρχικά της δικαιώματα στα 12 ναυτικά μίλια. Συν του γεγονότος ότι οφείλει να σεβαστεί την Κυπριακή Δημοκρατία και να αποσύρει μέχρι και τον τελευταίο Τούρκο στρατιώτη από τα κατεχόμενα εδάφη της.

2) Είναι μία μορφή απάντησης στους Τούρκους που υιοθετούν την πολιτική του εκκρεμούς, οι οποίοι κινούνται, αναλόγως των συμφερόντων τους, άλλοτε προς τις ΗΠΑ και άλλοτε προς τη Ρωσία. Οι Αμερικανοί κρατούν τον Ερντογάν δεμένο μέσω των οικονομικών εξελίξεων και μέσω της στρατιωτικής τεχνολογίας και των εξοπλισμών. Αφενός μπορούν να του βουλιάξουν την οικονομία και αφετέρου να τον αποδυναμώσουν στρατιωτικά, μέχρι του σημείου εκείνου που δεν θα πλήττουν τα δικά του συμφέροντα καθώς και αυτά του ΝΑΤΟ.

Θέσεις αρχών και εναλλακτική στρατηγική

Από την άλλη, όμως, οι ΗΠΑ πότε δεν θα ήθελαν να δουν την Τουρκία να πέφτει στις αγκάλες της Μόσχας. Και εδώ είναι που εγείρεται το συναφές ερώτημα: Δεν είναι μόνο τι πράττουν οι Αμερικανοί, αλλά πώς Κύπρος και Ελλάδα ενεργούν στο πλαίσιο μιας εναλλακτικής στρατηγικής, προσεγγίζοντας τις δικές τους πολιτικές θέσεις με εκείνες των ΗΠΑ για την επίλυση των διαφορών στο Αιγαίο και του Κυπριακού. Επί τη βάσει του υφιστάμενου σκηνικού έχουμε δύο σημαντικά γεγονότα, που καθορίζουν πολιτικές θέσεις και στρατηγικές επιλογές: Το πρώτο είναι οι θέσεις της Διεθνούς Κοινότητας, και ειδικότερα των ΗΠΑ και της ΕΕ, στην εισβολή της Ρωσίας σε βάρος της Ουκρανίας. Το δεύτερο είναι η στάση των ΗΠΑ έναντι της τουρκικής αυθάδειας, που προκύπτει μέσα από την πολιτική του εκκρεμούς. Μία εναλλακτική στρατηγική Κύπρου και Ελλάδας θα πρέπει να τίθεται επί τη βάσει των εξής πυλώνων:

1. Καμία αναθεωρητική πολιτική και αναβίωση παλιών αυτοκρατοριών δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή, και δη με θύματα την Κύπρο και την Ελλάδα, τις οποίες η Τουρκία θέλει να μετατρέψει σε κράτη δορυφόρους και προτεκτοράτα.
2. Κανένας Τούρκος στρατιώτης δεν μπορεί να παραμείνει στην Κύπρο όπως αξιώνεται κατ’ ανάλογο τρόπο για τους Ρώσους στην περίπτωση της Ουκρανίας.
3. Πλήρης σεβασμός των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών μελών της ΕΕ και του ΟΗΕ.
4. Καμιά αποδοχή των οποιωνδήποτε τετελεσμένων δεν μπορεί να προκύψει ως αποτέλεσμα εισβολής και κατοχής, εξέλιξη την οποία απαγορεύει το άρθρο 2, παράγραφος 4 του Χάρτη των Ην. Εθνών. Ως εκ τούτου ακόμη και αυτή η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία ουδόλως μπορεί να γίνει αποδεκτή από θέμα δημοκρατικής αρχής διότι: 1) Αποτελεί παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και των ευρωπαϊκών αρχών και αξιών, ενώ ταυτοχρόνως είναι ενταγμένη σε αυτό που ονομάζουμε τουρκική αναθεωρητική πολιτική, με στόχο την αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 2) Δεν εξυπηρετεί ούτε τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων ούτε των Ελληνοκυπρίων, παρά μόνο της Άγκυρας. 3) Άνοιξε τον δρόμο στα δύο κράτη και στην ισότιμη κυριαρχία. 4. Για να περάσει μετά από 48 χρόνια από τη σφαίρα της ουτοπίας σε εκείνην του ρεαλισμού, πρέπει να γίνουν δεκτές όλες οι τουρκικές θέσεις.

Συμμαχίες και λύση

Οι αρχές δεν μπορούν να εφαρμοστούν από μόνες τους, εκτός και αν συνοδεύονται από ισχύ. Το καταφύγιο του αδυνάτου είναι μεν οι αρχές του ΟΗΕ και της ΕΕ, αλλά και η δημιουργία συμμαχιών που μπορούν να προκύψουν μέσα από διεθνείς εξελίξεις και σύγκλιση συμφερόντων. Στην παρούσα φάση υπάρχει κοινό έδαφος συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου, ως προς την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου και τη δημιουργία μιας νέας αρχιτεκτονικής ασφαλείας κάτω από τις ευλογίες των ΗΠΑ και της ΕΕ, όπως για παράδειγμα η Στρατηγική Πυξίδα καθορίζει. Εάν η Τουρκία επιθυμεί να περιληφθεί και αυτή σε μια τέτοια συνεργασία μπορεί να το πράξει, όταν εναρμονιστεί με τις αρχές και αξίες της ΕΕ και του ΟΗΕ. Και αυτό σημαίνει την αποχώρηση και του τελευταίου Τούρκου στρατιώτη από την Κύπρο, κατά τρόπον ώστε να μη διεξάγονται συνομιλίες με το τουρκικό πιστόλι στον δικό μας κρόταφο. Και να μπορούν έτσι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι στο πλαίσιο μιας Συνέλευσης, αναθεωρητικού χαρακτήρα, να βελτιώσουν τα κακώς έχοντα του Συντάγματος της Ζυρίχης υπό την εποπτεία της ΕΕ. Και όχι να συνεχιστεί η υφιστάμενη διαδικασία. Αυτή, δηλαδή, της διάλυσης του νόμιμου κράτους και της αναγνώρισης του ψευδοκράτους ως ισότιμου συνιστώντος κράτους στο πλαίσιο της λογικής της πολιτικής ισότητας, την οποία οι Τούρκοι ερμηνεύουν στην πράξη ως ισότιμη κυριαρχία.

Εγγυήσεις και ΝΑΤΟ

Επειδή περί ασφάλειας ο λόγος, είναι ουτοπία ότι οι όποιες εγγυήσεις του νέου πολιτειακού συστήματος μπορούν να δοθούν από το Συμβούλιο Ασφαλείας, το οποίο, όπως αποδείχθηκε και στην περίπτωση της Ουκρανίας, δεν μπορεί να τις παρέχει. Εκείνο το συλλογικό σύστημα ασφαλείας που μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια της Κύπρου και της περιοχής είναι του ΝΑΤΟ, στο οποίο οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις, δηλαδή η Ελλάδα, η Τουρκία και η Βρετανία, ανήκουν. Η ένταξη στο ΝΑΤΟ δεν μπορεί να είναι ενταγμένη σε μια πολιτική για τη νομιμοποίηση των τετελεσμένων της εισβολής μέσα από τον διοικητικό πληθυσμιακό και γεωγραφικό διαχωρισμό, όπως αυτός προβλέπεται από την όποια Ομοσπονδία, αλλά μέσα από ένα πολιτειακό σύστημα που θα είναι ενιαίο, με έναν αποκεντρωτικό χαρακτήρα και θα συνιστά εξέλιξη και συνέχεια του κράτους της Κυπριακής Δημοκρατίας επί τη βάσει, μάλιστα, της διαδικασίας bottom up και όχι top down. Αυτό σημαίνει ότι η βάση επίλυσης του προβλήματος θα πρέπει να είναι η Κυπριακή Δημοκρατία και η αναθεώρησή της έτσι ώστε να γίνει δημοκρατικότερη και όχι να υιοθετηθεί η λογική που θα οδηγήσει στην αναγνώριση των κατεχομένων και στην εσαεί παραμονή τους κάτω από την τουρκοκυπριακή χωριστή συγκυριαρχία, όπως η υφιστάμενη διαδικασία προβλέπει.

Η διασφάλιση πολιτών και φυσικό αέριο

Βρισκόμαστε ήδη στον τελευταίο μήνα του προεκλογικού και δεν έχει ακουστεί μια συγκροτημένη στρατηγική επί τη βάσει της οποίας θα μπορεί να εξευρεθεί λύση του Κυπριακού. Ακούγονται μόνο αναμασημένες συνταγές αποτυχίας, όπως αυτές του Κραν Μοντανά. Κοστολόγησαν τα πάντα, όπως ισχυρίζονται, αλλά δεν μας είπαν τι θα γίνει με το θεμελιώδες θέμα της ασφάλειας. Γιατί θεμελιώδες; Διότι κάθε κράτος έχει δύο βασικές αποστολές: την εσωτερική και εξωτερική του ασφάλεια. Η τελευταία είναι αρμοδιότητα των Ενόπλων Δυνάμεων. Πόσω μάλλον στην περίπτωση της Κύπρου, που ο Αττίλας είναι εντός των πυλών. Χωρίς Ένοπλες Δυνάμεις και ασφάλεια όχι μόνο από τις τουρκικές απειλές δεν μπορεί να αποδράσουμε, αλλά ούτε και δυνατότητα σύναψης συμμαχιών και εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου μπορεί να προκύψει. Εκτός και αν έχει ληφθεί απόφαση για διχοτόμηση και ότι το φυσικό αέριο θα τύχει εκμετάλλευσης όταν μας το επιτρέψει η Τουρκία. Όταν, δηλαδή, θα βρεθεί λύση κομμένη και ραμμένη στα δικά της μέτρα. Εφόσον δεν είναι έτσι τα πράγματα, και είναι αλλιώς, το ελάχιστο που θα μπορούσαν να εξηγήσουν στον Κυπριακό Ελληνισμό οι επίδοξοι ηγέτες του είναι πώς θα τον διασφαλίσουν στο έδαφος, στον αέρα και στη θάλασσα, όπου η Κύπρος είναι έντεκα φορές μεγαλύτερη από την ξηρά. Εκεί βρίσκεται ο εθνικός της πλούτος. Συνεπώς εκτός των χερσαίων Δυνάμεων χρειάζεται η απόκτηση ναυτοσύνης και στόλου με πλοία που θα αποφασίσουν οι ειδικοί. Αυτά τα ζητήματα θα πρέπει να συζητηθούν μαζί με την Ελλάδα σε έναν ενιαίο στρατηγικό σχεδιασμό στη βάση της λεγόμενης "στρατιωτικής οικονομίας", ώστε κάθε βίδα που αγοράζεται να έχει τη δική της σημασία στο πλαίσιο μίας αποτρεπτικής πρακτικής από τα Βαλκάνια μέχρι τη Μέση Ανατολή. Χωρίς υποδομές και οπλικά συστήματα δεν μπορείς να έχεις συμμαχίες στην πράξη αλλά στα χαρτιά. Και σοβαρή και αξιόπιστη πολιτική θέλει κοστολόγηση, διότι είναι συναφές ζήτημα με την οικονομία. Η δε απόκτηση εξοπλιστικών συστημάτων δεν θα πρέπει να είναι ενταγμένη στη λογική του κόστους αλλά της επένδυσης, μέσω -εκτός των άλλων- των ευκαιριών που προσφέρει η ΕΕ.

Διπλή αχίλλειος πτέρνα

Μία τέτοια στρατηγική προσέγγιση από τη Θράκη στην Κύπρο επιβάλλεται από την ίδια την Άγκυρα. Όσοι ισχυρίζονται ότι οι απειλές του Ερντογάν συνιστούν μόνο προεκλογικές ρητορικές φωτοβολίδες, πλανώνται πλάνην οικτράν. Οι κρίσεις και οι πόλεμοι δεν προκύπτουν όταν είσαι θωρακισμένος, αλλά όταν είσαι αθωράκιστος. Αυτό συνέβη το 1974. Και αν αυτήν τη στιγμή δεν έχει ακόμη ξεσπάσει η κρίση στο Αιγαίο, οφείλεται στην αποτρεπτική ικανότητα της Ελλάδος, την οποία ξύπνησαν οι ιαχές πολέμου του Ερντογάν, καθώς και στο ΝΑΤΟ, που δεν θέλει δυο κράτη μέλη του να τινάξουν τη νοτιοανατολική του πτέρυγα στον αέρα. Προσοχή, όμως, διότι και το 1974 η κρίση αναμενόταν στο Αιγαίο και τελικά ξέσπασε στην Κύπρο, εκεί όπου ήταν και παραμένει η «αχίλλειος πτέρνα» του Ελληνισμού. Είναι ο χώρος από τον οποίον η Τουρκία μπορεί να εκβιάζει με τις απειλές της και να κερδίζει διά της σκιάς της ισχύος της όχι μόνο εμάς τους Κυπρίους αλλά και την Αθήνα. Ο Ερντογάν έστησε ένα ολόκληρο σύστημα για να καλύψει τη δική του «αχίλλειο πτέρνα» στον χώρο της αεράμυνας μέσω των ρωσικών S-400 και δικών του οπλικών συστημάτων. Ερώτημα: Πρώτα η Κύπρος και μετά η Αθηνά πότε και πώς θα αποφασίσουν να καλύψουν τη δική μας «αχίλλειο πτέρνα»; Οι συγκυρίες υπάρχουν για κάτι τέτοιο. Το ζητούμενο είναι αν υπάρχει η απαιτούμενη πολιτική των πραγμάτων αντίληψη και κυρίως η βούληση. Αυτή είναι μία άλλη, δεύτερη δική μας «αχίλλειος πτέρνα»...

Γράφημα του αντιβαλλιστικού αντιαεροπορικού «Σιδηρού Θόλου», που οικοδομεί η Τουρκία με το SIPER. Η πολεμική βιομηχανία της χώρας έχει κάνει σοβαρή πρόοδο και στήνει τρεις δικές της γραμμές αεράμυνας συν τους S-400, που διαθέτουν άλλα καταπληκτικά πλεονεκτήματα, μεταξύ των οποίων και τα ραντάρ τους. Θεωρούνται, δε, πολύ καλύτερα των αμερικανικών «Πάτριοτ».

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων