Οικονομίδης: Σοβαρή έλλειψη ενημέρωσης για τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος

Την περασμένη βδομάδα (25-26 Σεπτεμβρίου) πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα ένα πολύ ενδιαφέρον και εποικοδομητικό συνέδριο για τη μείωση της βλάβης του καπνού από την SCOHRE. Στο συνέδριο παρουσιάστηκαν επιστημονικές μελέτες ειδικών από 30 χώρες, ενώ παράλληλα αναλύθηκαν και πολιτικές που εφαρμόζουν διάφορες χώρες ανά τον κόσμο με στόχο τον περιορισμό των κινδύνων που διαχρονικά προκαλεί το συμβατικό κάπνισμα.

Ο καθηγητής Καρδιολογίας και Διευθυντής Ηχοκαρδιογραφίας και Εργαστηρίου Προληπτικής Καρδιολογίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Δρ. Ιγνάτιος Οικονομίδης μίλησε στο SigmaLive για τα συμπεράσματα που εξάχθηκαν κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, ενω εξήγησε και τις διαφορές μεταξύ του συμβατικού καπνίσματος με τα εναλλακτικά προϊόντα.

Ο δρ. Οικονομίδης ως σημερινός πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της International Association on Smoking Control and Harm Reduction (SCOHRE), μίλησε για τα θετικά παραδείγματα που ακολουθούν άλλες χώρες. Επιπλέον, συνεχάρη την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία της Κύπρου για συλλογή 1 εκατομμυρίου υπογραφών προκειμένου να κληθεί Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ανταποκριθεί και να αναλάβει δράση, προτείνοντας νομοθεσία για την εξάρτηση από τον καπνό, να δράσει κατά των σχετικών περιβαλλοντικών κινδύνων και κατά του καπνίσματος.

Ποια είναι κύρια συμπεράσματα που θα αναδεικνύονται από το 6ο επιστημονικό συνέδριο για τη μείωση της βλάβης από τον καπνό;

Σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο, η ευρωπαϊκή περιφέρεια του ΠΟΥ έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά θανάτων που οφείλονται στη χρήση καπνού. Ο ΠΟΥ έχει εκτιμήσει ότι η χρήση καπνού ευθύνεται επί του παρόντος για το 16% όλων των θανάτων σε ενήλικες άνω των 30 ετών, με πολλούς από αυτούς τους θανάτους να συμβαίνουν πρόωρα.

Επίσης το 27% των καρκίνων στην Ευρώπη συνδέονται με το κάπνισμα. Η χρήση φαρμακοθεραπειών (βαρινικλινη ,υποκατάστατα νικοτίνης) ενώ είναι αρχικά αποτελεσματική για την διακοπή καπνίσματος σχετίζεται με υποτροπή στην καπνιστική συνήθεια στο 55% των περιπτώσεων. Η Σουηδία είναι η πρώτη χώρα που μείωσε τα ποσοστά των νεοπλασιών και καρδιαγγειακών θανάτων με την δραστική μείωση χρήσης του συμβατικού τσιγάρου και την χρήση νεότερο καπνικών προϊόντων όπως το snus. Επομένως η πολιτική μείωσης κίνδυνου με τη αλλαγή από την χρήση συμβατικού τσιγάρου σε νεότερα καπνικά προϊόντα όπου δεν επιτελείται καύση αποδίδει σημαντικά αποτελέσματα τα για τη δημόσια υγεία.

Oι νέες κατευθυντήριες οδηγίες για την στεφανιαία νόσο που δημοσιευθήκαν το 2023 από τις 2 μεγάλες αμερικάνικες καρδιολογικές εταιρίες (ACC/AHA) προτείνουν την χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου καθώς η χρήση φαρμάκων όπως η βαρινικλινη και υποκατάστατά νικοτίνης έχουν αποτύχει για την διακοπή καπνίσματος σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο.

Δεδομένα από τη βιβλιογραφία δείχνουν ότι με τη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου επιτυγχάνεται πλήρης διακοπή καπνίσματος στο 14% των περιπτώσεων σε αντίθεση με τη χρήση υποκατάστατων νικοτίνης όπου επιτυγχάνεται διακοπή καπνίσματος μόνο στο 9%.

Επομένως η εφαρμογή πολιτικών μείωσης κινδύνου με την χρήση νέων καπνικών προϊόντων που δεν αποδίδουν την νικοτίνη με καύση και επομένως προκαλούν μικρότερη πρόσληψη τοξικών ουσιών από τον χρήστη θα συμβάλλει στη μείωση του αριθμού των καπνιστών αλλά και μικρότερη επιβάρυνση στην υγεία του καπνιστή ειδικά όταν οι υπάρχουσες εγκεκριμένες προσεγγίσεις για την διακοπή καπνίσματος έχουν αποτύχει.

Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκαν διάφορα καπνικά προϊόντα. Άρχισε να επιτυγχάνεται η προσπάθεια για μείωση της βλάβης από τον καπνό;

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται από τις κυβερνήσεις πολλών κρατών (Μεγάλη Βρετανία Νέα Ζηλανδία, Σουηδία) , συστηματική προσπάθεια για την μείωση της χρήσης του καπνού μέσω μιας σειράς στρατηγικών, μέτρων και ανάπτυξης εναλλακτικών καπνικών προϊόντων. Αν και ο επιπολασμός του καπνίσματος συνεχίζει την πτωτική του στάση, ωστόσο υπάρχουν χώρες και κοινωνικές ομάδες, όπου η επικράτηση των παραδοσιακών προϊόντων καπνού είναι υψηλή.

Ορισμένοι χρήστες φαίνεται να έχουν αντικαταστήσει τα παραδοσιακά τσιγάρα, με ηλεκτρονικά ή με θερμαινόμενα τσιγάρα, οι μεγάλες πλειοψηφίες όμως εξακολουθούν να χρησιμοποιούν αυτά τα προϊόντα παράλληλα με την κατανάλωση παραδοσιακών προϊόντων καπνού. Η Σουηδία είναι η πρώτη χώρα που μείωσε τα ποσοστά των νεοπλασιών και καρδιαγγειακών θανάτων με την δραστική μείωση χρήσης του συμβατικού τσιγάρου και την χρήση νεότερο καπνικών προϊόντων όπως το snus. Επομένως η πολιτική μείωσης κίνδυνου με τη αλλαγή από την χρήση συμβατικού τσιγάρου σε νεότερα καπνικά προϊόντα όπου δεν επιτελείται καύση αποδίδει σημαντικά αποτελέσματα τα για τη δημόσια υγεία. Επίσης, προβληματισμό δημιουργεί η διαδομένη χρήση των αναδυόμενων εναλλακτικών καπνικών προϊόντων στους νέους. Είναι ακόμη, λοιπόν, νωρίς να μιλάμε για επιτυχία ή αποτυχία της προσπάθειας για μείωσης της βλάβης από τον καπνό. Οπωσδήποτε συνεχίζουμε την προσπάθεια διακοπής κάθε μορφής καπνίσματος και στοχεύουμε στην ανάπτυξη πολιτικών ενημέρωσης και πληροφόρησης της κοινότητας ιδιαίτερα των νέων και των εφήβων.

Γιατί είναι σημαντικό οι καπνιστές να κάνουν στροφή από το συμβατικό τσιγάρο στα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος;

Σημαντικό, οπωσδήποτε, είναι οι καπνιστές να διακόψουν εντελώς το κάπνισμα. Αυτός πρέπει να είναι ο τελικός μας στόχος. Ωστόσο φαίνεται ότι ορισμένοι καπνιστές συμβατικού τσιγάρου δυσκολεύονται ιδιαίτερα να το διακόψουν συγκριτικά με άλλους, που το επιτυγχάνουν. Αυτοί οι καπνιστές είναι σημαντικό να στραφούν στα εναλλακτικά καπνικά προϊόντα, προκειμένου να μειώσουν την αποδεδειγμένη βλαπτική επίδραση του παραδοσιακού τσιγάρου καπνού.

Όταν αναφερόμαστε σε εναλλακτικά προϊόντα συμπεριλαμβάνονται και τα προϊόντα vape? Ποιες είναι οι κυρίες διάφορες τους με τα υπόλοιπα εναλλακτικά προϊόντα καπνού όπως τα προϊόντα θέρμανσης καπνού;

Βάση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας , τα προϊόντα θέρμανσης καπνού θερμαίνουν τον καπνό για να παράγουν νικοτίνη, μέσω ενός συστήματος θέρμανσης που περικλείεται σε μια συσκευή, έως τους 350°C (χαμηλότερο από τους 600°C που αφορούν στα συμβατικά τσιγάρα). Η συσκευή θέρμανσης απαιτεί φόρτιση και ο χρήστης, μέσω του ειδικού στομίου, ρουφάει ανά διαστήματα προκειμένου να εισπνεύσει ποσότητα του αερολύματος, το οποίο στη συνέχεια μεταφέρεται δια του στόματος στον οργανισμό. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο από την άλλη δεν θεωρείται προϊόν καπνού, καθώς δεν περιέχει καπνό παρά μόνο διαλύματα υγρού που περιέχουν νικοτίνη. Πιο συγκεκριμένα , το ηλεκτρονικό τσιγάρο θερμαίνει το διάλυμα (e-liquid) , δημιουργείται ένα αερόλυμα το οποίο στην συνέχεια εισπνέεται από τον χρήστη.

Συνήθως, τα προϊόντα vape ανήκουν στην κατηγορία του ηλεκτρονικού τσιγάρου και η χρήση αυτών χαρακτηρίζεται ως άτμισμα. Το άτμισμα θα μπορούσε ίσως να θεωρηθεί ως ένας εναλλακτικός τρόπος καπνίσματος , άλλα το ηλεκτρονικό τσιγάρο οπωσδήποτε δεν αποτελεί εναλλακτικό καπνικό προϊόν.

Ποια είναι τα μέτρα που μπορούν να βοηθήσουν τους καπνιστές να περιορίσουν την κατανάλωση συμβατικών τσιγάρων και να κάνουν στροφή σε εναλλακτικά προϊόντα;

Θεωρώ ότι η ενημέρωση του γενικού πληθυσμού από την επιστημονική κοινότητα αποτελεί απαραίτητο μέτρο για να στραφούν οι καπνιστές που δυσκολεύονται να διακόψουν το κάπνισμα σε εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος. Όπως ανακοινώθηκε στο συνέδριο μας, χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Καναδάς, όπου ο αντίστοιχος φορέας του Υπουργείου Υγείας, αξιολόγησε και ενέκρινε εκπαιδευτικό πρόγραμμα σχετικά με τους εναλλακτικούς λιγότερο βλαβερούς τρόπους καπνίσματος για φαρμακοποιούς προκειμένου να ενημερώνουν σωστά τους ασθενείς για τους κίνδυνους και τα οφέλη από την χρήση των νεότερων καπνικών προϊόντων. Είναι επιβεβλημένο, να εξελίξουμε τη σκέψη μας για το κάπνισμα, όπως έχουμε εξελίξει τη σκέψη μας σε άλλα πεδία της ζωής μας, να εκπαιδευτούν οι επαγγελματίες υγείας , ώστε να πληροφορούν σωστά τον καπνιστή, και τα εναλλακτικά καπνικά προϊόντα να λειτουργήσουν συμπληρωματικά στην διαχείριση του καπνού , με τελικό στόχο την παντελή διακοπή του.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Σουηδία ,όπου γίνεται η χρήση του «snus» (προϊόν μασώμενου καπνού), το οποίο προωθήθηκε από την επίσημη πολιτεία, με εντυπωσιακά αποτελέσματα όσον αφορά τη διακοπή του καπνίσματος, αλλά και τη μείωση του ποσοστού των ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα, καθώς πλέον στη σκανδιναβική χώρα συναντάμε το μικρότερο ποσοστό στην Ευρώπη. Άλλο παράδειγμα είναι αυτό της Ιαπωνίας, όπου έχουν ευρεία αποδοχή τα καινοτόμα προϊόντα θέρμανσης καπνού την τελευταία δεκαετία, περίοδος κατά οποία οι μελέτες δείχνουν ότι έχουν μειωθεί σημαντικά οι εισαγωγές στα νοσοκομεία για ασθένειες που συνδέονται με το κάπνισμα.

Πως επηρεάζουν τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού τους μη καπνιστές αλλά και το περιβάλλον σε σύγκριση με τα παραδοσιακά τσιγάρα;

Χρειαστήκαν πόσα χρόνια και αρκετές μελέτες για να αποδειχθεί ότι ακόμη και αν κάποιος δεν καπνίζει ο ίδιος αλλά βρίσκεται σε περιβάλλον που καπνίζουν, εκτίθεται δηλαδή σε παθητικό κάπνισμα, η εισπνοή και μόνο του καπνού που υπάρχει στο χώρο είναι εξίσου επικίνδυνη και δυνητικά θανατηφόρα όπως εάν κάπνιζε ο ίδιος.

Στις ΗΠΑ το παθητικό κάπνισμα προκαλεί περίπου 3000 θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα και δεκάδες χιλιάδες θανάτους λόγω καρδιακών προβλημάτων σε μη καπνίζοντες ενήλικες κάθε χρόνο. Οπωσδήποτε και με τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού, καθώς και με το ηλεκτρονικό τσιγάρο, μπορούμε να μιλάμε για παθητική χρήση των προϊόντων αυτών αφού το αερόλυμα εκλύεται στην ατμόσφαιρα. Χρειάζεται να περιμένουμε μερικά χρόνια ακόμη και να πραγματοποιηθούν αρκετές και ανεξάρτητες μελέτες σχετικά με την επίδραση του ηλεκτρονικού και θερμαινόμενου τσιγάρου κατά την παθητική χρήση του.

Όσον αφορά το περιβάλλον , οι καπνοβιομηχανίες) υποστηρίζουν ότι κανένα απόβλητο δεν κατέληξε σε χωματερή, πέτυχε το 100% της ηλεκτρικής ενέργειας να προέρχεται από ΑΠΕ και 64% ανακύκλωση και κομποστοποίηση.

Ποιες είναι οι πιθανές πρωτοβουλίες ή πολιτικές που μπορούν να υποστηρίξουν τη βιωσιμότητα των εναλλακτικών προϊόντων και την προστασία του περιβάλλοντος;

Οπωσδήποτε βιώσιμη ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες της παρούσας γενιάς χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες. Έτσι , η πολιτεία θα πρέπει να επιδοκιμάζει και να επιβραβεύει τις πρωτοβουλίες για την προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης αποβλήτων, τον περιορισμό της ανάκτησης ενέργειας στα μη ανακυκλώσιμα υλικά και τη σταδιακή κατάργηση της υγειονομικής ταφής των ανακυκλώσιμων ή ανακτήσιμων αποβλήτων.

Έχουμε δεδομένα που να δείχνουν την πορεία που ακολουθούν οι Κύπριοι στο κάπνισμα; Έχουν στη νοοτροπία τους τα εναλλακτικά προϊόντα ή παραμένουν πιστοί στο συμβατικό κάπνισμα;

Οπωσδήποτε θα πρέπει να συγχαρούμε την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία της Κύπρου για συλλογή 1 εκατομμυρίου υπογραφών προκειμένου να κληθεί Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ανταποκριθεί και να αναλάβει δράση, προτείνοντας νομοθεσία για την εξάρτηση από τον καπνό, να δράσει κατά των σχετικών περιβαλλοντικών κινδύνων και κατά του καπνίσματος.

Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι 1 στους τρείς συμπολίτες σας χρησιμοποιούν παραδοσιακά τσιγάρα καπνού ή ενναλακτικά καπνικά προϊόντα. Επίσης, έρευνα αναδεικνύει μια σοβαρή έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος. Μόλις 2 στους 10 (17,5%) του ενήλικου πληθυσμού δηλώνει επαρκώς ενημερωμένο σχετικά με τα εναλλακτικά προϊόντα. Επιούσης ερεύνα έδειξε ότι 2,3 % κάνει καθημερινή χρήση των νεότερων καπνικών προϊόντων, 3,1% δηλώνουν ότι είναι αποκλειστικοί χρήστες ενώ 8,2% έχουν κάνει κάποια στιγμή χρήση αυτών. Θα είχε πολύ ενδιαφέρον να δούμε στο μέλλον τον επιπολασμό του καπνίσματος και των εναλλακτικών καπνικών προϊόντων στον πληθυσμό της Κύπρου.