Εγκλωβισμός των ΗΠΑ στα πλοκάμια της Άγκυρας

Οι ΗΠΑ μπορούν μεν να είναι υπερδύναμη, αλλά μοιάζουν, ταυτοχρόνως, να είναι εγκλωβισμένες στην Τουρκία, γεγονός που γίνεται εμφανές μέσω των πολέμων στην Ουκρανία αρχικά και στη Γάζα εν συνεχεία. Η Άγκυρα χρησιμοποιεί τον στρατό της, τους μουσουλμάνους και τις Βάσεις της για να απλώνει τα πλοκάμια της παντού στη λογική και πρακτική εφαρμογή της νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επειδή συνιστά για τις ΗΠΑ τον πλέον σημαντικό δρώντα εντός και εκτός ΝΑΤΟ, και επειδή δεν οικοδομήθηκαν εναλλακτικά σενάρια περιφερειακών συστημάτων ασφάλειας, η Αμερικανοί έχουν την ανάγκη της Τουρκίας, η οποία: 1) Συνεχίζει να ασκεί με επιτυχία την πολιτική του εκκρεμούς, δηλαδή να κινείται μια προς τη Δύση και μια προς τη Μόσχα, αναλόγως του πώς τα συμφέροντά της επιβάλλουν να δράσει. 2) Λαμβάνει θέση στον πόλεμο της Γάζας και αφενός υποστηρίζει τη Χαμάς και αφετέρου θέτει στο στόχαστρό της τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό, Βενιαμίν Νετανιάχου, ενώ θέλει να είναι μέρος του παρασκηνίου των Μυστικών Υπηρεσιών για την απελευθέρωση των Ισραηλινών και άλλων εθνικοτήτων ομήρων. Για τον Πρωθυπουργό του Ισραήλ είπε τις προάλλες ο Ερντογάν τα εξής: «Ο Νετανιάχου δεν είναι πλέον κάποιος με τον οποίο μπορούμε να μιλήσουμε. Τον έχουμε ξεγράψει».

Η «προβοσκίδα» των Αμερικανών

Ειδικώς στην παρούσα φάση, μπορεί μεν οι Αμερικανοί να έχουν τις προβοσκίδες τους κατεβασμένες επειδή ο Ερντογάν συμμαχεί με το Ιράν και στρέφεται εναντίον των ιδίων και του Ισραήλ, αλλά γνωρίζουν ότι χωρίς την Τουρκία: Α) Δεν υπάρχει ανάσχεση της ρωσικής απειλής στη Μαύρη Θάλασσα, ακόμη και στον Καύκασο. Β) Το ΝΑΤΟ είναι αποδυναμωμένο χωρίς την Τουρκία, η οποία διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στη συμμαχία μετά από εκείνον των ΗΠΑ και τον μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Περίπτωση μερικού απεγκλωβισμού των ΗΠΑ από την Τουρκία θα ήταν δυνατό να προκύψει, εάν υπήρχε το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου με προέκταση προς το Ισραήλ ως υποσύστημα ασφάλειας του ΝΑΤΟ λόγω των Αθηνών και της ΕΕ, στο πλαίσιο της Στρατηγικής Πυξίδας της ΕΕ, αφού και Κύπρος και Ελλάδα είναι κράτη-μέλη της. Τα περί Δόγματος ήταν υποσχέσεις προεκλογικές, που θυσιάστηκαν στον βωμό των ψευδαισθήσεων και ότι με τον εξευμενισμό και τα δώρα μέσω ΕΕ θα υπάρξει νέος κύκλος συνομιλιών. Η ύπαρξη του Δόγματος και μια συνετή πολιτική με τα αραβικά και μουσουλμανικά κράτη θα μπορούσαν να προσφέρουν μια σημαντική γεωπολιτική αναβάθμιση στην Κύπρο και στην Ελλάδα, ως κράτη σταθερότητας, ασφάλειας και γέφυρας μεταξύ της Δύσης και του Ισλάμ. Η δε σχέση μας με τα αραβικά κράτη θα μπορούσε να μας προσφέρει έναν πολύ πιο ισχυρό ρόλο -από αυτόν που κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι έχουμε σήμερα- στο διαπραγματευτικό παιχνίδι, που έχει ως απώτερο στόχο: Πρώτο, την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης και δη τη διάχυσή της, αφού εμείς θα δεχθούμε πρώτοι τα νέα προσφυγικά ρεύματα, τα οποία δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά, διότι μας πνίγει ήδη το μεταναστευτικό. Δεύτερο, για τη διασπορά του πολέμου και δη της τρομοκρατίας.

Η προσδοκία του Ερντογάν

Πέραν των ανωτέρω, λογικό είναι να δούμε πώς ενεργεί η Τουρκία; Τι πράττει είναι εμφανές. Χρησιμοποιεί τη στήριξή της προς τους Παλαιστινίους: 1) Για να αναδειχθεί ηγετική χώρα στον χώρο του Ισλάμ. Κατανοεί το κενό που υπάρχει στα αραβικά και μουσουλμανικά κράτη. Ποιο είναι αυτό; Δεν έχουν είτε τη δυνατότητα είτε την πρόθεση να στηρίξουν τους Παλαιστινίους στην πράξη και να στραφούν σε βάρος του Ισραήλ, διότι οι αποφάσεις της Χαμάς λαμβάνονται από το Ιράν και δεν εξυπηρετούν το σύνολο των συμφερόντων του αραβικού και μουσουλμανικού κόσμου. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο Ερντογάν βγαίνει μπροστά και εμφανίζεται ως ηγετική μορφή, λέγοντας αυτό το οποίο θα ήθελαν να πουν οι μουσουλμάνοι για τη στάση του Ισραήλ. Ότι δηλαδή έχει την ευθύνη για την κρίση, ότι έχει διενεργήσει εισβολή και ότι έχει προχωρήσει σε εγκλήματα πολέμου. Πώς, μάλιστα, δρα ο Τούρκος Πρόεδρος; Κατηγορεί μεν το Ισραήλ, αλλά κυρίως εκείνον που πυροβολεί προσωπικά είναι τον Νετανιάχου, προσδοκώντας στην πτώση του μετά τον πόλεμο. Και την ανάδειξη της Τουρκίας ως εγγυήτριας δύναμης των Παλαιστινίων στη Γάζα. Εδώ, όμως, την «πατά», διότι, πώς μπορεί με όσα συμβαίνουν να γίνει ποτέ δεκτή από το Ισραήλ η παρουσία τουρκικών στρατευμάτων στη Γάζα, ακόμη και αν μια από τις φόρμουλες λύσης θα είναι η παρουσία μιας πολυεθνικής δύναμης, η οποία: Α) θα εξασφαλίζει την ειρηνική διαβίωση των Παλαιστινίων στη Γάζα. Β) Θα δημιουργεί διαρκείς συνθήκες ασφάλειας για το Ισραήλ. Η ζημιά που επιφέρει ο στρατός του Ισραήλ στη Χαμάς είναι καθοριστική, κατά τρόπον, ώστε να μην έχει τη δυνατότητα να απειλήσει εκ νέου, όπως το έπραττε ώς τώρα. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί υπό την έννοια ότι ο στρατός του Ισραήλ θα καταστρέψει όλες τις υποδομές, οι οποίες χρειάστηκαν χρόνια για να γίνουν. Και θα χρειαστούν άλλα τόσα χρόνια για να φτιαχτούν εκ νέου. Θα ήταν, όμως, ανόητο να επιτραπεί κάτι τέτοιο από το Ισραήλ. Γ) Θα δημιουργεί συνθήκες συνεργασίας μεταξύ Γάζας και Δυτικής Όχθης, για να προχωρήσει μια διαδικασία που θα έχει ως στόχο την ασφαλή συμβίωση μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων.

Η απειλή της Χεζμπολάχ

Ακόμη και αν εξουδετερωθεί η Χαμάς, οι απειλές σε βάρος του Ισράηλ δεν θα εξαλειφθούν, διότι υπάρχει το Ιράν και η Χεζμπολάχ. Εκτός και αν, μετά τη Χαμάς, ΗΠΑ και Ισραήλ αποφασίσουν ότι θα καθαρίσουν την κατάσταση στον Λίβανο. Είναι, όμως, πολύ πιο δύσκολα τα πράγματα εκεί, λόγω του ότι η Χεζμπολάχ αριθμεί περί τις 80 χιλιάδες καλά εκπαιδευμένο στρατό, από τον οποίο οι Ισραηλινοί έχουν πικρή εμπειρία από το 2006. Τόσο το Ιράν όσο και η Χεζμπολάχ ενεργούν προσεκτικά επί του παρόντος. Τραβούν το σχοινί, αλλά ώς εκεί που δεν σπάζει. Ούτως ή άλλως, ο Σουνίτης Ερντογάν συμμαχεί με το Σιιτικό Ιράν και αναγκάζει τη Σαουδική Αραβία να προχωρεί σε διπλωματικές κινήσεις επαναπροσέγγισης. Και αυτό συμβαίνει για να μην αφήσει τα ηνία στα χέρια του Τούρκου Προέδρου, που συμμαχεί με το Κατάρ, το οποίο δεν τα πάει καλά με τη Σαουδική Αραβία, η οποία φιλοξενεί σήμερα τη Σύνοδο του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας με θέμα την κρίση στη Γάζα.

Μυστική διπλωματία και «καλή διαγωγή»

Πώς οικοδομεί τη στρατηγική του ο Ερντογάν; Πρώτο, δεν εφαρμόζει την πολιτική του εκκρεμούς μόνο μεταξύ Ανατολής και Δύσης, αλλά μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών. Δεύτερο, η σχέση του με τη Χαμάς ανάγκασε τις ΗΠΑ, ακόμη και αν δεν το ήθελαν, να στείλουν την περασμένη εβδομάδα στην Τουρκία τον Άντονι Μπλίνκεν, για να συναντηθεί με τον Τούρκο ΥπΕξ, Χακάν Φιντάν. Και, όπως αποκαλύφθηκε, την ίδια χρονική στιγμή ήταν στο Ισραήλ, και προφανώς σε άλλες χώρες της περιοχής, ο Διευθυντής της CIA, Γουίλιαμ Μπερνς. Ένα από τα κεντρικά θέματα, τα οποία συζήτησε με τον Ισραηλινό Στρατό και τη Μοσάντ, ήταν η απελευθέρωση των ομήρων. Το ίδιο έπραξε και με τις Υπηρεσίες άλλων κρατών της περιοχής. Επί τούτου, ο Ερντογάν δράττεται της ευκαιρίας να χρησιμοποιήσει τις σχέσεις του με τη Χαμάς για να μεσολαβήσει για την απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων, παρότι, ως φαίνεται, κεντρικό ρόλο επί τούτου διαδραματίζει το Κατάρ. Δημόσια, το Ισραήλ διά των αξιωματούχων του δηλώνει ότι δεν διαπραγματεύεται με τη Χαμάς. Είναι θέμα αρχής. Αφήνει μια επιλογή. Την απελευθέρωσή τους χωρίς όρους. Βεβαίως, εκτός των άλλων, οι δουλειές αυτές γίνονται μέσω των μυστικών υπηρεσιών, όπως είναι η ΜΙΤ, η CIA, η Μοσάντ και άλλες. Για ό,τι πράττει ο Ερντογάν, αξιώνει ανταλλάγματα. Επιμένει στο εγγυητικό του καθεστώς στη Γάζα και δη στην αποστολή στρατού. Γνωρίζει, φυσικά, ότι αυτό το αντάλλαγμα είναι δύσκολο υπό τας περιστάσεις. Έχει, όμως, και άλλα να παίρνει από τις ΗΠΑ, όπως τα F-16. Έχει μεν διατυπώσει ακραίες θέσεις, αλλά η πολιτική του αυτή προσφέρει διαπραγματευτικό βάθος. Ένα βήμα πίσω και επίδειξη «καλής διαγωγής» στη Μέση Ανατολή, με την άρση του βέτο για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, θα ήταν δυνατό να βοηθήσει στη βελτίωση των σχέσεων με τις ΗΠΑ και στη δημιουργία προσδοκιών. Άλλωστε, οι Αμερικανοί ουδόλως θα ήθελαν να δουν την Άγκυρα ακόμη πιο βαθιά στις αγκάλες του Ιράν και της Ρωσίας.

Τουρκικές στρατηγικές Βάσεις

Το πρόβλημα για τις ΗΠΑ πλέον δεν είναι μόνο η νέα ρωσική απειλή, αλλά η και αβεβαιότητα στη Μέση Ανατολή. Αυτό το σκηνικό βρίσκει τους Αμερικανούς μεταξύ των συμπληγάδων που δημιουργούν δυο σύμμαχοί τους. Οι δυο πυλώνες του συστήματος ασφάλειας στην περιοχή μας και ευρύτερα. Το Ισραήλ και η Τουρκία, η οποία συμμαχεί με το κεφάλι του φιδιού, δηλαδή το Ιράν, προσδοκώντας έτσι να δημιουργήσει τα δυο κεφάλια του Ισλάμ. Το ένα των Σουνιτών και το άλλο των Σιιτών. Ούτως ή άλλως, η Τουρκία απλώνει τα πλοκάμια της παντού, πέραν του ΝΑΤΟ, αφού έχει Βάσεις στη Σομαλία (έλεγχος λιμανιού της Μογκαντίσου και προβολή τουρκικής ισχύος στη θάλασσα της Ερυθραίας και του Ινδικού), στο Λιμάνι του Σουδάν, στη Λιβύη, στο Κατάρ (βλέπε στενά του Ορμούζ), στην Αλβανία, απόσπασμα στο Κοσσυφοπέδιο, συμβούλους στη Βοσνία Ερζεγοβίνη, στη Συρία και στο Ιρακινό Κουρδιστάν. Έχει βάλει πόδι στο Αζερμπαϊτζάν και κατέχει την Κύπρο. Σημαντική δε επιρροή έχει στα τουρκογενή κράτη. Και να ήθελαν, λοιπόν, οι ΗΠΑ να τιμωρήσουν την Τουρκία για την αυθάδεια του Ερντογάν υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, πώς θα το πράξουν; Δεν θα ρισκάρουν νέα πολιτική αστάθεια ή την ανάδυση ενός «Σουνιτικού Ιράν»… Κατά τα άλλα, η κυπριακή Κυβέρνηση προσδοκά σε απεσταλμένο για να συζητήσει με ποιον; Με τον Ερντογάν; Όταν υβρίζει το Ισραήλ και δη τον Νετανιάχου και υψώνει αναιδώς τη φωνή του στις ΗΠΑ, θα σεβαστεί εμάς; Που δεν έχουμε ίχνος ισχύος…

Ο χάρτης αποτυπώνει πώς η Τουρκία απλώνει τα πλοκάμια της εκτός συνόρων με στρατιωτικές Βάσεις σε στρατηγικά σημεία, για να εμπεδώσει τον ρόλο της ως περιφερειακής δύναμης παγκόσμιων διαστάσεων. Οι ΗΠΑ είναι εγκλωβισμένες στην Άγκυρα, λόγω της ισχύος του τουρκικού στρατού εντός του ΝΑΤΟ, της ανάσχεσης στη Μαύρη Θάλασσα έναντι της ρωσικής απειλής και της απουσίας του Δόγματος ως μιας από τις εναλλακτικές επιλογές που Κύπρος και Ελλάδα θα μπορούσαν να προσφέρουν στις ΗΠΑ. Δεν είναι, βεβαίως, μόνο οι στρατιωτικές Βάσεις, διά των οποίων στοχεύουν να ελέγχουν θαλάσσια και άλλα περάσματα στη Λιβύη, στην Ερυθρά Θάλασσα και στο Σουέζ, αλλά και: α) Η συμμετοχή σε ειρηνευτικές επιχειρήσεις (χρώμα τυρκουάζ) στην Αφρική, στο Κοσσυφοπέδιο, στη Βοσνία και στο Αφγανιστάν. β) Στρατιωτικές επιχειρήσεις σε Ιράκ και Συρία και κατοχή της Κύπρου. γ) Οι δεσμοί της με τα τουρκογενή κράτη, όπου έχει θέση ηγέτιδας δύναμης, όπως επιδιώκει να επιτύχει και στον χώρο του Ισλάμ.

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων

Δείτε την ανάλυση του Πολιτικού Αναλυτή, Δρος Γιάννου Χαραλαμπίδη στις «Τομές στα Γεγονότα» του Σίγμα: