Το κυπριακό τουριστικό προϊόν και οι προκλήσεις

Ο τομέας του τουρισμού αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες της οικονομίας της Κύπρου με διαχρονική προσφορά στο ΑΕΠ της χώρας, ακόμη και σε δύσκολες εποχές. Το 2023 φαίνεται να είναι μια καλή χρονιά για τον κυπριακό τουρισμό, όπως άλλωστε και για άλλες χώρες της περιοχής, όπως η Ελλάδα, όπου ανακοινώθηκε τη βδομάδα που μας πέρασε ότι κατά το τρέχον έτος αναμένεται να καταγραφεί ρεκόρ εσόδων.

Tην ίδια στιγμή καταδεικνύεται πόσο «ευαίσθητος» είναι ο τομέας στη μεταβλητότητα και γενικά στις αλλαγές στο εξωτερικό πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον. Μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, η σύγκρουση Χαμάς-Ισραήλ δημιουργεί νέα δεδομένα, λαμβάνοντας υπόψη ότι το Ισραήλ είναι η δεύτερη στατιστικά χώρα σε τουρίστες που επισκέπτονται την Κύπρο. Υπάρχει μια μικρή διαφορά μεταξύ των δύο περιπτώσεων. Το Ουκρανικό προέκυψε μήνα Φεβρουάριο, δίνοντας μικρότερο χρονικό περιθώριο, μέχρι την τουριστική περίοδο, για προσέλκυση εναλλακτικών αγορών σε σχέση με την κατάσταση στη γειτονική μας χώρα.

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα, που προκύπτει, είναι η οικονομική επιφάνεια των τουριστών που προσελκύει η Κύπρος και το ποσοστό κέρδους που παραμένει στους επαγγελματίες του κλάδου. Διότι, μπορεί να αναπληρώνεται ο αριθμός των τουριστών που επισκέπτονται τη χώρα μας, αυτό όμως που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η κερδοφορία και η ρευστότητα που παραμένει στη χώρα.

Υπενθυμίζεται ότι, λόγω του πληθωρισμού, τα έξοδα των επιχειρήσεων έχουν αυξηθεί σημαντικά, ειδικά όσον αφορά τον τομέα της ενέργειας, ενώ τα τελευταία δύο χρόνια έχουν να αντιμετωπίσουν τις αυξημένες δόσεις λόγω της σύσφιγξης της νομισματικής πολιτικής των κεντρικών τραπεζών. Φυσικά κάποιος θα πει ότι, υπό το φάσμα να υπάρχουν άδεια ξενοδοχεία είναι καλύτερα να υπάρχουν τουρίστες με χαμηλότερη κερδοφορία, εφόσον τα σταθερά έξοδα των επιχειρήσεων συνεχίζουν να τρέχουν.

Την ίδια στιγμή αυξάνεται ο αριθμός διαμερισμάτων και επαύλεων που ενοικιάζονται για τουριστικούς σκοπούς. Υπάρχουν οι νομοθεσίες για εγγραφή τέτοιων καταλυμάτων στο Υφυπουργείο Τουρισμού και η υποχρέωση εγγραφής για φορολογικούς σκοπούς, ίσως όμως θα έπρεπε να επεκταθούν οι ανάλογοι έλεγχοι. Η Ελλάδα καταγράφει σημαντική αύξηση στα έσοδα της κυβέρνησης από τέτοιες επιχειρήσεις.

Σημειώνεται ότι, όπως στην Αθήνα έτσι και σε πολλές περιοχές της Κύπρου η αύξηση των καταλυμάτων που χρησιμοποιούνται για τουριστικούς σκοπούς αποτελεί έναν από τους λόγους σημαντικής αύξησης των ενοικίων, κυρίως για τις τοπικές κοινωνίες, εφόσον το διαθέσιμο κτηριακό απόθεμα μειώθηκε σημαντικά. Νέοι αγοραστές των ακινήτων προτιμούν να τερματίσουν μακροχρόνια συμβόλαια ενοικίασης ακινήτων και να τα εντάξουν στην τουριστική βιομηχανία με διαμονές μικρής διάρκειας.

Απαιτείται ολιστική διαχείριση των προκλήσεων

Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, απαιτείται μια ολιστική διαχείριση των προκλήσεων που αφορούν στον τομέα και η ύπαρξη των ανάλογων αντανακλαστικών, ώστε να διασφαλιστεί η προοπτική του τομέα. Ζητήματα όπως το άνοιγμα νέων αγορών, η συνδεσιμότητα της Κύπρου και η επέκταση της τουριστικής περιόδου βρίσκονται διαχρονικά στη σφαίρα της δημόσιας συζήτησης.

Επιπλέον υπάρχει και η συζήτηση που αφορά στην αποτελεσματικότητα των πακέτων «all inclusive», εφόσον διαφαίνεται να αποτελούν αντικίνητρο στους τουρίστες για να προχωρήσουν σε δαπάνες κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στη χώρα. Εύλογο, όμως, είναι το επιχείρημα ότι, αν δεν προσφερθούν τα συγκεκριμένα πακέτα, τότε οι τουριστικοί πράκτορες θα κατευθύνουν τους πελάτες τους σε χώρες που παρέχουν τις συγκεκριμένες υπηρεσίες, περιορίζοντας τις αφίξεις στην Κύπρο και επηρεάζοντας αρνητικά τον τουριστικό τομέα. Ειδικά σε δύσκολες εποχές, είναι ενδεχομένως δύσκολο να διαχωρίζεις τους τουρίστες σε κατηγορίες και να απορρίπτεις κάποιους.

Επιπλέον υπάρχει στρωματοποίηση όσον αφορά τις τουριστικές μονάδες, που δίνει τη δυνατότητα εξυπηρέτησης διαφόρων κατηγοριών τουριστών, με κοινή όμως την παραδοχή ότι, τα τελευταία χρόνια, ο μέσος όρος των χρημάτων που ξοδεύουν ανά κεφαλή κατά την επίσκεψή τους μειώνεται.

Ακούμε πολλές φορές για άλλες μορφές τουρισμού, όπως ιατρικό, αθλητικό, συνεδριακό ή θρησκευτικό. Μέχρι τώρα υπήρξαν πρωτοβουλίες για δημιουργία στην Κύπρο εγκαταστάσεων ιατρικής θεραπείας συγκεκριμένων ασθενειών, φροντίδας ατόμων τρίτης ηλικίας και αισθητικής ιατρικής και υψηλού επιπέδου αθλητικών εγκαταστάσεων, όμως είναι πολύ μικρά βήματα σε σχέση με την ανάγκη ύπαρξης ολοκληρωμένου σχεδιασμού.

Επιπλέον λαμβάνονται πρωτοβουλίες για την προσέλκυση αθλητικών ομάδων με σκοπό την προετοιμασία τους στην Κύπρο, ενώ συνεχίζεται με έντονους ρυθμούς και η προώθηση της Κύπρου ως χώρου διεξαγωγής συνεδρίων. Το σημαντικό είναι να υπάρξει θετική κατάληξη σε όλες αυτές τις ενέργειες.

Η απουσία ελκυστικού χειμερινού τουριστικού προϊόντος οδηγεί στην εποχικότητα και την αναστολή των εργασιών ξενοδοχειακών μονάδων με όλα τα συνεπακόλουθα, όπως η αδρανοποίηση του προσωπικού για μεγάλο χρονικό διάστημα και η αύξηση των εξόδων συντήρησης.

Η ενίσχυση της αποδοτικότητας των ξενοδοχειακών μονάδων και η δημιουργία συνεργειών με άλλους τομείς, όπως των κατασκευών και της ενέργειας, αναμένεται να μειώσει το κόστος, δίνοντας παράλληλα τη δυνατότητα παραχώρησης πιο ελκυστικών τουριστικών πακέτων.

Είναι σημαντικό να υπάρξει δημιουργία υποδομών εξυπηρέτησης των επισκεπτών, όπως για παράδειγμα η βελτίωση του οδικού δικτύου και η εύκολη πρόσβαση σε τουριστικούς χώρους. Τέλος, η δημιουργία της σωστής κουλτούρας θα ενισχύσει την Κύπρο ως τουριστικό προορισμό, εφόσον τα θετικά σχόλια όσων επισκέφτηκαν την Κύπρο θα αποτελέσουν την καλύτερη διαφήμιση.

Η Κύπρος, πέραν του καλού κλίματος, των παραλιών και της παράδοσης στον τομέα, παρουσιάζει σημαντικές υποδομές και αναπτύξεις που μπορούν να εξυπηρετήσουν επισκέπτες διαφορετικής οικονομικής επιφάνειας, το ζητούμενο, όμως, πέραν της διατήρησης της ανταγωνιστικότητας, είναι η ενίσχυση της ευελιξίας του τομέα, ώστε να μπορέσει να ικανοποιήσει τις συνεχώς μεταβαλλόμενες και διαφορετικές συνήθειες - ανάγκες των τουριστών.

Τη ίδια στιγμή θα πρέπει να υπάρξει τέτοια στρωματοποίηση των αγορών, ώστε να μειωθεί η «ευαισθησία» του τομέα σε σημαντικά γεγονότα και αναταραχές στο εξωτερικό περιβάλλον. Αυτό δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι δεν πρέπει να ενισχυθούν οι παραδοσιακές αγορές, αλλά θα πρέπει να υπάρχει καλύτερη στρωματοποίηση. Προς αυτήν την κατεύθυνση θα πρέπει να ενισχυθεί η συνδεσιμότητα της χώρας με τον έξω κόσμο και η ενίσχυση, ενδεχομένως, των υποδομών σε λιμάνια και αεροδρόμια με ταχύτερο τρόπο.