Ένας στους τέσσερεις μαθητές θύμα «νταήδων»

Προβληματισμό προκαλούν τα συνεχιζόμενα περιστατικά βίας και εκφοβισμού εντός των σχολικών μονάδων. Από την αρχή της σχολικής περιόδου έχουν καταγραφεί αρκετά περιστατικά ξυλοδαρμού αλλά και λεκτικής βίας μεταξύ των μαθητών, κάτι το οποίο προκαλεί ανησυχία στο Υπουργείο Παιδείας και στους Συνδέσμους Γονέων.

Οι επίσημοι αριθμοί φανερώνουν ότι χρόνο με τον χρόνο αυξάνονται οι υποθέσεις παραβατικής συμπεριφοράς ανηλίκων. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Αστυνομίας, το 2020 καταγράφηκαν 451 υποθέσεις εντός και εκτός των σχολείων, στις οποίες εμπλέκονταν 603 ανήλικοι. Το 2021 σημειώθηκαν 496 υποθέσεις με τη συμμετοχή 623 ανηλίκων, ενώ το 2022 καταγράφηκαν 508 υποθέσεις με 686 ανηλίκους.

Θύματα το 20-25% των μαθητών

Εδώ και τρία χρόνια διεξάγεται μια έρευνα για λογαριασμό του Υπουργείου Παιδείας σχετικά με τα περιστατικά βίας. Την ευθύνη της έρευνας έχει αναλάβει ο καθηγητής του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Δρ Κώστας Φάντης. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, το ποσοστό των παιδιών που είναι θύματα σχολικού εκφοβισμού στην Κύπρο είναι 20-25%.

Το 2021 ο δείκτης του σχολικού εκφοβισμού στην Κύπρο ήταν κάτω του 1,25, το 2022 άγγιξε το 1,25, ενώ το 2023 πλησίασε το 1,50. Σημειώνεται ότι ένας στους τέσσερεις μαθητές δήλωσε ότι είναι θύμα εκφοβισμού τόσο στο σχολείο όσο και μέσω διαδικτύου.

Σημαντικό είναι το γεγονός ότι περίπου το 1-2% των μαθητών παρουσιάζουν ακραίας μορφής παραβατικότητα, εναντιωματικότητα, εκφοβισμό και επιθετικότητα προς τους συμμαθητές και τους εκπαιδευτικούς τους.

Βία μεταξύ εκπαιδευτικών - μαθητών - γονέων

Τα ευρήματα της έρευνας παρουσιάζουν στοιχεία και για τη βία από και προς τους εκπαιδευτικούς. Συγκεκριμένα, το 26,8% των εκπαιδευτικών δέχθηκαν βία από μαθητές και το 16,3% από γονείς. Ακόμη, το 15% των γονέων δήλωσαν ότι τους πρόσβαλαν ή ταπείνωσαν εκπαιδευτικοί, ενώ τρία στα δέκα παιδιά ανέφεραν ότι τους πρόσβαλε ή ταπείνωσε κάποιος εκπαιδευτικός.

Στην Α’ Γυμνασίου τα πλείστα περιστατικά

Ο Δρ Κώστας Φάντης, μιλώντας στη «Σ», ανέφερε ότι τα τελευταία τρία χρόνια καταγράφεται αύξηση στο φαινόμενο της σχολικής βίας. «Οι λόγοι είναι πολλαπλοί. Αφορούν το ίδιο το άτομο και το σχολείο», είπε.

Συμπλήρωσε ότι ο πιο σημαντικός παράγοντας προστασίας είναι το σχολικό πλαίσιο και το θετικό σχολικό κλίμα. «Αυτό βοηθά στη μείωση τον εμπειριών θυματοποίησης αλλά και των εκφοβιστικών συμπεριφορών και βίας».

Επεσήμανε ότι η οικογένεια παίζει σημαντικό ρόλο και βοηθά στη μείωση των βίαιων συμπεριφορών.

Μιλώντας για τα αρνητικά σημεία που εντόπισαν μέσα από την έρευνα, είπε ότι ένα στα δέκα παιδιά περιθωριοποιείται από τους συνομήλικούς του. «Αυτό που μας έχει κάνει εντύπωση είναι το υψηλό άγχος που βιώνουν οι μαθητές στο σχολείο. Όσο αυξάνεται το άγχος, τόσο αυξάνεται και η βίαιη συμπεριφορά».

Πρόσθεσε ότι σημαντικός ατομικός παράγοντας ήταν η ενσυναίσθηση. «Για κάποιο λόγο τα παιδιά στην Κύπρο δεν έχουν αρκετές ικανότητες κατανόησης συναισθημάτων, με αποτέλεσμα αντί να βοηθούν το θύμα, να μένουν απλώς παρατηρητές ή ακόμα και υποστηρικτές του θύτη. Βλέπουμε ότι βγάζουν φωτογραφίες και βίντεο», ανέφερε.

Τόνισε ότι θα εισηγηθούν αλλαγές στο σχολικό πλαίσιο που θα βοηθήσουν ώστε τα παιδιά να αναπτύξουν ικανότητες και να διαχειριστούν το άγχος τους. Ακόμη, ανέφερε ότι η έρευνα δείχνει πως τα τελευταία χρόνια καταγράφηκε μια αύξηση 50% στα περιστατικά εντός των σχολικών μονάδων. «Περίπου το 20% των παιδιών δηλώνουν ότι θυματοποιούνται. Βλέπουμε ότι στο Γυμνάσιο παρουσιάζονται τέτοιες συμπεριφορές και ειδικότερα στην Α’ Γυμνασίου». Υπογράμμισε ότι ίσως να χρειάζονται περισσότερες παρεμβάσεις στη Μέση Εκπαίδευση.

Νέα μέτρα για την αντιμετώπιση της βίας

Το Υπουργείο Παιδείας, αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα του προβλήματος, ανακοίνωσε επιπρόσθετα μέτρα και ενέργειες για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της βίας και της παραβατικότητας στα σχολεία. Συγκεκριμένα, αποφασίστηκε συστηματικότερος έλεγχος σε σχολεία υψηλού κινδύνου με αύξηση της φρούρησης, αλλά και η αναθεώρηση του τρόπου πρόσληψης και των όρων εργασίας του προσωπικού φρούρησης. Ακόμη, θα επεκταθεί σε σχολεία υψηλού κινδύνου το σύστημα καμερών υψηλής τεχνολογίας που εφαρμόζεται πιλοτικά σε σχολεία της Λεμεσού. Επίσης, θα πραγματοποιηθεί αναβάθμιση των συστημάτων φωτισμού των σχολείων κατά τη διάρκεια του σκότους, το άνοιγμα σχολικών χώρων για στοχευμένες δραστηριότητες κατά τη διάρκεια μη εργάσιμου χρόνου, αλλά και η εφαρμογή εναλλακτικών προγραμμάτων πρόληψης και αντιμετώπισης της βίας και παραβατικότητας στα σχολεία. Επιπλέον, το Υπουργείο αποφάσισε την έναρξη συζήτησης για τη χρήση κινητών τηλεφώνων εντός των σχολικών μονάδων.

Μέχρι και φυλάκιση για το «bullying»

Το bullying απασχολεί εδώ και καιρό την Πολιτεία, με την Επιτροπή Νομικών να επεξεργάζεται πρόταση νόμου για ποινικοποίησή του. Η πρόταση κατατέθηκε το 2022 από την Προέδρο της Βουλής Αννίτα Δημητρίου και τον βουλευτή του ΑΚΕΛ, Ανδρέα Πασιουρτίδη.

Η πρόταση νόμου προνοεί ότι οποιοσδήποτε μαθητής ασκεί σχολικό εκφοβισμό είναι ένοχος του αδικήματος του σχολικού εκφοβισμού και, σε περίπτωση καταδίκης του, υπόκειται σε ποινή φυλάκισης μέχρι δώδεκα μηνών ή σε χρηματική ποινή μέχρι δύο χιλιάδων ευρώ ή και στις δύο αυτές ποινές.

Η συζήτηση για την ποινικοποίηση του σχολικού εκφοβισμού αναμένεται να συνεχιστεί περί τα τέλη Ιανουαρίου του 2024, καθώς δόθηκε χρόνος σε όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες ώστε να μελετήσουν την πρόταση νόμου και να επιστρέψουν στη Βουλή με τις δικές τους εισηγήσεις και παρατηρήσεις.

Αυτό που διαφαίνεται είναι η αντίθεση του Υπουργείου Παιδείας στην ποινικοποίηση του σχολικού εκφοβισμού. Πρόσφατα, συζητήθηκε στην Επιτροπή Παιδείας το θέμα της παραβατικής συμπεριφοράς των μαθητών αλλά και ο σχολικός εκφοβισμός, με την προϊσταμένη της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας στο Υπουργείο Παιδείας, Έρση Παπακώστα, να υποδεικνύει στην Επιτροπή ότι η ποινικοποίηση του σχολικού εκφοβισμού έχει πολλές συνέπειες. Αντί αυτής, όπως είπε, χρειάζεται θεραπεία και παιδαγωγική αντιμετώπιση, προσθέτοντας ότι για τα ζητήματα αυτά χρειάζεται καλύτερη συνεργασία μεταξύ Υπουργείου Παιδείας και του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας.

Ξεχωριστο σε πλαίσιο

ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΔΑΝΙΑΣ

Πώς πέτυχε έναντι του σχολικού εκφοβισμού

Η Δανία, μαζί με τη Σουηδία και τη Φινλανδία, έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εκφοβισμού στην Ευρώπη. Δημοσίευμα του Euronews εξηγεί γιατί οι τρεις αυτές σκανδιναβικές χώρες κατάφεραν να περιορίσουν τα κρούσματα bullying εντός των σχολικών μονάδων.

Το «Sluseholmen Skole» στην Κοπεγχάγη είναι ένα από τα πολλά σχολεία της Δανίας, όπου τα παιδιά διδάσκονται από μικρή ηλικία πώς να αποφεύγουν τον εκφοβισμό. Εκεί, ο διαλογισμός και οι αγκαλιές είναι μέρος της πρωινής ρουτίνας για τους μαθητές του δημοτικού.

Για τη δασκάλα του σχολείου, Maja Hindsgaul, η ευημερία είναι το κλειδί για τη μάθηση. «Φυσικά, πρέπει να μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν και άλλα παρόμοια, αλλά μπορούν να το κάνουν αν αισθάνονται ασφαλείς. Είναι η αποστολή μου να τους κάνω να αισθάνονται ασφαλείς, ώστε να μπορούν να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες στο σχολείο».

Το να μάθουν πώς να ζουν ο ένας με τον άλλο είναι μέρος της διδασκαλίας. «Πάντα προσπαθούμε να κάνουμε τα παιδιά να συνεργαστούν σε διαφορετικούς τύπους ομάδων, διαφορετικών φύλων και όχι πάντα με τους καλύτερους φίλους τους», είπε η δασκάλα Louise Ibsen. «Επίσης, εξασκούν κοινωνικές δεξιότητες για το πώς να επικοινωνούν, αλλά και πώς να συμβιβάζονται σε διαφορετικές ιδέες».

Αυτές οι μέθοδοι είναι μόνο μερικά παραδείγματα των προγραμμάτων που χρησιμοποιούνται σε πολλά σχολεία της Δανίας για την πρόληψη του εκφοβισμού, ήδη από το νηπιαγωγείο με τα παιδιά να είναι πολύ δεκτικά.

«Όλοι έχουν πλήρη σεβασμό ο ένας για τον άλλον», είπε η μαθήτρια Polly Schlüter Bingestam. «Αν δεχτείς bullying, οι φίλοι σε βοηθούν σταματώντας τους νταήδες και καλώντας έναν δάσκαλο».

Η Fatemeh Shahmarvand είναι γονέας και μέλος του σχολικού συμβουλίου. «Αυτό δίνει τη δυνατότητα στους γονείς να λαμβάνουν μέρος στις αποφάσεις σχετικά με τα σχολικά προγράμματα, τα οποία διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην πρόληψη του εκφοβισμού».

Η κατανόηση των εφήβων είναι αυτονόητη για τη διευθύντρια του Γυμνασίου Greve Gymnasium κοντά στην Κοπεγχάγη. Όπως σε πολλά σχολεία της Δανίας, στον ιστότοπό τους μπορεί κανείς να βρει έναν χάρτη κατά του εκφοβισμού.

Πάνω από τις ποινές, αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η δυναμική της ομάδας και ο διάλογος με τους μαθητές. Έχουν τη γνώμη τους για τη στρατηγική κατά του εκφοβισμού, όπως κάνουν για όλους τους κανόνες που διέπουν τη σχολική ζωή.

«Προσπαθούμε να έρθουμε κοντά στους μαθητές με πολλούς τρόπους και να συζητήσουμε τη διδασκαλία, τις παιδαγωγικές αρχές, τι κάνουν στα διαλείμματα, τι κάνουν στον ελεύθερο χρόνο τους και φυσικά πώς αλληλεπιδρούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έχουμε μαθήματα γι’ αυτό επίσης», είπε η Mette Trangbæk, Διευθύντρια του σχολείου.

Η μαθήτρια Lucija Mikic πιστεύει ότι οι πιθανότητες εκφοβισμού είναι χαμηλότερες στη Δανία απ’ ό,τι αλλού στην Ευρώπη, επειδή οι νέοι «μαθαίνουν από νεαρή ηλικία να συμπεριφέρονται στους άλλους όπως θα θέλαμε να μας συμπεριφέρονται. Αυτό είναι ενσωματωμένο στον τρόπο που μας διδάσκουν. Είναι κάτι που σκέφτεσαι πριν πεις οτιδήποτε σε κάποιον άλλο», λέει.