Ατελείωτο φλερτ με την ακρίβεια, ο κατώτατος μισθός και η έξοδος από τα «σκουπίδια»

Η χρονιά κατά την οποία εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην Κύπρο εθνικός κατώτατος μισθός ήταν το 2023. Ως πρώτος μισθός είχαν οριστεί τα 885 ευρώ με την πρόσληψη και 940 ευρώ μετά από έξι μήνες απασχόλησης. Με την αναθεώρηση που αποφασίστηκε προ ημερών, από το 2024 και για δυο χρόνια ο κατώτατος μισθός διαμορφώνεται στα 1000 ευρώ. Πέραν του κατώτατου, το 2023, όσο και προηγουμένως το 2022 σημαδεύτηκαν από τα φαινόμενα ακρίβειας και αύξησης του πληθωρισμού, τα οποία οδήγησαν στη διάβρωση των εισοδημάτων των νοικοκυριών. Η ΕΚΤ προχώρησε σε 10 συνεχόμενες αυξήσεις επιτοκίων, για να τιθασεύσει την άνοδο του πληθωρισμού. Ας δούμε ποια άλλα γεγονότα σημάδεψαν το 2023 την κυπριακή οικονομία.

Εθνικός κατώτατος μισθός

Το 2023 ήταν η χρονιά που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην Κύπρο ο εθνικός κατώτατος μισθός. Αν και η σχετική νομοθεσία ψηφίστηκε μέσα στο 2022, η εφαρμογή του ξεκίνησε την 1.1.2023. Με διάταγμα του Υπουργικού Συμβουλίου ο εθνικός κατώτατος μισθός ορίστηκε στα 940 ευρώ μετά από έξι μήνες απασχόλησης και στα 885 ευρώ με την πρόσληψη. Ο τότε Υπουργός Εργασίας, Κυριάκος Κούσιος, μετά την έκδοση του διατάγματος είχε κάνει λόγο για ιστορική μέρα τόσο για το Υπουργείο όσο και για το κοινωνικό κράτος στην Κύπρο.

Από την εφαρμογή του κατώτατου μισθού υπάρχουν και ορισμένες εξαιρέσεις. Κατ’ αρχήν, όσον αφορά τα επαγγέλματα, εξαιρούνται η γεωργοκτηνοτροφία, οι οικιακοί βοηθοί και η ναυτιλία. Επίσης εξαιρούνται όσοι τυγχάνουν ευνοϊκότερης μεταχείρισης μέσα από σύμβαση ή άλλο διάταγμα. Αν προκύπτουν καλύτερα οφέλη από διάταγμα, με κανένα τρόπο τα  οφέλη αυτά δεν επηρεάζονται. Επίσης υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις όταν πρόκειται για κατάρτιση ή εκπαίδευση για απόκτηση πτυχίου, ενώ μετά από συμφωνία εργοδότη και εργοδοτουμένου μπορεί να υπάρξει περικοπή 15% για σίτιση και 10% για στέγαση.

Ένεκα του γεγονότος ότι η αρχική απόφαση προνοούσε αναθεώρηση των ποσών σε ένα χρόνο από την εφαρμογή του κατώτατου, ο νυν Υπουργός Εργασίας είχε ξεκινήσει επί τούτου επαφές με τους κοινωνικούς εταίρους. Παρόλο που δεν υπήρξε συμφωνία, ο Υπουργός προχώρησε στην έκδοση νέου διατάγματος για αύξηση του κατώτατου μισθού από τα 940 ευρώ στα 1000, μια αύξηση της τάξης του 6,5% περίπου, με τους εργοδότες να κάνουν λόγο για υπέρμετρη αύξηση και τις συντεχνίες για μη ικανοποιητική. Το ποσό των 1000 ευρώ θα εφαρμοστεί από 1.1.2024 και θα ισχύσει για 2 χρόνια. Ο Γιάννης Παναγιώτου είπε ότι εκτιμάται πως θα επωφεληθούν περίπου 25.000 εργαζόμενοι.

Δημιουργία e-kalathi

Η δημιουργία του e-kalathi πέρασε από χίλια μύρια κύματα μέχρι να γίνει κατορθωτή η ψήφισή του από τη Βουλή. Ο στόχος ήταν να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα, όπου οι υπεραγορές θα βάζουν καθημερινά τις τιμές ενός αριθμού προϊόντων. Ο καταναλωτής θα ετοιμάζει τη λίστα του και το e-kalathi θα του βγάζει την πιο φθηνή υπεραγορά βάσει της λίστας που ετοίμασε ο ίδιος. Όπως έχει λεχθεί, το e-kalathi δεν θα κτυπήσει την ακρίβεια και τον πληθωρισμό, αλλά θα προαγάγει τη διαφάνεια και τα συμφέροντα των καταναλωτών, ενώ ενδεχομένως να ενισχύσει και τον ανταγωνισμό μεταξύ των υπεραγορών.

Με βάση το ν/σ και τις τροποποιήσεις που επήλθαν, αυξάνεται ο ελάχιστος ετήσιος κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων, η πραγματοποίηση του οποίου καθορίζει κατά πόσον η υπεραγορά υποχρεούται να υποβάλει τιμές πώλησης προϊόντων στην ηλεκτρονική πλατφόρμα, από €2 εκατομμύρια σε €5 εκ. και προστίθεται ο ορισμός του όρου «κωδικός προϊόντος», ώστε να διασαφηνιστεί ότι η σύγκριση θα γίνεται στη βάση αυτού.

Το Υπουργείο Εμπορίου διαβεβαίωσε ότι οι διαδικασίες ετοιμασίας της ψηφιακής πλατφόρμας «e-kalathi» «θα προωθηθούν τάχιστα από την Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή, έτσι ώστε να τεθεί σε ισχύ το πρώτο εξάμηνο του 2024».

Πληθωρισμός – Ακρίβεια – Επιτόκια

Όπως μας ενημερώνει η ΕΚΤ στην ιστοσελίδα της, ο πληθωρισμός εμφανίζεται όταν υπάρχει γενικευμένη αύξηση των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών, και όχι μόνο συγκεκριμένων πραγμάτων. Αυτό σημαίνει ότι με 1 ευρώ μπορείτε σήμερα να αγοράσετε λιγότερα αγαθά και υπηρεσίες απ’ ό,τι χθες. Από το 2022 ξεκίνησε ένα κύμα ακρίβειας, το οποίο εκτόξευσε και τα ποσοστά του πληθωρισμού. Η άνοδος των τιμών του πετρελαίου και κατ’ επέκτασιν των τιμών σε πρώτες ύλες και σε βασικά αγαθά, αλλά και στο ρεύμα, οδήγησε στη διάβρωση των εισοδημάτων των καταναλωτών. Η ΕΚΤ, σε μια προσπάθεια να ανακόψει την πορεία του πληθωρισμού, προχώρησε σε αύξηση των επιτοκίων, ώστε να επανέλθει κοντά στα επίπεδα του 2%, που ήταν ο στόχος της.

Ο πληθωρισμός ανήλθε σε ιστορικό υψηλό επίπεδο στην Κύπρο τον Ιούλιο του 2022, όταν κατέγραψε αύξηση 10,86%. Ένα περίπου χρόνο μετά, τον Ιούνιο του 2023, και αφού μεσολάβησαν 10 συνεχόμενες αυξήσεις επιτοκίων από την ΕΚΤ, ο πληθωρισμός υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 25 μηνών και διαμορφώθηκε στο 1,9%, σε ετήσια βάση, λόγω κυρίως της μείωσης των τιμών τροφίμων. Μετά από κάποιες αυξομειώσεις, τα τελευταία στοιχεία της Στατιστικής έδειξαν ότι ο πληθωρισμός στην Κύπρο ανήλθε στο 2,4% τον Νοέμβριο του 2023. Με βάση τα δεδομένα, ο εναρμονισμένος δείκτης τιμών καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) σημείωσε ετήσια μεταβολή 2,4%, παρουσιάζοντας αύξηση σε σχέση με τον Νοέμβριο του 2022. Συγκριτικά με τον Οκτώβριο καταγράφηκε μείωση κατά 1,5%, ενώ για την περίοδο εντακαμήνου Ιανουαρίου - Νοεμβρίου 2023 διαμορφώθηκε αύξηση 4,1% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2022.

Σημειώνεται ότι τον Σεπτέμβριο του 2023 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αύξησε τα βασικά επιτόκιά της κατά 25 μονάδες βάσης, για δέκατη συνεχόμενη φορά, με το επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων να διαμορφώνεται στο 4%, ωστόσο από τότε είχε στείλει σήμα ότι πιθανόν κλείνει ο ανοδικός κύκλος τους.

«Εκτός σκουπιδιών» μετά από 11 χρόνια

Σημείο αναφοράς για την οικονομία μας το 2023, καθότι ο οίκος αξιολόγησης Moody’s αναβάθμισε την πιστοληπτική αξιολόγηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, βγάζοντάς την από τα «σκουπίδια» και εντάσσοντάς την μετά από 11 χρόνια ξανά στην επενδυτική βαθμίδα.

Υπενθυμίζεται ότι, το 2012, ο οίκος αξιολόγησης Moody’s είχε κατατάξει πρώτος την κυπριακή οικονομία στην κατηγορία «σκουπίδια», ενώ είχαν ακολουθήσει και οι υπόλοιποι οίκοι την ίδια αξιολόγηση λόγω της δυσχερούς κατάστασης στην οποία βρισκόταν τότε η οικονομία. Έκτοτε, οι υπόλοιποι οίκοι αξιολόγησης είχαν επαναφέρει την κυπριακή οικονομία στην επενδυτική βαθμίδα και ο μόνος που δεν το είχε πράξει ήταν ο οίκος αξιολόγησης Moody’s.

Σημειώνεται ότι, μετά την αναβάθμιση της κυπριακής οικονομίας και την κατάταξή της σε επενδυτική βαθμίδα, ο οίκος Moody's προχώρησε σε αναβάθμιση των αξιολογήσεων των δύο μεγαλύτερων κυπριακών τραπεζών, επαναφέροντάς τις σε επενδυτική βαθμίδα μετά από σχεδόν 12 χρόνια. Ο οίκος αξιολόγησης προχώρησε σε αναβάθμιση των αξιολογήσεων της Τράπεζας Κύπρου και της Ελληνικής Τράπεζας, περιλαμβανομένων και των μακροπρόθεσμων αξιολογήσεων καταθέσεων κατά μία βαθμίδα από το Ba1 σε Baa3. Παράλληλα, ο οίκος διατήρησε την προοπτική σε θετική και για τις δύο τράπεζες.

Τα Cyprus Confidential

Αρκετός ντόρος προκλήθηκε εντός και εκτός Κύπρου μετά και την κυκλοφορία των εγγράφων που αφορούσαν στις αποκαλύψεις με την επωνυμία Cyprus Confidential. Το πρότζεκτ ήταν προϊόν έρευνας του ICIJ (Διεθνής Κοινοπραξία Διερευνητικών Δημοσιογράφων) και αφορούσε τη ρωσική επιρροή στο νησί και τον ρόλο διάφορων παραγόντων στη διακίνηση ρωσικού πλούτου και κεφαλαίων. Η έρευνα αναφερόταν στο πώς οι χρηματοπιστωτικές εταιρείες στην Κύπρο βοήθησαν Ρώσους ολιγάρχες και δισεκατομμυριούχους να προστατεύσουν τον πλούτο τους για χρόνια - μεταξύ άλλων - από οικονομικές κυρώσεις.

Για να διερευνήσει τα έγγραφα η ICIJ συγκέντρωσε και συντόνισε έναν διεθνή συνασπισμό 69 εταίρων μέσων ενημέρωσης (συμπεριλαμβανομένου του ICIJ) σε 54 χώρες και μία επικράτεια. Περισσότεροι από 270 δημοσιογράφοι συμμετείχαν στη συνεργασία, η οποία διήρκεσε οκτώ μήνες. Η ICIJ πραγματοποίησε εκτεταμένες εκπαιδευτικές συνεδρίες για συνεργάτες σχετικά με τη χρήση της τεχνολογίας ICIJ για την εξερεύνηση, την εξόρυξη και την καλύτερη κατανόηση των αρχείων.

Τα αρχεία που διέρρευσαν περιλαμβάνουν διαγράμματα δομής εταιρειών, αιτήσεις τραπεζικών λογαριασμών, τεκμηρίωση «γνωρίζω τον πελάτη σας», έντυπα φορολογικής δήλωσης, πιστοποιητικά εταιρικού μητρώου και ανταλλαγές email. Αποκαλύπτουν λεπτομέρειες για τις επενδύσεις που πραγματοποιούν Ρώσοι ολιγάρχες οι οποίοι έχουν υποστεί κυρώσεις χρησιμοποιώντας κυπριακές εταιρείες και καταπιστεύματα για να πλουτίσουν τους εαυτούς τους, τους επιχειρηματικούς εταίρους τους και τις οικογένειές τους - ενισχύοντας τη δύναμη του Πούτιν στη διαδικασία.

Δυναμικά το 2023 ο Euroasia Interconnector

Νέα δυναμική έχει προσδώσει η συμμετοχή του Ανεξάρτητου Διαχειριστή Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας της Ελλάδας (ΑΔΜΗΕ) στο μετοχικό κεφάλαιο της EuroAsia Interconnector, που πλέον έχει μετονομαστεί σε Great Sea Interconnector.

Μάλιστα, πριν από μερικές μέρες έγινε γνωστό ότι ήδη ξεκίνησε η κατασκευή του καλωδιακού τμήματος του πρώτου σκέλους της διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, δηλαδή της διασύνδεσης Κρήτης-Κύπρου, καθώς η εταιρεία Nexans έλαβε από τον ΑΔΜΗΕ, τον νέο φορέα υλοποίησης του έργου, την εντολή να «δεσμεύσει» το απαραίτητο slot για την παραγωγή των καλωδίων και να ξεκινήσει τις σχετικές διαδικασίες. Τονίζεται ότι πρόκειται για το πρώτο ορόσημο στη σύμβαση που υπεγράφη τον περασμένο Ιούλιο και σηματοδοτεί την εκκίνηση των εργασιών για το εμβληματικό έργο πριν από την εκπνοή του 2023 και ελάχιστο χρονικό διάστημα μετά την ανάληψη του ρόλου του project promoter από τον ΑΔΜΗΕ, μέσω της εταιρείας ειδικού σκοπού Great Sea Interconnector.

Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ, Μάνος Μανουσάκης, στην πρόσφατη παρουσία του στην Κύπρο ανέφερε ότι θα χρειαστούν περίπου 4-5 χρόνια για την υλοποίηση του έργου, επομένως αναμένεται να είναι έτοιμο το 2028-2029.

Στο μεταξύ, η απόφαση της Κυπριακής Δημοκρατίας για συμμετοχή ή όχι στο έργο θα παρθεί μέχρι τέλος Ιανουαρίου, δήλωσε ο Υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου. Την ίδια στιγμή, σε εξέλιξη βρίσκονται οι διεργασίες για την είσοδο νέων επενδυτών στο μετοχικό κεφάλαιο του Great Sea Interconnection, καθώς έχει υπογραφεί συμφωνία με το ισραηλινό fund Aluma και ΜοU μεταξύ του ΑΔΜΗΕ, του Υπουργείου Ενέργειας της Κύπρου και του fund TAQA από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Εξελίξεις για δανειολήπτες

Τόσο η έναρξη του σχεδίου ενοίκιο έναντι δόσης, όσο και οι νομοθεσίες που ψηφίστηκαν από τη Βουλή σε σχέση με τις εκποιήσεις αποτελούν σημαντικές εξελίξεις όσον αφορά τους δανειολήπτες. Ειδικότερα, η Βουλή, περί τα τέλη της κοινοβουλευτικής περιόδου, υπερψήφισε ένα πακέτο νομοσχεδίων και προτάσεων νόμου, με το οποίο ρυθμίζεται το πλαίσιο των εκποιήσεων και προστατεύονται σε μεγάλο βαθμό οι δανειολήπτες.

Αναλυτικότερα, ψηφίστηκε νόμος που έχει ως στόχο τον ορισμό από το Ανώτατο Δικαστήριο αριθμού δικαστών για σκοπούς εκδίκασης υποθέσεων δανείων για κύρια κατοικία ύψους μέχρι €350.000. Ψηφίστηκε επίσης νόμος αναφορικά με τις αρμοδιότητες του Ενιαίου Φορέα Εξώδικης Επίλυσης Διαφορών Χρηματοοικονομικής Φύσεως και έχει ως στόχο, μεταξύ άλλων, να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής της υφιστάμενης αρμοδιότητας του Χρηματοοικονομικού Επιτρόπου για διορισμό διαμεσολαβητή για σκοπούς αναδιάρθρωσης πιστωτικής διευκόλυνσης. Περαιτέρω εγκρίθηκαν δύο προτάσεις νόμου από τα συμπολιτευόμενα κόμματα ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ και ΔΗΠΑ, με τις οποίες ρυθμίζεται το δικαίωμα του οφειλέτη για υποβολή παραπόνου κατά αδειοδοτημένων ιδρυμάτων στον Χρηματοοικονομικό Επίτροπο για κύρια κατοικία.

Εξάλλου, με το σχέδιο Ενοίκιο Έναντι Δόσης τα ευάλωτα νοικοκυριά θα μπορούν να διαμένουν στην κύρια κατοικία ως ενοικιαστές, και ταυτόχρονα να απαλλάσσονται από το στεγαστικό δάνειο. Το κράτος θα καλύπτει πλήρως το απαιτούμενο ενοίκιο εκ μέρους των φυσικών προσώπων. Οι τωρινοί ιδιοκτήτες της κύριας κατοικίας, ή συγγενείς τους πρώτου βαθμού, θα μπορούν να επαναγοράσουν την κατοικία μετά την πάροδο 5 ετών σε ευνοϊκή τιμή, κάτω του επιπέδου των τιμών αγοράς. Υπενθυμίζεται πως γύρω στους 2.500 δανειολήπτες υπολογίζεται πως θεωρούνται επιλέξιμοι, με την ΚΕΔΙΠΕΣ να διαθέτει €60 εκατομμύρια για τους σκοπούς του Σχεδίου.