Αναδιοργάνωση και οικονομικός μετασχηματισμός

Οι χειμερινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε σχέση με την κυπριακή οικονομία καταδεικνύουν σημαντική επιβράδυνση της ανάπτυξης του ΑΕΠ για το 2023, παρόλο που το ποσοστό αυτής της ανάπτυξης παραμένει θετικό. Αρνητικά επιδρούν η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, η αύξηση των επιτοκίων και οι πληθωριστικές τάσεις, κυρίως όσον αφορά τον τομέα της ενέργειας.

Γίνεται, επίσης, αναφορά για ενδεχόμενη μείωση της κατανάλωσης, συμπεριλαμβανομένης και της «εισαγόμενης», εφόσον ο περιορισμός της αγοραστικής δύναμης στους εμπορικούς εταίρους της Κύπρου θα επιβαρύνει τις εξαγωγές υπηρεσιών, ιδίως στον τουρισμό. Σημειώνεται, παράλληλα, το αυξημένο κόστος κατασκευής στον τομέα των ακινήτων και οι αυστηρότερες συνθήκες παραχώρησης χρηματοδότησης, εξελίξεις οι οποίες ενεργούν αρνητικά στην επιχειρηματική και επενδυτική δραστηριότητα.

Το Ταμείο Ανάκαμψης

Η ύπαρξη μιας ισχυρής και διαχρονικά βιώσιμης οικονομίας, που μπορεί να στηρίξει τους πολίτες και γενικότερα την κοινωνία, αποτελεί αναγκαιότητα. Μια οικονομία που μπορεί εύκολα να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, ειδικά με τον τρόπο που κινείται η τεχνολογία, είτε αυτά είναι οικονομικά είτε πολιτικά και συγκεκριμένα στις περιπτώσεις που η πορεία της εξαρτάται εν πολλοίς από το εξωτερικό περιβάλλον, είναι το ζητούμενο. Μια τέτοια πρωτοβουλία στηρίζεται πλήρως από τις πολιτικές του Ταμείου Ανάκαμψης.

Σημειώνεται ότι το πρόγραμμα του Ταμείου Ανάκαμψης εστιάζει κυρίως στην τεχνολογική αναβάθμιση / ψηφιοποίηση των οικονομιών, σε πολιτικές διασφάλισης του περιβάλλοντος και ενίσχυσης της απασχόλησης και ευημερίας των πολιτών. Υπενθυμίζεται ότι το πλάνο της Κύπρου χωρίζεται σε πέντε άξονες προτεραιοτήτων: τη δημόσια υγεία και πολιτική προστασία, την επιτάχυνση της μετάβασης σε μια πράσινη οικονομία, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και ανθεκτικότητας της οικονομίας και της αγοράς εργασίας, την εκπαίδευση και το ανθρώπινο κεφάλαιο.

Σταδιακά αναδεικνύεται η αναγκαιότητα αναδιοργάνωσης και εκσυγχρονισμού της κυπριακής οικονομίας. Μια τέτοια διαδικασία σημαίνει την υιοθέτηση οριζόντιων αλλαγών που θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της χώρας ως επιχειρηματικού κέντρου, θα διευκολύνουν την οικονομική δραστηριότητα και θα μειώσουν το διοικητικό κόστος, την αναδιάρθρωση των παραδοσιακών τομέων της οικονομίας, ώστε να συνεχιστεί η προσφορά τους στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας και την ανάπτυξη νέων οικονομικών δραστηριοτήτων, με τη στήριξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος των επιχειρηματιών, των επενδυτών και της κοινωνίας.

Για τα πιο πάνω είναι αναγκαίος ο σχεδιασμός που αφορά την πράσινη ανάπτυξη και την τεχνολογική αναβάθμιση, ζητήματα που αποτελούν προτεραιότητες όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στο παγκόσμιο επιχειρείν.

Αναλύσεις «ευαισθησίας»

Τέτοιες αλλαγές απαιτούν λεπτομερή σχεδιασμό, εμπειρογνωμοσύνη και ένα υλοποιήσιμο πλάνο με χρονοδιαγράμματα. Ο σχεδιασμός της οικονομίας, αλλά και της καθημερινότητας, βασίζεται τις πλείστες φορές, και είναι λογικό, στο πιο πιθανό σενάριο. Φυσικά πάντοτε θα πρέπει να διεξάγονται αναλύσεις «ευαισθησίας». Αυτό μπορεί να γίνει με τρεις μεθόδους:

Η πρώτη είναι να εξεταστούν τα πιθανά αποτελέσματα σε περίπτωση που υπάρξει αλλαγή σε μια μεταβλητή, μέθοδος απόλυτα κατανοητή αλλά όχι ρεαλιστική.

Η δεύτερη είναι η αλλαγή σε συνδυασμό μεταβλητών, μέθοδος πιο αξιόπιστη αλλά και πάλι ο τρόπος που αλληλοεπηρεάζονται οι μεταβλητές δεν είναι σταθερός και πολλές φορές δεν μπορεί να εκτιμηθεί σωστά.

Η τελευταία μέθοδος εφαρμόζει την αντίθετη μεθοδολογία, δηλαδή θεωρεί δεδομένο το αρνητικό αποτέλεσμα και εξετάζει το ενδεχόμενο σενάριο που μπορεί να οδηγήσει σε αυτό.

Η ανάλυση ευαισθησίας δίνει τη δυνατότητα να προετοιμαστείς ως οικονομία και ως νοικοκυριό για κάθε ενδεχόμενο, οπότε στις καλές χρόνιές δημιουργείς «αντισώματα» για τις περιόδους ύφεσης, ενώ δημιουργείς το πλάνο αναχαίτισης των αρνητικών συνεπειών. Ίσως ποτέ να μην αφιερώσαμε χρόνο, έστω για λίγο, να σκεφτούμε το αρνητικότερο αποτέλεσμα για να εξετάσουμε τους παράγοντες που ενδεχομένως να οδηγήσουν σε αυτό.

Η αβεβαιότητα επηρεάζει την ψυχολογία των επενδυτών, των καταναλωτών και γενικότερα την κοινωνία, με τις επενδύσεις να αναβάλλονται και τη ζήτηση να περιορίζεται. Οι καταναλωτές γίνονται πιο προσεκτικοί με τις αγορές τους και οι επενδυτές περιμένουν να σταθεροποιηθεί η κατάσταση πριν προχωρήσουν σε επενδύσεις.

Το μεταβαλλόμενο διεθνές οικονομικό περιβάλλον

Το διεθνές πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον μεταβάλλεται με γοργούς ρυθμούς, κάτι που επηρεάζει τις οικονομικές πολιτικές, ειδικά όταν αναφερόμαστε σε εξωγενείς οικονομίες. Οι ανάγκες των επενδυτών, των επιχειρηματιών αλλά και της κοινωνίας αλλάζουν, οικονομικοί τομείς αναπτύσσονται και άλλοι παρακμάζουν. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ζούμε σε ένα δυναμικό περιβάλλον, τεχνολογικά αναβαθμισμένο με «εμπλεκόμενα συμφέροντα» και συσχετισμό / διασύνδεση γεγονότων.

Κυβέρνηση και επιχειρήσεις καλούνται να διαχειριστούν αυτές τις αλλαγές με τον καλύτερο τρόπο, ώστε να περιοριστεί οποιοσδήποτε αρνητικός αντίκτυπος. Σωστός σχεδιασμός, έλεγχος δαπανών, αποφυγή ανάληψης υπερβολικών κινδύνων, αξιολόγηση του επιχειρηματικού και οικονομικού περιβάλλοντος και διαχείριση της ρευστότητας θα πρέπει να είναι στις προτεραιότητες των επιχειρήσεων. Οποιαδήποτε άλλη προτεραιότητα, απλώς θα τις βάλει σε περιπέτειες και θα υπάρξουν αυτές οι επιχειρήσεις που θα αντιμετωπίσουν ζητήματα βιωσιμότητας.

Την ίδια στιγμή, οι ίδιες οι επιχειρήσεις θα πρέπει να επαναξιολογήσουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα στη βάση των νέων δεδομένων που δημιουργούνται από την πανδημία. Μια από τις καινοτομίες που παρουσιάζει αυτό το νέο περιβάλλον είναι οι επενδύσεις που γίνονται με βάση την προσέγγιση ESG (Environmental, Social and Governance).

Οι επενδυτές, πέρα από την αξιοποίηση των επενδυτικών ευκαιριών, που σκοπό έχουν τη διασφάλιση θετικών αποδόσεων στα κεφάλαια που επενδύουν, συμβάλλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη στηρίζοντας πολιτικές που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος, την ενίσχυση των κοινωνικών πρωτοβουλιών (σχέσεις με τους εργαζόμενους, τους προμηθευτές, τους πελάτες και τις κοινότητες στις οποίες δραστηριοποιείται μια εταιρεία, ισότητα των φύλων) και φυσικά τη σωστή εταιρική διακυβέρνηση (επιχειρηματική, ηθική, διαφάνεια, διαφθορά, λογοδοσία).

Τόσο για τα κράτη όσο και για τις επιχειρήσεις η δημιουργία μιας ισχυρής οικονομικής βάσης πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα. Απαραίτητα στοιχεία για την επίτευξη αυτού αποτελούν η διατήρηση βιώσιμων ρυθμών ανάπτυξης, μακριά από υπερβολές, η σωστή αξιολόγηση και διαχείριση κινδύνων, η μόχλευση σε επίπεδα όπου η αναχρηματοδότηση ή η αποπληρωμή να μην αποτελεί πρόβλημα, η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και δημιουργία «αναχωμάτων» για ενδεχόμενες δύσκολες μέρες.

Συμπερασματικά, οι εκτιμήσεις για σημαντική επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης του ΑΕΠ της χώρας θα πρέπει να ενεργήσει ως προειδοποίηση. Σημειώνεται ότι η επιβράδυνση οφείλεται και στον αναμενόμενο περιορισμό του πληθωρισμού (για παράδειγμα το ονομαστικό ποσοστό ενίσχυσης του ΑΕΠ το 2022 οφείλεται και στον υψηλό πληθωρισμό, ενώ σε πραγματικές αξίες θα ήταν μικρότερο). Προτεραιότητα, πέρα από την ανάλυση των αδυναμιών και δυνατοτήτων του κάθε τομέα της οικονομίας, πρέπει να είναι ο μετασχηματισμός της οικονομίας μέσα από τη χρήση της τεχνολογίας και την πράσινη μετάβαση.