Ενώπιον προκλήσεων η Ε.Ε.

Καθώς η Ε.Ε. διέρχεται μια βαθιά κρίση αξιοπιστίας, ως αποτέλεσμα του σκανδάλου του αποκαλούμενου «QATARGATE», έχει ταυτόχρονα να αντιμετωπίσει τη διαχρονική πρόκληση διαμόρφωσης μιας αυτόνομης παρουσίας στη διεθνή πολιτική σκηνή. Να απαντήσει σ’ ένα κρίσιμο ερώτημα.

Πότε, επιτέλους, η Ε.Ε. θα αποκτήσει ικανή και στιβαρή κοινή εξωτερική πολιτική; Πότε θα σταματήσει να είναι ουραγός της εξωτερικής πολιτικής των Η.Π.Α.;

Ας ξεκινήσουμε με μια βασική επισήμανση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ασφαλώς μια υπερδύναμη σε επίπεδο οικονομικό. Πολιτικά όμως εξακολουθεί να έχει σοβαρότατες αδυναμίες. Οι δυνατότητές της να έχει σοβαρή επίδραση στο παγκόσμιο πολιτικό γίγνεσθαι είναι περιορισμένες. Ο λόγος είναι απλός. Δεν έχει κοινή εξωτερική πολιτική, ούτε κοινή άμυνα.

Παλαιότερα οι πόλεμοι στα Βαλκάνια, ο πόλεμος στον Κόλπο και πολύ πρόσφατα το χάος στο Αφγανιστάν έχουν επιβεβαιώσει αυτό το ευρωπαϊκό πρόβλημα. Αν η Ευρώπη είχε συλλογική εξωτερική πολιτική και άμυνα, δεν θα ζητούσε την αμερικανική παρέμβαση στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Η απουσία μιας πραγματικά κοινής εξωτερικής πολιτικής για ένα θέμα τόσο δικό της, σε μια γειτονιά της Ευρώπης, οδήγησε τους Ευρωπαίους ηγέτες στο να ζητήσουν από την Ουάσιγκτον να παρέμβει. Με τον ίδιο τρόπο η Ευρώπη, αν υπήρχε ως συντεταγμένη πολιτική οντότητα, θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο σε μια περιοχή που την αφορά ακόμα και περισσότερο από τις ΗΠΑ. Αναφέρομαι στη Μέση Ανατολή και τον Περσικό Κόλπο. Στη δε περίπτωση του Αφγανιστάν, η αδυναμία της Ευρώπης να προσφέρει ουσιαστική συμμετοχή, της απαγόρευσε και κάθε ουσιαστική συμμετοχή και στις αποφάσεις και στη δυνατότητα έκφρασης οποιουδήποτε αξιόπιστου πολιτικού λόγου.

Αυτή η προφανέστατη ευρωπαϊκή αδυναμία δεν αφορά όμως μόνο τις διεθνείς κρίσεις. Αφορά και τον ίδιο τον τρόπο εξέλιξης και ορισμένων πολιτικών προβλημάτων, αλλά και την ίδια την παγκόσμια οικονομία. Σε αντίθεση με μια ευρωπαϊκή δυσκαμψία και ατολμία, οι ΗΠΑ προωθούν αναπτυξιακά και παρεμβατικά μέτρα στον οικονομικό τομέα, σφραγίζοντας τις παγκόσμιες οικονομικές εξελίξεις.

Χωρίς ισχυρή οικονομική και βιομηχανική βάση και χωρίς δυνατότητα αποτελεσματικού εμπορικού και οικονομικού ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ, ο στόχος της κοινής εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας δεν θα είναι εφικτός.

Θεμελιώδης προϋπόθεση για μια τέτοια εξέλιξη σε οικονομικό και πολιτικό πεδίο μια Ευρωπαϊκή Ένωση ομοσπονδιακού χαρακτήρα, που να μπορεί να μετέχει αποφασιστικά στο διεθνές πολιτικό παιχνίδι.

Αυτό με τη σειρά του προϋποθέτει εγκατάλειψη της φοβίας και της αγωνίας για εθνικές πολιτιστικές ταυτότητες, του πανικού για το εθνικό κράτος και των κάθε λογής ευρωσκεπτικιστικών αντιλήψεων που κατάφεραν να καθυστερήσουν σοβαρά την ουσιαστική ευρωπαϊκή πολιτική ενοποίηση.

Συμπέρασμα: Η Ευρώπη για να προασπίσει τα συμφέροντά της, την ειρήνη, τη σταθερότητα και τη δημοκρατία στον κόσμο, οφείλει να συγκροτηθεί σε μια πραγματική πολιτική οντότητα, δηλαδή να αποκτήσει κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας και άμυνας και τα μέσα για να υλοποιεί την πολιτική αυτή. Για να είναι πρωταγωνιστής και όχι ουραγός.

Ας επανέλθουμε στη στάση της Ε.Ε. στη ρωσοουκρανική κρίση. Ορθή η απερίφραστη καταδίκη της παρανομούσας Ρωσίας. Ορθή η επιβολή κυρώσεων, οι οποίες ωστόσο θα έπρεπε να επικεντρώνονται σε αποτελεσματικές πιέσεις στη Μόσχα και όχι να καταλήγουν σε δραματικές αρνητικές συνέπειες στις ευρωπαϊκές οικονομίες.

Το πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι άλλο. Πώς διαχειρίζεται την κρίση η Ε.Ε.; Δηλαδή τα ευρωπαϊκά συλλογικά θεσμικά όργανα και οι αξιωματούχοι της; Πού είναι οι πρωτοβουλίες για τερματισμό του πολέμου; Πού είναι οι επισκέψεις σε Μόσχα και Κίεβο για την επίτευξη εκεχειρίας και για έναρξη διαπραγματεύσεων για οριστικό τερματισμό του πολέμου; Αντί η Ε.Ε. να προβάλλει ως πρωταγωνιστική πολιτική οντότητα στη διεθνή πολιτική σκηνή, περιορίζεται να εκτελεί άβουλα και άκριτα τις εντολές της υπερατλαντικής δύναμης.

Ακόμα μια ευκαιρία για να αναδειχθεί η Ε.Ε. ως δύναμη ειρήνης, ασφάλειας και σταθερότητας στο κόσμο και μάλιστα σε μια γειτονιά της Ευρώπης, πάει χαμένη.

Σημ.: Περιττό να επισημανθεί ότι χωρίς πάταξη και εξοβελισμό των φαινομένων διαφθοράς, που ροκανίζουν την αξιοπιστία της Ε.Ε., δεν θα είναι δυνατόν να οικοδομηθούν οποιεσδήποτε φερέγγυες πολιτικές. Η υπό διερεύνηση υπόθεση του «Gatargate» αποτελεί ευκαιρία για λήψη δρακόντειων μέτρων, που θα αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τέτοιου είδους φθοροποιά φαινόμενα.