Ψηφιακά νομίσματα Κεντρικών Τραπεζών και οι κίνδυνοι της ιδιωτικής ζωής

Οι συνεχιζόμενοι κλυδωνισμοί στην παγκόσμια οικονομία επισπεύδουν τις διαδικασίες έκδοσης ψηφιακών νομισμάτων από κεντρικές τράπεζες (CBDC), προκειμένου να αποτραπούν οι επιπτώσεις μιας ενδεχόμενης νέας χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Για να κατανοήσουμε τι είναι ένα ψηφιακό νόμισμα, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι είναι το χρήμα της κεντρικής τράπεζας. Στην Ευρώπη, τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα είναι η μόνη μορφή χρήματος κεντρικής τράπεζας που είναι διαθέσιμο στο κοινό. Τα χρήματα της κεντρικής τράπεζας εκδίδονται από δημόσια ιδρύματα. Το ιδιωτικό χρήμα είναι ένα νόμισμα που δημιουργείται από τις εμπορικές τράπεζες, για παράδειγμα, όταν χορηγείται ένα δάνειο. Τα ψηφιακά νομίσματα της Κεντρικής Τράπεζας (CBDC) στοχεύουν να προσθέσουν μια ψηφιακή παραλλαγή στα χρήματα της κεντρικής τράπεζας. Ως χρήμα κεντρικής τράπεζας, που θα εκδίδεται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα (ΕΚΤ), θα είναι διαφορετικό από το «ιδιωτικό χρήμα», αλλά θα μπορούσατε επίσης να χρησιμοποιήσετε μια κάρτα ή μια εφαρμογή τηλεφώνου για να πληρώσετε με ψηφιακό ευρώ. Ποιοι είναι όμως οι σοβαρότεροι κίνδυνοι που απορρέουν από μια τέτοια εξέλιξη και πώς μπορεί να επηρεάσει τις κυβερνήσεις και τους πολίτες;

«Μοιάζει με μετρητά, αλλά..»

Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα ψηφιακά νομίσματα της Κεντρικής Τράπεζας είναι ένα καυτό θέμα μεταξύ των κεντρικών τραπεζών. Τα τελευταία χρόνια, ένας αυξανόμενος αριθμός αυτών των τραπεζών ξεκίνησαν την έρευνα, τη δημιουργία πρωτοτύπων και πιλοτικά έργα είτε μόνες τους είτε μαζί με εταίρους (π.χ. το Project Stella είναι μια συνεργασία της Federal Reserve, της Τράπεζας της Αγγλίας και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας). Ο αριθμός των δημοσιεύσεων για τα CBDC από την ΕΚΤ αυξάνεται με τα χρόνια. Ξεκινώντας με δεκαέξι δημοσιεύσεις το 2020, ακολούθησαν είκοσι έξι το 2021 και τους πρώτους δέκα μήνες του 2022 κυκλοφόρησαν άλλες δεκατέσσερεις εκδόσεις. Σε αυτές τις δημοσιεύσεις, η ΕΚΤ έχει επανειλημμένα καταστήσει σαφές ότι ένα ψηφιακό ευρώ θα:

• • μοιάζει με μετρητά και θα συμπληρώνει μετρητά, αλλά όχι να τα αντικαθιστά·
• • συνδέεται με το ευρώ·
• • είναι διαθέσιμο για όλους τους πολίτες και τις επιχειρήσεις εντός της Ζώνης του ευρώ.

Η ΕΚΤ ξεκίνησε τη φάση έρευνας τον Οκτώβριο του 2021, θα διαρκέσει περίπου δύο χρόνια και αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο του 2023.

Υποσχέσεις και προκλήσεις

Τα CBDC υπόσχονται να φέρουν επανάσταση στα χρήματα, να εξαλείψουν τα μετρητά, να περιορίσουν το έγκλημα, να ενισχύσουν την οικονομική ένταξη και να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα. Αναλυτές εκτιμούν ότι η αξία των πληρωμών μέσω των CBDCs θα φτάσει τα 213 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μέχρι το 2030. Αυτή η αξία ανέρχεται επί του παρόντος σε 100 εκατομμύρια δολάρια το 2023. Αυτή είναι μια αύξηση 260.000% σε επτά χρόνια.

Για τις κυβερνήσεις, το διακύβευμα είναι ξεκάθαρο. Χωρίς μετρητά, δεν θα υπάρχει οργανωμένο έγκλημα. Αλλά χωρίς μετρητά σημαίνει, επίσης, ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα. Για τις κυβερνήσεις, αυτό μπορεί να μην είναι μεγάλο πρόβλημα. Πολλοί όμως πιστεύουν ότι είναι μια μεγάλη πρόκληση, που θα πρέπει να προκαλεί ανησυχία.

Πρόσφατη έκθεση από το Ινστιτούτο Cato με έδρα την Ουάσιγκτον υποστηρίζει ότι ένα CBDC των ΗΠΑ θα σφετεριστεί τον ιδιωτικό τομέα και θ’ αποτελέσει εν δυνάμει απειλή για την ιδιωτική ζωή και τις βασικές ελευθερίες των πολιτών

Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), τα CBDC θα μπορούσαν να «συσσωρεύσουν ευαίσθητα δεδομένα πληρωμών και χρηστών σε άνευ προηγουμένου κλίμακα». Αυτά τα δεδομένα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για «κατασκοπία ιδιωτικών συναλλαγών πολιτών, για την απόκτηση ευαίσθητων στοιχείων ασφαλείας σχετικά με άτομα και οργανισμούς, ακόμη και για την κλοπή χρημάτων».

Οι ανησυχίες για το απόρρητο δεν είναι το μόνο πράγμα που θα μπορούσαν να καταργήσουν τα CBDC. Η ελευθερία αγοράς, πώλησης και ταξιδιών θα μπορούσε να περιοριστεί με αυτήν την τεχνολογική υποδομή. Θεωρητικά, μια κεντρική τράπεζα ή κυβέρνηση θα είχε όλα τα απαραίτητα εργαλεία για να «απενεργοποιήσει» την ικανότητα κάποιου να ξοδεύει χρήματα. Αυτό το είδος «προγραμματιζόμενου χρήματος» θα πρέπει να ανησυχεί όλους.

Απειλή για ιδιωτική ζωή

Πρόσφατη έκθεση από το Ινστιτούτο Cato με έδρα την Ουάσιγκτον υποστηρίζει ότι ένα CBDC των ΗΠΑ θα σφετεριστεί τον ιδιωτικό τομέα και θ’ αποτελέσει εν δυνάμει απειλή για την ιδιωτική ζωή και τις βασικές ελευθερίες των πολιτών.

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ ερευνά τη δημιουργία ενός ψηφιακού δολαρίου, που θα υποστηρίζεται από τη Federal Reserve. Σύμφωνα με ανάλυση από το Ινστιτούτο Cato, αυτό αντιπροσωπεύει μια σοβαρή και ορατή απειλή για την ελεύθερη αγορά. Το ινστιτούτο δεν μάσησε λόγια στη διατύπωση του τελικού πακέτου της έκθεσης, δηλώνοντας ότι τα CBDC «δεν πρέπει να έχουν θέση στην αμερικανική οικονομία» και ότι «το Κογκρέσο θα πρέπει ρητά να απαγορεύσει στη Federal Reserve και το Υπουργείο Οικονομικών να εκδίδουν CBDC με οποιαδήποτε μορφή». Τα κύρια επιχειρήματα κατά της ανάπτυξης ενός CBDC, που εκδίδεται από την κυβέρνηση, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Cato, περιλαμβάνουν φόβους για την παρακολούθηση και τον έλεγχο, την αποσταθεροποίηση της ελεύθερης αγοράς και την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο.

Οι ανησυχίες για την παραβίαση του απορρήτου των συναλλαγών θα μπορούσαν να επεκταθούν πέρα από τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς περίπου το 60% των παγκόσμιων οικονομικών υποχρεώσεων και απαιτήσεων εκφράζονται σε δολάρια ΗΠΑ, σύμφωνα με την Federal Reserve. Προς το παρόν δεν είναι σαφές εάν και πότε οι ΗΠΑ σκοπεύουν να εκδώσουν CBDC - αν και η υπηρεσία FedNow της Federal Reserve, μια κρατική πύλη τραπεζικών άμεσων συναλλαγών, έχει προγραμματιστεί να κυκλοφορήσει στο διαδίκτυο τον ερχόμενο Ιούλιο

Οι προτεραιότητες της Ινδίας

Ενώ η Ινδία ήταν ιστορικά μια οικονομία με επίκεντρο τα μετρητά, η κυβέρνηση έχει λάβει μέτρα τα τελευταία χρόνια για να επιταχύνει την υιοθέτηση των ψηφιακών πληρωμών

Η κεντρική τράπεζα της Ινδίας, η Reserve Bank of India (RBI), δίνει πλέον προτεραιότητα στις συναλλαγές εκτός σύνδεσης ως βασικό μέρος της στρατηγικής ανάπτυξής της, ανέφερε το CoinDesk την Πέμπτη. Η RBI συνεργάζεται με αρκετές ινδικές τράπεζες για τη διεξαγωγή πιλοτικών δοκιμών για το ψηφιακό νόμισμα. Οι αξιωματούχοι ελπίζουν ότι το CBDC θα συμβάλει στη μείωση της εξάρτησης της χώρας από τις συναλλαγές σε μετρητά.

Έρχεται το «ψηφιακό ρούβλι»

Η Τράπεζα της Ρωσίας θα ξεκινήσει μια πιλοτική εφαρμογή για το ψηφιακό ρούβλι εντός Απριλίου, που θα δοκιμάσει τις συναλλαγές μεταξύ ιδιωτών και τις πληρωμές λιανικής. Δεκατρείς τράπεζες που έχουν δηλώσει την ετοιμότητά τους θα συμμετάσχουν, δήλωσε η αναπληρώτρια κυβερνήτης Olga Skorobogatova σε φόρουμ για την ασφάλεια και τα οικονομικά στον κυβερνοχώρο στις 17 Φεβρουαρίου. Σε αυτό το στάδιο, το πιλοτικό θα περιλαμβάνει μόνο λίγους επιλεγμένους συμμετέχοντες, όχι τους τακτικούς πελάτες των τραπεζών, είπε η Skorobogatova. Τα προηγούμενα σχέδια για την έναρξη ενός πιλοτικού CBDC καθυστέρησαν πιθανώς εξαιτίας της εισβολής στην Ουκρανία

Ψηφιακό νόμισμα μεταξύ Ρωσίας, Κίνας και Ινδίας

Πάντως, κατά τη διάρκεια μιας ρωσο-ινδικής επιχειρηματικής διάσκεψης στο Νέο Δελχί την περασμένη εβδομάδα, ο Αναπληρωτής Πρόεδρος της Κρατικής Δούμας, Alexander Babakov, πρότεινε ότι η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία πρέπει να συναλλάσσονται χρησιμοποιώντας ένα κοινό ψηφιακό νόμισμα. Το βασικό του σημείο είναι ότι θέλει να χρησιμοποιήσει κανόνες που δεν έχει θέτει η Δύση. Μιλώντας για το νόμισμα, δήλωσε ότι «η δημιουργία του θα πρέπει να βασίζεται στη δημιουργία νέων οικονομικών δεσμών, οι οποίοι θα βασίζονται σε ένα σύστημα που δεν προστατεύει το σημερινό δολάριο και το ευρώ, αλλά δημιουργεί ένα νέο νόμισμα, ικανό να εξυπηρετήσει τους στόχους μας».