Αναβιώνει και φέτος το Πάσχα στα χωριά των εγκλωβισμένων

Το φως της Αναστάσεως του Χριστού φθάνει και φέτος στις εκκλησίες των χωριών των εγκλωβισμένων στα κατεχόμενα και χαρίζει ελπίδα στις ψυχές των κατοίκων και των επισκεπτών. Οι λιγοστοί εναπομείναντες κάτοικοι διατηρούν γνήσιο το ελληνοκυπριακό στοιχείο και με βαθιά κατάνυξη προσμένουν το Πάσχα τους.

Σταδιακά με το πέρασμα των χρόνων ο πληθυσμός των εγκλωβισμένων του 1974 μειώνεται, όμως η αγάπη για τον τόπο παραμένει άσβεστη στις καρδιές των απογόνων, οι οποίοι αποφασίζουν να εγκατασταθούν στα σπίτια των γονιών τους και να φτιάξουν τη ζωή τους εκεί με τις οικογένειές τους.

Σήμερα στην Κύπρο υπάρχουν πέντε χωριά στα κατεχόμενα, στα οποία ζουν και δραστηριοποιούνται εγκλωβισμένοι Ελληνοκύπριοι. Τα τρία από αυτά είναι το Ριζοκάρπασο, η Αγία Τριάδα στη Γιαλούσα και ο Άγιος Ανδρόνικος στην Καρπασία, στα οποία διαμένουν συνολικά περίπου 297 άνθρωποι, ενώ στα άλλα δύο, τον Κορμακίτη και την Καρπάσια στην επαρχία Κερύνειας, ζουν και εργάζονται συνολικά περίπου 409 άτομα.

Το «οφτόν της τερατσιάς» και η «βαφή της θάλασσας»

Η «Σ» επικοινώνησε με τον Κοινοτάρχη της ενορίας Ανάβρυσης του Ριζοκαρπάσου, Μιχάλη Μικέλλη Παντελή, για να μας μεταφέρει το κλίμα ενόψει του Πάσχα από την κατεχόμενη κωμόπολη. Όπως εξηγεί, σήμερα στο Ριζοκάρπασο κατοικούν 250 Ελληνοκύπριοι, ενώ η εκκλησία του Αγίου Συνεσίου ετοιμάζεται φέτος να τελέσει την πρώτη Λειτουργία της Ανάστασης, μετά την πρόσφατη αναστήλωσή της. Όπως τονίζει ο κ. Παντελή, «ο Άγιος Συνέσιος δεν σταμάτησε ποτέ να λειτουργεί». Οι ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας ξεκινούν περίπου στις 5 το απόγευμα, όπως και ο Επιτάφιος τη Μεγάλη Παρασκευή, ενώ η Ανάσταση θα τελεστεί αύριο, Κυριακή του Πάσχα, στις 6 το πρωί.

Ο κ. Παντελή θυμάται τα χρόνια πριν από την τουρκική εισβολή, όταν οι κάτοικοι του Ριζοκαρπάσου ανήμερα τη Λαμπρή διοργάνωναν μεγάλη πανήγυριν, η οποία διαρκούσε τουλάχιστον δέκα ημέρες. Όπως διηγείται, την Κυριακή του Πάσχα ξεκινούσαν να ψήνουν το «οφτόν της τερατσιάς» στους ξυλόφουρνους της πλατείας του Ριζοκαρπάσου και πλήθος κόσμου πήγαινε να το προμηθευτεί. Τα φύλλα από φρέσκια χαρουπιά, τοποθετημένα το ένα πάνω στο άλλο και ενδιάμεσα μπόλικο κρέας συνήθως από κατσίκι, το οποίο δεν έχει πολύ λίπος, συνοδευόμενο από ένα ταψί με πατάτες, κλεισμένο στον φούρνο με πηλό, ήταν έτοιμο σε περίπου 2,5 ώρες, εξηγεί.

Ένα άλλο ιδιαίτερο έθιμο από το Ριζοκάρπασο είναι το βάψιμο των κόκκινων αβγών τη Μεγάλη Πέμπτη, με τη «βαφή της θάλασσας». Πρόκειται για ένα είδος χόρτου της θάλασσας, το οποίο αφού οι κάτοικοι το ξέραιναν στον ήλιο, το χρησιμοποιούσαν για να βάψουν τα πασχαλινά τους αυγά. Βέβαια από την προετοιμασία των Ριζοκαρπασιωτών για να υποδεχτούν το Πάσχα δεν έλειπαν οι φλαούνες και οι αβγωτές, ούτε το άσπρισμα των σπιτιών τους, συμπληρώνει ο κ. Παντελή.

^{Περιφορά Επιταφίου Αγία Τριάδας Ριζοκαρπάσου, 2022.}

Εκκλησιασμός υπό το φως της ημέρας

Τη μοναδικότητα του ριζοκαρπασίτικου πασχαλινού εδέσματος επαναλαμβάνει στη «Σ» και ο Κοινοτάρχης της Ενορίας Λεκού του Ριζοκαρπάσου, Αντρέας Χρονίας. Όπως συμπληρώνει, πρόκειται για ένα παραδοσιακό φαγητό, το οποίο έχει τις ρίζες του αποκλειστικά στο Ριζοκάρπασο, ούτε καν στην κοντινή Γιαλούσα. Σύμφωνα με τον κ. Χρονία, η Ανάσταση γίνεται με περίπου έξι ώρες καθυστέρηση, σε σχέση με τις ελεύθερες περιοχές.

Όπως εξηγεί, ο λόγος που γίνεται το πρωί η Λειτουργία είναι επειδή πιο παλιά φοβόταν ο κόσμος να βγει το βράδυ από το σπίτι και οι πιο πολλοί είναι ηλικιωμένοι κάτοικοι. Σήμερα, βέβαια, έχουν εγκατασταθεί στην περιοχή άνθρωποι νεότερης ηλικίας, μέσα από τα προγράμματα επανεγκατάστασης, οι οποίοι συνυπάρχουν με τους εγκλωβισμένους πρώτης γενιάς, ηλικίας άνω των 65 ετών. Όπως τονίζει, σήμερα οι κάτοικοι εκκλησιάζονται σε δύο εκκλησίες στο Ριζοκάρπασο, στον ανακαινισμένο Άγιο Συνέσιο στο κέντρο του χωριού και στην Αγία Τριάδα, που έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα αναστήλωσης, παρόλο που συνολικά υπάρχουν 48 εκκλησίες στο Ριζοκάρπασο. Όπως σημειώνει, η πρώτη Ανάσταση γίνεται πάντα στον Άγιο Συνέσιο και η δεύτερη στην Αγία Τριάδα, στο Ριζοκάρπασο. Μαζί με το πέρασμα των χρόνων έχει χαθεί και το έθιμο με τα παιχνίδια του Πάσχα, συμπληρώνει. Σήμερα στο Ριζοκάρπασο κατοικούν περισσότεροι νέοι, απ’ ό,τι στην Αγία Τριάδα της Γιαλούσας και στον Άγιο Ανδρόνικο.

Στολισμός με λουλούδια από τη φύση της Καρπασίας

Στα δύο άλλα μικρότερα χωριά κατοικούν σήμερα συνολικά 47 Ελληνοκύπριοι, από τους οποίους οι 45 ζουν στην Αγία Τριάδα της Γιαλούσας, οι 8 από τους οποίους είναι επανεγκατασταθέντες​ και οι άλλοι 37 είναι εγκλωβισμένοι από το 1974, ενώ μόνο ένα ζευγάρι ηλικιωμένων κατοικεί στον Άγιο Ανδρόνικο.

Η ακολουθία του Καλού Λόγου και η Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία τελείται την Κυριακή του Πάσχα, στις 6 το πρωί, ενώ τη Μεγάλη Παρασκευή, στις 7 το πρωί, γίνεται η Αποκαθήλωση και η Περιφορά του Επιταφίου, ο οποίος περιφέρεται στολισμένος με λουλούδια από την άγρια φύση της Καρπασίας που οι ίδιοι οι κάτοικοι συλλέγουν.

Σήμερα, οι νέοι κάτοικοι των χωριών αυτών είναι τα παιδιά των εγκλωβισμένων, τα οποία επιδιορθώνουν τα σπίτια των γονιών τους και ασχολούνται επαγγελματικά κυρίως με αγροτικές εργασίες.

Η αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου στον Κορμακίτη

Τον πρώτο εορτασμό του Πάσχα χωρίς μέτρα κατά της εξάπλωσης του κορωνοϊού θα γιορτάσουν φέτος και οι εγκλωβισμένοι κάτοικοι στον Κορμακίτη. Όπως αναφέρει στη «Σ» ο Αναπληρωτής Κοινοτάρχης του Κορμακίτη και πρόεδρος της Σχολικής Εφορίας Μαρωνιτών, Βαλεντίνος Κουμέττου, σήμερα στο χωριό ζουν 385 άτομα, από τα οποία οι 49 έχουν απομείνει εγκλωβισμένοι από το 1974, ενώ 336 άτομα έχουν επανεγκατασταθεί με το νέο Σχέδιο παροχής κινήτρων από το κράτος.

«Τώρα το Πάσχα το περιμένουμε με μεγάλη ανυπομονησία, καθώς είναι το πρώτο χωρίς τα μέτρα εναντίον του κορωνοϊού και αναμένουμε την έλευση του κόσμου. Ο Επιτάφιός μας είναι από τους καλύτερους στην Κύπρο, καθώς εκπέμπει και την ταπεινότητα αλλά και τη Θεία Χάρη του Κυρίου. Τη Μεγάλη Παρασκευή το πρωί γίνεται ο στολισμός του Επιταφίου, κάνουμε τον δρόμο του Σταυρού, αναπαριστώντας τις 14 στάσεις του Κυρίου στον Γολγοθά. Ξεκινάμε από το παρεκκλήσι της Παναγίας και φθάνουμε στον ναό του Αγίου Γεωργίου, όπου γίνεται η τελετή και η Περιφορά του γύρω από το χωριό».

^{Πηγή: Κύπρος Διόλας - Η περιφορά του Επιταφίου στον Κορμακίτη το 2022.}

Διατηρούν τον Ελληνισμό και τον Χριστιανισμό

Η Ανάσταση στον Κορμακίτη γίνεται στις 12 τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου και η Κυριακή είναι ημέρα χαράς, εξηγεί ο κ. Κουμέττου. «Η καμπάνα του Αγίου Γεωργίου δεν σταμάτησε να παίζει, δίνοντας το στίγμα της ελπίδας για δικαιοσύνη», αναφέρει.

Σύμφωνα με τον κ. Κουμμέτου, οι κάτοικοι κρατούν ζωντανό το χωριό και καταφέρνουν να διατηρήσουν το ελληνικό στοιχείο και τον Χριστιανισμό στη βόρεια Κύπρο. «Η πολύ μεγάλη δύναμη είναι η φιλοξενία και η αποφασιστικότητα των χωριανών. Επέλεξαν ενσυνείδητα να παραμείνουν στο χωριό τους». Ένα από τα πασχαλινά έθιμα στον Κορμακίτη, πέρα από τις φλαούνες, είναι τα σταυροκούλουρα, τα οποία τα παρασκευάζουν οι κάτοικοι σε παραδοσιακούς φούρνους του χωριού.

Επίσης, ένα μοναδικό έθιμο που γίνεται στον Κορμακίτη είναι η αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, στις 6 το απόγευμα, όπου ο ιερέας πλένει τα πόδια των 12 μαθητών, τους οποίους φέτος αναπαράστησαν μαθητές του Γυμνασίου.

Ερήμωσαν τα μικρά χωριά των εγκλωβισμένων

Από την πλευρά του ο Κοινοτάρχης της Καρπάσιας στην επαρχία της Κερύνειας, Χριστάκης Χατζηαντώνης, αναφέρει στη «Σ» ότι στο χωριό ζουν περίπου 22 άτομα, από τα οποία τα 4 ζουν εκεί από το 1974. «Στο χωριό φτιάξαμε τους δρόμους και τα σχολεία με τη βοήθεια της Κυπριακής Κυβέρνησης», προσθέτει. Σύμφωνα με τον κ. Χατζηαντώνη, οι ηλικίες των κατοίκων κυμαίνονται από 35 ετών έως 95 ετών. Η Ανάσταση στην Καρπάσια γίνεται το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου γύρω στις 11, ενώ στον Ασώματο γίνεται το πρωί της Κυριακής.

Χωριά που ερήμωσαν, επειδή ήταν ήδη μικρά και στη συνέχεια, μετά την τουρκική εισβολή, έγιναν κατεχόμενα. Οι τελευταίοι κάτοικοι που είχαν απομείνει ήταν ηλικιωμένοι και πλέον δεν υπάρχει κανείς σε αυτά σήμερα. Ένα από αυτά είναι και το χωριό Ασώματος, κοντά στην Καρπάσια στην επαρχία Κερύνειας. Όπως αναφέρει στη «Σ» ο κοινοτάρχης του Ασωμάτου, Αντώνης Καραχάλας, σήμερα δεν υπάρχουν κάτοικοι στο χωριό, ωστόσο οι Θείες Λειτουργίες τελούνται κάθε Κυριακή και στις μεγάλες γιορτές του Χριστιανισμού.

^{*Κεντρική φωτογραφία: Άγιος Συνέσιος 2019, περιφορά Επιταφίου.​}