Έλλειψη νοσηλευτών = έλλειψη ποιότητας φροντίδας

Ο Δρ Ιωάννης Λεοντίου, πρόεδρος του ΠΑΣΥΝΜ, σε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη, τονίζει την αναγκαιότητα να προσληφθούν περισσότεροι νοσηλευτές στα νοσηλευτήρια καθώς ο μεγαλύτερος αριθμός νοσηλευτών ισοδυναμεί με λιγότερους θανάτους νοσηλευόμενων πολιτών. «Η Πολιτεία καλείται να εγκύψει στα θέματα υγείας για πιο ποιοτική φροντίδα», επισημαίνει, μεταξύ άλλων, στη συνέντευξη που ακολουθεί ο κ. Λεοντίου.

Ποια είναι η έλλειψη που διαπιστώνεται στο νοσηλευτικό προσωπικό;

Επιτρέψτε μου κατ’ αρχάς να επικαλεστώ ως σημείο αναφοράς την παγκόσμια έκθεση για τη Νοσηλευτική. Είναι η πρώτη έκθεση του είδους της που διεξήχθη με συνεργασία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ), του Διεθνούς Συμβουλίου Νοσηλευτών (ICN) και τoυ προγράμματος Nursing Now. Η έκθεση εκτιμά το παγκόσμιο εργατικό δυναμικό στη φροντίδα σε 27,9 εκατομμύρια, εκ των οποίων τα 19,3 εκατομμύρια είναι επαγγελματίες νοσηλευτές. Αυτό επιβεβαιώνει τη νοσηλευτική ως τη μεγαλύτερη επαγγελματική ομάδα στον τομέα της Υγείας, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 59% των επαγγελμάτων υγείας.

Στην Κύπρο εκτιμάται ότι για κάλυψη των αναγκών στα δημόσια νοσηλευτήρια χρειάζονται περίπου 150 νοσηλευτές, εξαιρουμένων των σχεδιασμών του ΟΚΥΠΥ για επεκτάσεις υπηρεσιών, αφυπηρετήσεων, παραιτήσεων κ.ά. Αντίστοιχος και ίσως πολύ μεγαλύτερος αριθμός αναγκών, με κάθε επιφύλαξη, προκύπτει για κάλυψη των υφιστάμενων ιδιωτικών νοσηλευτηρίων. Σημειώνω επίσης ότι στην Κύπρο αντιστοιχούν 6 νοσηλευτές ανά 1000 κατοίκους, αναλογία που είναι πολύ πιο κάτω από τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ.

Επιτρέψτε μου, επίσης, να σας πληροφορήσω ότι, πέραν των υφιστάμενων ελλείψεων σε νοσηλευτές, υπάρχει και πρόβλημα έλλειψης ικανοποιητικού αριθμού μαιών. Εάν η κυβερνητική πολιτική εστιάσει στην ικανοποίηση των σύγχρονων απαιτήσεων και αναγκών της κοινωνίας για την καθολική κάλυψη υγείας και για επίτευξη των στόχων αειφόρου ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, με τη δημιουργία νέων η επέκταση υφιστάμενων υπηρεσιών κυρίως στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (π.χ. σχολική νοσηλευτική, κοινοτική νοσηλευτική, κοινοτική μαιευτική) τότε οι ανάγκες σε ανθρώπινο δυναμικό θα εκτοξευθούν σε πολύ μεγάλους αριθμούς.

Σημειώνω επίσης την απαίτηση των ιδιωτικών νοσηλευτηρίων για εξασφάλιση νοσηλευτών από τρίτες χώρες, γεγονός που μας έχει απασχολήσει ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη τις αιτήσεις που έχουν κατατεθεί για ίδρυση και λειτουργία μεγάλου αριθμού ιδιωτικών νοσηλευτηρίων. Σας πληροφορώ ότι ο ΠΑΣΥΝΜ έχει εκφράσει τις ανησυχίες του για τις δυσμενείς προεκτάσεις και επιπτώσεις μιας ενδεχόμενης μαζικής παραχώρησης άδειας εργασίας σε ανθρώπινο δυναμικό από τρίτες χώρες για εργοδότηση στον τομέα της υγείας. Οι προβληματισμοί του Συνδέσμου εκτείνονται στα αναπόφευκτα ερείσματα για την ποιότητα της φροντίδας, την ασφάλεια των ασθενών, την εργασιακή εκμετάλλευση των νοσηλευτών, τις δυσμενείς επιπτώσεις στους εργαζόμενους νοσηλευτές και μαίες τόσο σε ατομικό όσο και σε οργανωσιακό επίπεδο. Δεν σας κρύβω ότι έχουμε προβεί σε συναντήσεις με τους Υπουργούς Παιδείας, Υγείας και τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εργασίας (της προηγούμενης κυβέρνησης) και σε συνεννόηση με άλλους φορείς της νοσηλευτικής και μαιευτικής (συνδικαλιστικούς φορείς και συμβούλιο εγγραφής) καταθέσαμε απόψεις σε σχέση με το τι δέον γενέσθαι.

Πώς επηρεάζει τους ασθενείς η έλλειψη νοσηλευτών;

Οι νοσηλευτές είναι σημαντικοί για τη διασφάλιση της ποιότητας της φροντίδας και της ασφάλειας των ασθενών, την πρόληψη και τον έλεγχο των λοιμώξεων και την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της διεξαγωγής πολλαπλών λειτουργιών, συμπεριλαμβανομένης της παρακολούθησης ασθενών για τυχόν κλινική επιδείνωση, της ανίχνευσης σφαλμάτων, της εφαρμογής παρεμβάσεων στην πρόληψη λοιμώξεων, της παρακολούθησης και της διασφάλισης ότι οι πρακτικές περιλαμβάνουν την υγιεινή των χεριών. Σε καταστάσεις όπως η πανδημία COVID-19, όπου η υγιεινή των χεριών, η φυσική απόσταση και η απολύμανση επιφανειών είναι σημαντικά στοιχεία για τον περιορισμό εξάπλωσης, ο ρόλος των νοσηλευτών στην πρόληψη και έλεγχο των λοιμώξεων είναι ζωτικής σημασίας.

Έχει τεκμηριωθεί από πληθώρα ερευνών ότι ο μεγαλύτερος αριθμός νοσηλευτών στα νοσηλευτήρια ισοδυναμεί με λιγότερους θανάτους νοσηλευόμενων πολιτών σε αυτά τα νοσηλευτήρια.

• Κάθε αύξηση κατά 10% στο ποσοστό των νοσηλευτών με πτυχίο πανεπιστημίου συσχετίζεται με μείωση κατά 5% στην πιθανότητα των ασθενών να πεθαίνουν 30 ημέρες μετά την ημέρα εισδοχής τους στο νοσηλευτήριο.
• Αυξάνει τις πιθανότητες να διασωθεί ένας ασθενής κατά 5% μετά από σοβαρή μετεγχειρητική επιπλοκή (να διασωθεί = να μην πεθάνει αλλά και να μην του μείνει μόνιμη βλάβη ή αναπηρία).
• Κάθε αύξηση στην αναλογία ασθενών προς νοσηλευτή (όταν δηλαδή έχει υπό την ευθύνη του περισσότερους ασθενείς) αυξάνει την πιθανότητα για θάνατο στους εσωτερικούς χειρουργικούς ασθενείς, ενώ

Η αύξηση κατά 10% του ποσοστού των εγγεγραμμένων νοσηλευτών στο μείγμα δεξιοτήτων (αναλογία εγγεγραμμένων νοσηλευτών προς βοηθητικό/ υποστηρικτικό προσωπικό):

• Έχει συσχετιστεί με 9,5% μείωση του κινδύνου για ανάπτυξη ενδονοσοκομειακής πνευμονίας μετεγχειρητικά, η οποία με τη σειρά της (η μετεγχειρητική πνευμονία) παρατείνει την παραμονή στο νοσοκομείο κατά 75%.
• Συσχετίστηκε μεσοπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα με μείωση στις δαπάνες υγείας.
• Τα νοσοκομεία που είχαν τις χαμηλότερες αναλογίες νοσηλευτών προς ασθενείς, είχαν 26% μεγαλύτερη θνησιμότητα ασθενών.
• Τα υψηλότερα επίπεδα στελέχωσης συσχετίζονται με λιγότερα περιστατικά αιματογενών λοιμώξεων που σχετίζεται με τους καθετήρες κεντρικής γραμμής αγγειακής πρόσβασης (Central line associated bloodstream infections- CLBSI), πνευμονίας σχετιζόμενης με μηχανική υποστήριξη αναπνοής (ventilator-associated pneumonia), ουρολοιμώξεων από ουρηθρικό καθετήρα (catheter-associated urinary tract infections), κατακλίσεων λόγω κλινοστατισμού (pressure sores) και αυξημένα ποσοστά θνητότητας 30 ημέρες από την εισαγωγή του ασθενούς. Όλες οι συσχετίσεις ήταν στατιστικά σημαντικές (P < 0.05).

Έχουμε σχολικούς νοσηλευτές στα σχολεία μας; Και εάν όχι, υπάρχει πρόνοια να τους δούμε στα δημόσια σχολεία;

Στην Κύπρο δεν έχουμε, δυστυχώς, υιοθετήσει τον θεσμό του σχολικού νοσηλευτή, ωστόσο το έργο της αγωγής και προαγωγής της υγείας καλούνται να υλοποιήσουν οι επισκέπτριες υγείας, ο αριθμός των οποίων δεν είναι καθόλου ικανοποιητικός. Ένας/ μία επισκέπτρια υγείας καλείται να καλύψει προγράμματα σε δύο ή τρία ή και περισσότερα σχολεία. Σημειώνω ότι έχει επίσης παρατηρηθεί σοβαρό κενό στη φροντίδα παιδιών με ειδικές ικανότητες (ανάγκες) στο σχολείο, όπου χρειάζεται αποκλειστική φροντίδα και παρακολούθηση από νοσηλευτή/τρια κατά τη διάρκεια της φοίτησης του παιδιού.

Πώς έχει διαμορφωθεί η σχέση των νοσηλευτών με τον ΟΑΥ; Η Κατ’ οίκον φροντίδα (Ανακουφιστική Φροντίδα) αφορά μια σημαντική μερίδα του πληθυσμού. Πώς σκοπεύετε να κινηθείτε σχετικά με αυτό το θέμα;

Με τον ΟΑΥ βρισκόμαστε σε συνεχή επικοινωνία και διαβούλευση. Με την εφαρμογή του ΓεΣΥ ο πολίτης που χρειάζεται κατ’ οίκον νοσηλευτική φροντίδα (γενική ή ψυχικής υγείας) μπορεί να λαμβάνει παραπεμπτικό από τον προσωπικό γιατρό για παροχή υπηρεσιών στο σπίτι.

Ωστόσο υπάρχουν κάποια θέματα σε σχέση με τον αριθμό των επισκέψεων που δικαιούται ο ασθενής, τα οποία συζητούμε με τον ΟΑΥ και ελπίζω να τα επιλύσουμε μέσα από τις συζητήσεις μεταξύ μας. Προβλήματα εντοπίζουμε και στο θέμα συνταγογράφησης των αναλωσίμων και στον βαθμό πρόσβασης που πρέπει να έχουν οι νοσηλευτές και οι μαίες στον ηλεκτρονικό φάκελο του ασθενούς.

Μας ανησυχεί ιδιαίτερα η απόφαση του ΟΑΥ να μην αποζημιώνει υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας σε καρκινοπαθείς που σήμερα παρέχονται και από νοσηλευτές που συμβάλλονται με τον Οργανισμό (όχι μόνο από ΠΑΣΥΚΑΦ και Αντικαρκινικό Σύνδεσμο) και γι’ αυτό έχουμε ζητήσει συνάντηση για συζήτηση των προβλημάτων που αναφύονται από αυτήν την απόφαση.

Υπάρχει στρατηγικός σχεδιασμός για ανάπτυξη της Νοσηλευτικής και της Μαιευτικής στην Κύπρο;

Επιγραμματικά οι προκλήσεις στις οποίες θα πρέπει να εγκύψει η Πολιτεία με σοβαρότητα είναι κυρίως:

Οι μελλοντικές ανάγκες σε ανθρώπινο δυναμικό στον τομέα της υγείας.

Το μείγμα ικανοτήτων και η μετατόπιση καθηκόντων.

Η διά βίου μάθηση και η συνεχής επαγγελματική ανάπτυξη.

Η βελτίωση των συνθηκών εργασίας και η ενδυνάμωση του ανθρώπινου δυναμικού μέσα από καλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες, υποστήριξη, ευκαιρίες και πόρους.

Η επένδυση στη μαζική επιτάχυνση της νοσηλευτικής και μαιευτικής εκπαίδευσης για την κάλυψη της εγχώριας ζήτησης, την ανταπόκριση στις εξελίξεις της τεχνολογίας και την προώθηση μοντέλων ολοκληρωμένης παροχής υγείας και κοινωνικής φροντίδας.

Καταληκτικά, ο ΠΑΣΥΝΜ έχει δηλώσει την ετοιμότητά του να συνδράμει στον καταρτισμό στρατηγικού σχεδιασμού ανάπτυξης της νοσηλευτικής και μαιευτικής, μέσα από τον οποίο θα διερευνηθούν και οι μελλοντικές ανάγκες σε νοσηλευτικό και μαιευτικό δυναμικό στον ευρύτερο τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας στην Κύπρο. Θα πρέπει λοιπόν να δεσμευτούμε για μια δεκαετία δράσης, που να ξεκινά με επενδύσεις στη νοσηλευτική και μαιευτική εκπαίδευση, στις θέσεις εργασίας και στην ηγεσία.

Μέσα στον Δεκέμβριο παρακολουθήσαμε επιθέσεις σε νοσηλευτές. Πώς θα προχωρήσετε με τη Νοσηλευτική Διοίκηση Νοσηλευτηρίων του ΟΚΥπΥ; Πώς θα υποστηρίξετε το προσωπικό;

Είναι απαράδεκτο, οι λειτουργοί της υγείας, που είναι ταγμένοι να υπηρετούν συνανθρώπους τους, να δέχονται επιθέσεις με πρόκληση σωματικής βλάβης κατά την άσκηση του καθήκοντος. Έχουμε προβεί σε παραστάσεις (με επιστολές) τόσο εμείς όσο και οι συνδικαλιστικοί φορείς των νοσηλευτών και προς τους εργοδότες και προς τα Υπουργεία Υγείας και Δημόσιας Τάξης. Οι συνδικαλιστικοί φορείς μάλιστα έχουν προβεί και σε στάσεις εργασίας.

Κρίνουμε ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας και των διοικήσεων των νοσηλευτηρίων θα πρέπει να επανεξετάσουν το περιβάλλον και τις συνθήκες εργασίας των νοσηλευτών στα κρατικά νοσηλευτήρια και να καταβάλουν κάθε προσπάθεια, ώστε οι συνάδελφοι να μπορούν να εργάζονται σε υποστηρικτικές και ασφαλείς συνθήκες με την τοποθέτηση αστυνομικών στα νοσηλευτήρια, ειδικά στα ΤΑΕΠ.

Τρία νομοσχέδια στη Βουλή

Στη Βουλή των Αντιπροσώπων εκκρεμούν τρία νομοσχέδια που αφορούν στον νοσηλευτικό κλάδο. Ποιες είναι οι δικές σας παρατηρήσεις σε αυτά;

Νόμος Περί Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων (Έλεγχος Ίδρυσης και Λειτουργίας) Νόμος του 2001 (Ν. 90(I)/2001):

Καταβάλλεται προσπάθεια εκ μέρους του Υπουργείου Υγείας αυτήν την περίοδο για εκσυγχρονισμό του νόμου. Έχουμε κληθεί να συνδράμουμε και σε συνεργασία και συνεννόηση με τους τομείς ειδικοτήτων του Συνδέσμου και τους συνδικαλιστικούς φορείς θα καταθέσουμε πολύ σύντομα ολοκληρωμένες απόψεις για όλα τα ζητήματα που μας αφορούν (στελέχωση, χώροι, εξοπλισμός, λειτουργία γραφείων και υπηρεσιών).

Νομοσχέδιο με τίτλο «Ο περί Ίδρυσης και Άδειας Λειτουργίας Υπηρεσιών Παροχής Κοινοτικής Νοσηλευτικής και Κοινοτικής Μαιευτικής Νόμος του 2022»:

Έχει ολοκληρωθεί η διαβούλευση και αναμένουμε την κατάθεσή του στην Επιτροπή Υγείας της Βουλής, όπου θα καταθέσουμε τις όποιες παρατηρήσεις μας επί του τελικού νομοσχεδίου όπως έχει διαμορφωθεί (δεν έχουμε στα χέρια μας το τελικό).

Νομοσχέδιο για τη λειτουργία και την αδειοδότηση παροχής Υπηρεσιών Ασθενοφόρων:

Πρόκειται για ένα νομοσχέδιο που χρονίζει και δεν έχει ακόμα κάποια κατάληξη. Έχουμε και σε αυτό υποβάλει απόψεις σε ό,τι αφορά τα προσόντα των πληρωμάτων, την εκπαίδευση του προσωπικού, την αδειοδότηση των υπηρεσιών κ.λπ. και αναμένουμε το αρμόδιο Υπουργείο (Υγείας) να μας ενημερώσει για το σημείο όπου έχει φτάσει και τις προθέσεις του.

10 επιλογές πολιτικής για το κράτος

Πώς πιστεύετε πως θα επιτευχθεί το καλύτερο αποτέλεσμα τόσο για τον κλάδο όσο και για τους ασθενείς;

Η παγκόσμια έκθεση για τη νοσηλευτική υποστηρίζει ότι, για να επιτευχθεί η παγκόσμια ατζέντα για την υγεία, είναι απαραίτητες οι συντονισμένες και συνεχείς προσπάθειες για τη μεγιστοποίηση της συμβολής του εργατικού δυναμικού, απαιτώντας πολιτικές παρεμβάσεις που θα επιτρέπουν στους νοσηλευτές να έχουν τον μέγιστο δυνατό αντίκτυπο και αποτελεσματικότητα.

Η έκθεση περιγράφει 10 επιλογές πολιτικής για τα κράτη:

1. Αύξηση χρηματοδότησης για την εκπαίδευση και την απασχόληση των νοσηλευτών.
2. Ενίσχυση της δυνατότητας συλλογής, ανάλυσης και χρήσης δεδομένων του ανθρώπινου δυναμικού για την υγεία.
3. Αποτελεσματική παρακολούθηση, υπεύθυνη και ηθική διαχείριση της κινητικότητας και της μετανάστευσης των νοσηλευτών.
4. Υιοθέτηση προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης απόφοιτων νοσηλευτών που μπορούν να οδηγήσουν στην πρόοδο την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και την καθολική κάλυψη υγείας.
5. Δημιουργία και υποστήριξη της νοσηλευτικής ηγεσίας και διακυβέρνησης.
6. Βελτιστοποίηση της συμβολής της νοσηλευτικής πρακτικής.
7. Συντονισμός δράσεων για υποστήριξη αξιοπρεπούς νοσηλευτικής εργασίας.
8. Προγραμματισμός νοσηλευτικού εργατικού δυναμικού με ευαισθησίες σε φυλετικά ζητήματα.
9. Εκσυγχρονισμός της νοσηλευτικής ρύθμισης του επαγγέλματος.
10. Συνεργασία μεταξύ υπουργείων, επαγγελματιών υγείας του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.