Το διεθνές οικονομικό σκηνικό αλλάζει

Σταδιακά μετά την επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία το διεθνές πολιτικό και οικονομικό σκηνικό αλλάζει, νέες συμμαχίες δημιουργούνται τόσο σε εμπορικό αλλά και συναλλαγματικό επίπεδο. Ο κόσμος φαίνεται να χωρίζεται στα δύο, με τη Ρωσία να αναζητά συμμαχίες με την Κίνα, την Ινδία, τη Βραζιλία και το Ιράν, με τις ΗΠΑ στην αντίπερα όχθη να ενισχύουν τις εμπορικές κυρώσεις προς αυτές τις χώρες έχοντας σύμμαχο το Ηνωμένο Βασίλειο και μερικώς την Ευρώπη.

Μια Ευρώπη που φαίνεται να συμπαρασύρεται από τις πολιτικές των ΗΠΑ πληρώνοντας σημαντικό κόστος, εφόσον η ευρωπαϊκή οικονομία φαίνεται να παρουσιάζει σημαντικές αρνητικές συνέπειες. Υψηλός πληθωρισμός, υψηλά επιτόκια και σημαντική επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας.

Οι οραματιστές της παγκοσμιοποίησης βλέπουν το όραμά τους να φθίνει, ένα όραμα που περιελάμβανε την ελεύθερη διακίνηση αγαθών και κεφαλαίου χωρίς να υπάρχουν σημαντικά εμπόδια. Κυρώσεις, διατάγματα και εισαγωγικοί δασμοί που εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια αποτελούν τα κύρια εργαλεία της απο-παγκοσμιοποίησης.

Για παράδειγμα, μετά την επιβολή σημαντικών δασμών στα κινέζικα προϊόντα ο Πρόεδρος των ΗΠΑ προσανατολίζεται στην υπογραφή διατάγματος που θα περιορίζει τις αμερικανικές επενδύσεις στην Κίνα. Η Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ υπερασπίστηκε την πολιτική επιβολής κυρώσεων, χρηματικών προστίμων και περιορισμών σε κινεζικές εταιρείες παραγωγής προγραμμάτων που αποτελούν τη βάση για εκσυγχρονισμό των συστημάτων επικοινωνιών και του στρατιωτικού υλικού.

Σε δηλώσεις της η κα Γέλεν αναφέρθηκε σε προσπάθεια της Κίνας να επηρεάσει προς όφελός της τον διεθνή επιχειρηματικό ανταγωνισμό, ενώ σημείωσε ότι προτεραιότητα αποτελεί η εθνική ασφάλεια της χώρας και μετά οι οικονομικοί δεσμοί με την Κίνα.

Φυσικά, αν κάποιος εξετάσει τα στατιστικά στοιχεία, πριν από τρία με τέσσερα χρόνια, θα διαπιστώσει ότι η Κίνα με την τεράστια αγοραστική της δύναμη αποτελούσε ένα σημαντικό εμπορικό εταίρο για τις δυτικές οικονομίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Κίνα αποτελούσε την πρώτη εξαγωγική αγορά για τη Γερμανία, με τις αυτοκινητοβιομηχανίες της να διατηρούν εργοστάσια εκεί.

Την ίδια στιγμή, μεγάλα ποσά δημοσίου χρέους τόσο των ΗΠΑ αλλά και πολλών άλλων χωρών βρίσκονται σε κινεζικά χέρια. Συνοψίζοντας τα πιο πάνω, εύκολα θα μπορούσε να πει κάποιος ότι ζούμε μέσα σε ένα νέο οικονομικό, εμπορικό και συναλλαγματικό πόλεμο, που θα οδηγήσει σε αλλαγή των ισορροπιών.

Διαφαίνεται ότι η συμφωνία των αναπτυσσόμενων χωρών, Βραζιλίας, Ρωσίας, Ινδίας, Κίνας και Αφρικής (οι λεγόμενες BRICS) οδηγείται στη χρήση των εθνικών νομισμάτων για εμπορικούς σκοπούς αμφισβητώντας τη διεθνή κυριαρχία του δολαρίου. Αυτό θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση στη ζήτηση του δολαρίου, δημιουργώντας περαιτέρω πληθωριστικές πιέσεις στην οικονομία των ΗΠΑ.

Η Κίνα αναζητεί ρόλο πρωταγωνιστή στη διεθνή σκηνή. Στα αξιοσημείωτα καταγράφεται η μεσολαβητική της προσπάθεια για τη συμφιλίωση Ιράν και Σαουδικής Αραβίας (παραδοσιακού συμμάχου των ΗΠΑ που φαίνεται να μετατοπίζεται), δημιουργώντας ένα τόξο πετρελαιοπαραγωγών χωρών. Είναι επιπλέον πολύ πρόσφατη η απόφαση του ΟΠΕΚ για περιορισμό στην παραγωγή του πετρελαίου, με απώτερο σκοπό τη διατήρηση των τιμών του ψηλά και τον εξαναγκασμό των ΗΠΑ να αποδεσμευτούν από τα αποθέματά τους (καταγράφεται στατιστικά σημαντική μείωση στα αποθέματα), σε μια προσπάθεια περιορισμού των τιμών. Αποδέσμευση αποθεμάτων σημαίνει μεγαλύτερη προσφορά πετρελαίου στην αγορά για κάλυψη της μείωσης της παραγωγής που αποφασίστηκε.

Ο «Δρόμος του Μεταξιού» που εφάρμοσε η Κίνα με σημαντικές επενδύσεις τής έδωσε τη δυνατότητα ελέγχου, άμεσου ή έμμεσου, σημαντικών υποδομών άλλων χωρών (κυρίως σε αφρικανικές χώρες) όπως λιμανιών, αεροδρομίων και σιδηροδρομικών σταθμών. Μπορούμε εύκολα να φέρουμε στη μνήμη μας ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι οποίες ενεργώντας προληπτικά απαγόρευσαν ή απέτρεψαν εξαγορές υποδομών από κινεζικές κοινοπραξίες.

Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία (απόρροια της καταδικαστέας επέμβασης στην Ουκρανία) την έσπρωξαν προς την Ανατολή, με την Κίνα να είναι ο μεγάλος κερδισμένος εφόσον έχει στη διάθεσή της μεγάλες πηγές ενέργειας σε πολύ ανταγωνιστικές τιμές (πρόσφατα δημοσιεύτηκαν στατιστικά στοιχεία που καταδείκνυαν ότι σε ποσότητες οι εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου παρέμειναν οι ίδιες και ίσως αυξήθηκαν, αλλά τα έσοδα σημείωσαν μείωση). Την ίδια στιγμή φαίνεται να δημιουργείται ένα πολιτικό και οικονομικό τόξο με τις χώρες που αποτελούν τους BRICS αλλά και άλλες χώρες.

H Ευρώπη όντας δεμένη στο άρμα των ΗΠΑ φαίνεται να αντιμετωπίζει τα περισσότερα προβλήματα. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι δεν είναι παραγωγός ενέργειας, ενώ έχει χάσει σημαντικό μέρος των εξαγωγικών της αγορών. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου και του Ηνωμένου Βασιλείου, είχε προσελκύσει σημαντικό αριθμό ρωσικών επενδύσεων και άλλων, ο οποίος περιορίστηκε δραστικά.

Ποδοσφαιρόφιλος αναλυτής επισήμανε ότι ακόμη και η UEFA «ξεχείλωσε» τον ευρωπαϊκό ποδοσφαιρικό χάρτη, τραβώντας τον μέχρι τα σύνορα της Κίνας και έχοντας τη μεγαλύτερη ίσως ρωσική εταιρεία ως κύριο χορηγό της μεγαλύτερης διασυλλογικής οργάνωσης (Champions League).

Ποικίλες ήταν οι αντιδράσεις από την επίσκεψη Μακρόν στην Κίνα και την προσπάθεια συγκράτησης των σχέσεων Ευρώπης και Κίνας, με αναλύσεις να τονίζουν την αναγκαιότητα «ανεξαρτητοποίησης» της Ευρώπης και λήψης αποφάσεων με αποκλειστικό μέλημα την ευημερία των πολιτών της.

Βιώνουμε νέες πρακτικές μέσα από τις κυρώσεις και τις αντικυρώσεις που επιβάλλονται. Δεσμεύσεις ακινήτων, αεροσκαφών ιδιωτών και ιδιωτικών εταιρειών, διατάγματα που καταπατούν τα διεθνώς καταχωρημένα σήματα και την πνευματική περιουσία (βλέπε διατάγματα Ρωσία) είναι κάποια από τα μέτρα που εφαρμόστηκαν με ιδιαίτερη ευκολία, με τον καθένα να κάνει συνειρμούς ότι μπορεί να συμβεί ξανά αμφισβητώντας το δικαίωμα στην ιδιοκτησία. Οπότε, όπως πολύ σωστά λέχθηκε, δεν είναι μόνον ο πόλεμος στα πεδία των μαχών που συνεχίζεται αδυσώπητος, αλλά και αυτός στη διεθνή οικονομική σκακιέρα.

Είναι ξεκάθαρο ότι ο παγκόσμιος οικονομικός χάρτης δεν θα είναι ποτέ ξανά ο ίδιος και εξωγενείς οικονομίες θα έπρεπε να έχουν τους μηχανισμούς μελέτης τέτοιων αλλαγών, ειδικά όταν γίνονται σε σύντομο χρονικό διάστημα με τόσο έντονο τρόπο. Είναι σημαντικό από τη μια να καταγραφούν και να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις και από την άλλη να αναζητηθούν οι ευκαιρίες που ενδεχομένως να δημιουργούνται.