Ο πυρηνικός εφιάλτης του Άκιουγιου ξύπνησε

Τα εγκαίνια του πρώτου πυρηνικού σταθμού στην Τουρκία πραγματοποίησαν, την περασμένη Πέμπτη, ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν. Οι δύο ηγέτες «έκοψαν την κορδέλα» στους πυρηνικούς εφιάλτες μας, για τους οποίους η «Σ» προειδοποιούσε με δημοσιεύματά της εδώ και 27 χρόνια.

Εγκαινίασαν τον εφιάλτη μας

Ο πυρηνικός σταθμός, που βρίσκεται στο Άκιουγιου, στην επαρχία Μερσίν, κατασκευάσθηκε από τον ρωσικό κολοσσό Rosatom. Η συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας για την κατασκευή του εν λόγω εργοστασίου παραγωγής ενέργειας υπογράφτηκε το 2010, επικυρώθηκε το ίδιο έτος από το τουρκικό Κοινοβούλιο, ενώ οι εργασίες μηχανικής και έρευνας στον χώρο άρχισαν το 2011. Η κατασκευή ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2018, με τους Ταγίπ Ερντογάν και Βλαντιμίρ Πούτιν να τοποθετούν τον θεμέλιο λίθο του πυρηνικού εργοστασίου τον Απρίλιο του ίδιου έτους.

Την περασμένη Πέμπτη, 27 Απριλίου 2023, πραγματοποιήθηκε η τελετή εγκαινίων, η οποία ουσιαστικά αφορούσε στην παράδοση του πυρηνικού καυσίμου. Με τη φόρτωση του καυσίμου το εργοστάσιο απέκτησε και επίσημα το καθεστώς πυρηνικής εγκατάστασης. Στη συνέχεια θα ξεκινήσει η δοκιμαστική φάση για την παραγωγή. Ο πρώτος πυρηνικός σταθμός της Τουρκίας, ωστόσο, θα αρχίσει να λειτουργεί κανονικά το 2024. Ο σταθμός θα παράγει το 10% της ενέργειας της Τουρκίας και θα έχει 4 αντιδραστήρες, οι οποίοι θα λειτουργήσουν όλοι μέχρι το 2028. Ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής θα παράγει περίπου 35 δισεκατομμύρια κιλοβατώρες ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως όταν ενεργοποιηθεί η συνολική ισχύς.

Εν όψει 2ος και 3ος σταθμός

Στην ομιλία του κατά τη διάρκεια της τελετής, ο Πούτιν είπε πως το Άκιουγιου είναι ένα από τα μεγαλύτερα έργα στην τουρκο-ρωσική ιστορία. «Η ολοκλήρωσή του εγκαίρως για την 100ή επέτειο της Τουρκικής Δημοκρατίας πραγματοποιήθηκε χάρη στον Ερντογάν. Επιτεύχθηκαν ορισμένες κρίσιμες συμφωνίες. Το πιο σημαντικό, αποφασίσαμε να βελτιώσουμε τις σχέσεις μας στον τομέα της οικονομίας και του εμπορίου. Θα αυξήσει επίσης τις αμοιβαίες επενδύσεις μας και θα τις ενθαρρύνει. Αποφασίσαμε ότι το φυσικό αέριό μας θα σταλεί σε τρίτες χώρες. Γνωρίζετε ότι ένα κέντρο φυσικού αερίου θα εγκατασταθεί και στην Τουρκία. Αυτές οι πωλήσεις θα πραγματοποιηθούν μέσω αυτού του κέντρου. Αποφασίσαμε να ενισχύσουμε τον συντονισμό μας για τη διεθνή ασφάλεια των τροφίμων. Και τα δύο μέρη είναι υπέρ της αύξησης των τουριστικών αγορών τους στο μέλλον. Συμφωνούν σε αυτό», πρόσθεσε. Αναφερόμενος στους πρόσφατους σεισμούς, που έπληξαν την χώρα, ο Πούτιν είπε πως οι Ρώσοι είναι έτοιμοι να παράσχουν την απαραίτητη υποστήριξη στον Τούρκο Πρόεδρο και στον τομέα των υποδομών, ενώ υπενθύμισε πως η Ρωσία ήταν από τις πρώτες χώρες που έστειλε βοήθεια και το «έκανε ολόψυχα». «Ο κύριος λόγος που είμαστε εδώ είναι ο πυρηνικός σταθμός Άκιουγιου για να μεταφέρει το πρώτο πυρηνικό καύσιμο. Λίγο αργότερα, με την έκδοση του πιστοποιητικού στο Άκιουγιου, η Τουρκία θα είναι πλέον μια χώρα με πυρηνική ενέργεια», είπε καταληκτικά.

Από πλευράς του ο Τούρκος Πρόεδρος είπε πως με το έργο αυτό η χώρα ανέβηκε στο πρωτάθλημα των χωρών με πυρηνική ενέργεια. Πρόσθεσε πως θα συνεισφέρει 1,5 δισ. δολάρια ετησίως στη μείωση των εισαγωγών φυσικού αερίου, ενώ θα έχει θετικό αντίκτυπο και στην αύξηση του εθνικού εισοδήματος της χώρας. Υπενθύμισε ότι το Άκιουγιου υλοποιήθηκε με ένα μοντέλο χρηματοδότησης που δεν επιβαρύνει τον εθνικό προϋπολογισμό, ενώ τόνισε πως αποτελεί τη μεγαλύτερη κοινή επένδυση με τη Ρωσία. Ο Τούρκος Πρόεδρος ανέφερε πως «το γεγονός ότι ο σταθμός δεν επηρεάστηκε από τους σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου δείχνει πόσο σχολαστικά οι μηχανικοί και οι εργάτες εκτελούν τη δουλειά τους», ενώ προανήγγειλε την κατασκευή και άλλων σταθμών. «Με βάση την εμπειρία μας από το Άκιουγιου, θα αναλάβουμε δράση το συντομότερο δυνατό για τον 2ο και 3ο πυρηνικό σταθμό που σχεδιάζουμε να κατασκευάσουμε σε διαφορετικές περιοχές», είπε.

Η «Σ» προειδοποιούσε 27 χρόνια πριν

Σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμα, ημερομηνίας 4 Αυγούστου το 1996, με τίτλο «Τουρκικοί αντιδραστήρες απειλούν την Κύπρο», η «Σ» είχε αποκαλύψει τις προθέσεις της Τουρκίας να αναπτύξει «ένα ολοκληρωμένο πυρηνικό πρόγραμμα προκειμένου να παράγει -όπως ισχυρίζεται επισήμως- ηλεκτρική ενέργεια, αλλά και για να προβεί μυστικά σε πυρηνική καλλιέργεια, που θα της παρέχει τη δυνατότητα να κατασκευάσει πυρηνική βόμβα». Όπως ανέφερε το αποκαλυπτικό ρεπορτάζ της εφημερίδας μας, το οποίο υπέγραφε ο πολιτικός μας αναλυτής, Δρ Γιάννος Χαραλαμπίδης, το τουρκικό πυρηνικό πρόγραμμα, που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1970, διακοπτόταν κατά διαστήματα για πολιτικούς και οικονομικούς λόγους, ωστόσο το 1995 ξεκίνησε μια νέα προσπάθεια από την τουρκική κυβέρνηση, με στόχο την εγκατάσταση δύο πυρηνικών αντιδραστήρων στο Άκιουγιου και ενός άλλου στην πόλη της Σινώπης.

Μιλώντας στις «Τομές στα Γεγονότα» την περασμένη Πέμπτη, ο Δρ Γιάννος Χαραλαμπίδης, εξήγησε πως «η πρώτη φορά που είχε γίνει νύξη για τη δημιουργία του πυρηνικού σταθμού στο Άκιουγιου ήταν πριν από το 1996, όταν οι Τούρκοι έψαχναν για πυρηνικούς αντιδραστήρες από τον Καναδά και τις ΗΠΑ. Έκτοτε υπήρχε υποψία, η οποία επιβεβαιώθηκε στη συνέχεια από τις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες το 1995, ότι οι Τούρκοι δεν ήθελαν μόνο την εγκατάσταση του πυρηνικού σταθμού στο Άκιουγιου ή στη Σινώπη μόνο για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά και για την παραγωγή ατομικής βόμβας. Οι εν λόγω πληροφορίες επιβεβαιώθηκαν εν συνεχεία από τον ίδιο τον Ερντογάν, ο οποίος κατέστησε σαφές ότι θέλει να είναι η Τουρκία στα επόμενα χρόνια πυρηνική δύναμη». Σύμφωνα με τον Δρα Χαραλαμπίδη, σε μία τέτοια περίπτωση αναμένεται πως το Ισραήλ θα αντιδράσει προληπτικά και αποτρεπτικά, διότι δεν θα αποδεχθεί την ανάπτυξη της Τουρκίας σε πυρηνική δύναμη.

Πέραν αυτού, τίθεται ζήτημα ασφάλειας, γιατί ο σταθμός βρίσκεται πάνω σε ένα σεισμικό ρήγμα και η θέση του είναι μόλις 64 χιλιόμετρα μακριά από την Κύπρο.

Στο εκτενές ρεπορτάζ της «Σ» το 1996 γινόταν αναφορά στα τρία μεγάλα ατυχήματα που σημειώθηκαν στην παγκόσμια ιστορία: στο Windscale (Βρετανία 1957), στο Tree Mile Island (Πενσυλβάνια των ΗΠΑ 1979) και στο Τσέρνομπιλ της Ουκρανίας το 1986. Το πρώτο οφειλόταν σε σφάλμα στη λειτουργία του αντιδραστήρα και το ραδιενεργό νέφος αρχικώς κινήθηκε προς το Βέλγιο και ακολούθως προς τη Νορβηγία, ενώ το δεύτερο ατύχημα οφειλόταν σε ανθρώπινο σφάλμα. Όσον αφορά το ατύχημα του Τσέρνομπιλ, το ραδιενεργό νέφος εκτινάχθηκε σε ύψος 1600 μέτρων και κάλυψε περιοχές της Δυτικής Ευρώπης, της Σκανδιναβίας και της Βρετανίας. Η περιοχή όπου βρίσκονταν οι τέσσερεις πυρηνικοί αντιδραστήρες εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της, καθώς οι ερευνητές υποστήριζαν ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον 100 χρόνια για να καθαρίσει.

Όσον αφορά το Άκιουγιου, οι πιθανότητες ατυχήματος είναι αυξημένες και λόγω της μεγάλης σεισμικότητας που παρουσιάζει η περιοχή. Και οι επιπτώσεις από ένα ενδεχόμενο ατύχημα θα είναι καταστροφικές τόσο για την ανθρώπινη υγεία, όσο και για το περιβάλλον.

Σύμφωνα με τον Δρα Γιάννο Χαραλαμπίδη, «η Διεθνής Υπηρεσία Πυρηνικής Ενέργειας είχε επισημάνει, σε συνέδριο στις Βρυξέλλες εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ότι η Τουρκία ποτέ δεν ενημέρωσε ούτε την Κύπρο ούτε την Ελλάδα, ως όφειλε, για να δώσει στοιχεία και να ακούσει τις απόψεις τους. Από την άλλη, όμως, δεν έγινε η απαιτούμενη εκστρατεία και από πλευράς των δικών μας κυβερνήσεων, ούτε για θέματα ασφάλειας ούτε για περιβαλλοντικά ζητήματα, είτε λόγω αδράνειας είτε λόγω ανικανότητας ή ολιγωρίας είτε λόγω πολιτικών σκοπιμοτήτων. Είναι τόσο ευαίσθητα τα θέματα αυτά και δεν καταφέραμε να αντιδράσουμε. Έχουν περάσει 27 χρόνια από το δημοσίευμα. Εμείς είχαμε λόγο με βάση τους διεθνείς κανόνες, αλλά αυτό το δικαίωμα δεν το ασκήσαμε».

«Από τότε στο δημοσίευμα ανέφερα ότι 186 χιλιόμετρα από τον σταθμό του Άκιουγιου υπάρχει το μεγαλύτερο ρήγμα. Πολύ πιο κοντά έγιναν οι πρόσφατοι σεισμοί που ισοπέδωσαν ολόκληρες περιοχές της Τουρκίας. Εκείνο που πρέπει να γίνει σήμερα -που κανονικά έπρεπε να γίνει χθες- είναι μία διεθνής εκστρατεία κυρίως για τα θέματα ασφάλειας. Το οφείλουμε στα παιδιά μας. Γιατί κανένας δεν μπορεί να μας εγγυηθεί ότι δεν θα γίνει ένα απρόβλεπτο γεγονός και θα προκύψει ένα ατύχημα», πρόσθεσε μιλώντας στο «ΣΙΓΜΑ».

Η θέση της Κομισιόν επί του θέματος

Πάντως, αξίζει να αναφερθεί πως σε πρόσφατη απάντηση της Κομισιόν (ημερομηνίας 9 Μαρτίου 2023), σε ερώτημα που έθεσε ο ευρωβουλευτής Δημήτρης Παπαδάκης για τη δημιουργία πυρηνικού σταθμού στη σεισμογενή περιοχή του Άκιουγιου, στην Τουρκία, η Επίτροπος Ενέργειας Kadri Simson εμφανίστηκε καθησυχαστική. Όπως ανέφερε, «η Επιτροπή παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την ανάπτυξη του πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στο Άκιουγιου της Τουρκίας και καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την προώθηση των υψηλότερων προτύπων πυρηνικής ασφάλειας, τόσο εντός όσο και εκτός της Ε.Ε., ιδιαίτερα μεταξύ των γειτόνων της». Τόνισε, μάλιστα, ότι «η Τουρκία έχει κυριαρχικό δικαίωμα να αποφασίζει εάν θα κατασκευάσει πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής στην επικράτειά της». Η Επίτροπος πρόσθεσε ότι «το 2021, η Ομάδα Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών σε θέματα πυρηνικής ασφάλειας (ENSREG) δρομολόγησε αξιολόγηση από ομότιμους της επικαιροποιημένης εθνικής έκθεσης της Τουρκίας για τη δοκιμή προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων, η οποία καλύπτει σεισμικά ζητήματα. Στο πλαίσιο τούτο διεξάγονται λεπτομερείς συζητήσεις σχετικά με τους σεισμικούς κινδύνους, λαμβανομένων υπόψη των ιστορικών και πρόσφατων σεισμικών γεγονότων στην περιοχή. Η αξιολόγηση προβλέπεται να ολοκληρωθεί το 2023 και τα αποτελέσματα θα δημοσιοποιηθούν».

Η απάντηση της Επιτρόπου Ενέργειας δεν παρέλειψε, καταλήγοντας, να αναφερθεί στις υποχρεώσεις της Τουρκίας, η οποία, «ως υποψήφια χώρα, υποχρεούται να ευθυγραμμίσει τη νομοθεσία της με τη νομοθεσία της ΕΕ και της Ευρατόμ, συμπεριλαμβανομένης της ευθυγράμμισης όσον αφορά την πυρηνική ασφάλεια και τις πυρηνικές διασφαλίσεις, και ιδίως με τις διατάξεις, οι οποίες απαιτούν να σχεδιάζονται, να χωροθετούνται, να κατασκευάζονται, να τίθενται σε λειτουργία και να λειτουργούν οι πυρηνικές εγκαταστάσεις κατά τρόπον ώστε να προλαμβάνονται τυχόν ατυχήματα και να μετριάζονται οι συνέπειές τους. Η τρέχουσα κατάσταση προόδου όσον αφορά την προαναφερθείσα ευθυγράμμιση είναι διαθέσιμη στην έκθεση της Τουρκίας του 2022», ανέφερε καταληκτικά.

*Σημειώνεται πως το ζήτημα ηγέρθη ουκ ολίγες φορές από την εφημερίδα μας και κυρίως από τον Επίκουρο Καθηγητή στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus, Κλέαρχο Α. Κυριακίδη, ο οποίος, με ανοικτές επιστολές του προς την Κυπριακή Κυβέρνηση αλλά και την ΕΕ, οι οποίες παρέμειναν αναπάντητες, έθιγε το θέμα της ασφάλειας και του κινδύνου ενός πυρηνικού ατυχήματος από την κατασκευή και λειτουργία του σταθμού στο Άκιουγιου. Σχετικοί σύνδεσμοι πιο κάτω:

- Η ρωσοτουρκική πυρηνική συμμαχία και η συνεχιζόμενη κυπριακή κρατική σιωπή - Ανοιχτή επιστολή προς τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας (https://simerini.sigmalive.com/article/2022/8/24/e-rosotourkike-purenike-summakhia-kai-e-sunekhizomene-kupriake-kratike-siope/)

- Η ρωσοτουρκική τελετή στο Άκιουγιου και τα πυρηνικά διδάγματα της Φουκουσίμα (https://simerini.sigmalive.com/article/2021/3/22/e-rosotourkike-telete-sto-akiougiou-kai-ta-purenika-didagmata-tes-phoukousima/)

- Η πυρηνική απειλή ως «Δαμόκλειος σπάθη» επάνω από την Κύπρο (https://simerini.sigmalive.com/article/2020/2/23/e-purenike-apeile-os-damokleios-spathe-epano-apo-ten-kupro/)

- Ένας σεισμός, δύο εκρήξεις και τρία ερωτήματα για την πυρηνικοποίηση της Τουρκίας (https://simerini.sigmalive.com/article/2021/3/1/enas-seismos-duo-ekrexeis-kai-tria-erotemata-gia-ten-purenikopoiese-tes-tourkias/)

- Οι εκρήξεις στη Βηρυτό προοιωνίζονται μια μελλοντική καταστροφή στο Άκιουγιου; (https://simerini.sigmalive.com/article/2020/8/9/oi-ekrexeis-ste-beruto-prooionizontai-mia-mellontike-katastrophe-sto-akiougiou/)

- «Υπάρχουν σχέδια πρόληψης και αντιμετώπισης οποιασδήποτε πυρηνικής καταστροφής στο Άκιουγιου;» (https://simerini.sigmalive.com/article/2021/8/15/uparkhoun-skhedia-prolepses-kai-antimetopises-opoiasdepote-purenikes-katastrophes-sto-akiougiou/)

- «Η νεκρική σιγή εν όψει των αναδυόμενων πυρηνικών κινδύνων στο Άκιουγιου» (https://simerini.sigmalive.com/article/2020/9/20/e-nekrike-sige-en-opsei-ton-anaduomenon-purenikon-kindunon-sto-akiougiou/)