Τα βήματα της μετεκλογικής Τουρκίας και οι σκυταλοδρόμοι της αποτυχίας

Η εκλογική σκυταλοδρομία, που άρχισε από την Κύπρο τον Φεβρουάριο, πέρασε μέσω Τουρκίας στην Ελλάδα και συνεχίζεται. Σήμερα παίζεται στην Τουρκία η τελευταία πράξη του δεύτερου γύρου των εκλογών, με τον Ερντογάν, τον οποίον η Δύση ή και τα ΜΜΕ, γενικώς, είχαν ξεγραμμένο, να έχει τον πρώτο λόγο. Στον πρώτο γύρο των εκλογών ήταν μιαν ανάσα πριν από ένα θρίαμβο. Παρ’ ολίγον να ξεπεράσει το 50% συν μία ψήφο. Βεβαίως, κανείς δεν μπορεί να προφητεύει το αποτέλεσμα, ειδικώς σε μία χώρα όπως είναι η Τουρκία. Το ερώτημα για την Κύπρο και την Ελλάδα είναι άλλο: Ποια θα είναι τα επόμενα βήματα της Άγκυρας; Μπορεί να αλλάξει η τουρκική πολιτική είτε στο Κυπριακό είτε στο Αιγαίο, και στη Θράκη;

Γιατί ο Πρόεδρος δεν προτάσσει το κεκτημένο της ΕΕ ως βάση λύσης

Το θέμα της τελωνειακής ένωσης και ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Επιτρέπουν τα 100 χρόνια της Τουρκικής Δημοκρατίας αλλαγή πολιτικής;

Η κυριαρχική ισότητα

Οι Κεμαλιστές, τους οποίους ουκ ολίγοι εμφανίζουν ως εναλλακτική και δη καλύτερη πολιτική επιλογή από αυτήν του Ερντογάν, είναι στην ουσία οι δάσκαλοί του και στο Κυπριακό και στα Ελλαδοτουρκικά. Εάν ανατρέξει κάποιος στην ιστορία, θα διαπιστώσει ότι, αυτά τα οποία θεωρεί σήμερα ο Ερντογάν ως πολιτειακή μορφή λύσης στο Κυπριακό, είχαν τεθεί επισήμως τον Φεβρουάριο του 1974 από τον Μπουλέντ Ετζεβίτ ως βάση των διακοινοτικών συνομιλιών. Ενώ τότε η βάση διευθέτησης του προβλήματος ήταν το ενιαίο κράτος και δη τα «13 σημεία» που είχε εισηγηθεί ο Μακάριος το 1963, σε κάθε φάση των συνομιλιών η Τουρκία επιδίωκε την ενσωμάτωση τέτοιων πολιτειακών στοιχείων, ώστε να περνά η λύση προς την ομοσπονδία, την οποία, ειρήσθω εν παρόδω, σύμπασα η πολιτική ηγεσία των Αθηνών και της Λευκωσίας θεωρούσε, τότε, ως διχοτόμηση. Τι είπε, λοιπόν, ο Ετζεβίτ τον Φεβρουάριο του 1974; Διευκρίνισε ότι το Κυπριακό θα επιλυθεί στη λογική της ομοσπονδίας με κυριαρχική ισότητα. Η τουρκική αξίωση προκάλεσε την οργή του Μακαρίου, ο οποίος διέκοψε τις συνομιλίες. Επανήρχισαν οι συνομιλίες τον Ιούνιο του ίδιου έτους, με την εξεύρεση μιας φόρμουλας με εποικοδομητικές ασάφειες κατά τρόπον ώστε η κάθε πλευρά να εμφανίζει τη βάση της λύσης και την τελική της μορφή, όπως η ίδια επιθυμούσε.

Βασιλικότεροι του Βασιλέως…

Είναι, λοιπόν, πρόδηλον ότι οι πατέρες της διχοτόμησης, δηλαδή της τουρκικής ομοσπονδίας και της ισότιμης κυριαρχίας, που συνιστά τη συνέχεια της πολιτικής ισότητας, είναι οι Κεμαλιστές. Ο Ερντογάν από αυτούς πήρε τη σκυτάλη. Και εμφανίζεται, καθότι σοβινιστικό το όλο σκηνικό στην Τουρκία, ως βασιλικότερος του βασιλέως. Πώς λοιπόν μπορεί να αναμένει κάποιος αλλαγή πλεύσης της Τουρκίας στο Κυπριακό, όταν ούτε οι Κεμαλιστές ούτε οι Ερντογανιστές έχουν δείξει τέτοια δείγματα γραφής και όταν ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης υιοθετεί: Α) Την πολιτική φιλοσοφία του εξευμενισμού, υποσχόμενος ανταλλάγματα και οφέλη στην Τουρκία εντός της ΕΕ εάν επαναρχίσουν οι συνομιλίες; Β) Την προηγούμενη διχοτομική θέση, δηλαδή αυτήν της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας των δύο ισότιμων συνιστώντων κρατών;

Η πολιτική της πρόταξης και η ραφοποίηση

Ερώτημα: Και γιατί ο Πρόεδρος επιμένει να εμπλέξει σε διχοτομικές αποτυχημένες συνταγές την ΕΕ και δεν προτάσσει ό,τι το κοινοτικό κεκτημένο καθορίζει; Δηλαδή:

1. Τον σεβασμό και την εφαρμογή της αντιδήλωσης της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005, που προνοεί ότι η Τουρκία, ανεξαρτήτως λύσης του Κυπριακού, έχει υποχρέωση να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία στο πλαίσιο της ενταξιακής της διαδικασίας. Γιατί η Λευκωσία ενσωμάτωνε, κατά το πρόσφατο παρελθόν, την αντιδήλωση και το περιεχόμενό της στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου από τη μια, ενώ, από την άλλη, οι κυπριακές Κυβερνήσεις την έθεταν στο ράφι, δίνοντας προτεραιότητα στην τουρκική αξίωση ότι το θέμα της αναγνώρισης θα επιλυθεί με τη λύση του Κυπριακού; Η νομική θεσμική βάση της αντιδήλωσης της ΕΕ στηρίζεται στο πρωτόκολλο 10, επί τη βάσει του οποίου εντάχθηκε ολόκληρη η Κυπριακή Δημοκρατία στην ΕΕ με αναστολή της εφαρμογής του κεκτημένου στο βόρειο κατεχόμενο τμήμα του νησιού, επειδή εκεί δεν μπορεί να ασκηθεί αποτελεσματική εξουσία. Συνεπώς, σύμφωνα με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, την ευθύνη για τις όποιες παρανομίες στο βόρειο τμήμα της Κύπρου δεν έχουν οι λεγόμενες «Τουρκοκυπριακές Αρχές», αλλά η ίδια η Τουρκία και ο κατοχικός στρατός. Η απόφαση αυτή θεμελιώνεται στα ψηφίσματα 541 και 550 του Συμβουλίου Ασφαλείας, που ρητώς καθορίζουν ότι η ούτω καλούμενη «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» δεν μπορεί να αναγνωριστεί από τον ΟΗΕ και τη διεθνή κοινότητα διότι είναι προϊόν βίας και χρήσης όπλων. Υπάρχει, δηλαδή, σαφής παραβίαση του άρθρου 2, παράγραφος 4 του Χάρτη των Ην. Εθνών.
2. Την τελωνειακή ένωση Τουρκίας - ΕΕ και το πρόσθετο Πρωτόκολλο της Άγκυρας, που προνοούν τον τερματισμό του εμπάργκο το οποίο επιβάλλει η Τουρκία σε βάρος των πλοίων και των αεροσκαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Καμία συνεπώς αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης για την Τουρκία δεν μπορεί να επέλθει, εκτός και αν η χώρα αυτή τερματίσει το εμπάργκο που επιβάλλει σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αρμόδια Κοινοτική Αρχή για την εφαρμογή της τελωνειακής ένωσης είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία υπέχει ευθύνη έναντι των κρατών - μελών και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, καθώς και των ιδιωτών, εφόσον τα συμφέροντά τους πλήττονται από την τουρκική πολιτική. Και πώς πλήττονται; Δημιουργούνται εντός της ΕΕ συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού, διότι τα μεν τουρκικά προϊόντα κυκλοφορούν εντός της κοινής αγοράς και εισάγονται στην Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά τα προϊόντα της Κυπριακής Δημοκρατίας απαγορεύεται να εισαχθούν στην Τουρκία. Κατ’ ελάχιστον επιδεικνύεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανοχή έναντι των παρανομιών της Τουρκίας, την ίδια στιγμή, κατά την οποία η Κυπριακή Δημοκρατία αξιώνει πραγματικά την πλήρη εφαρμογή της τελωνειακής ένωσης. Ούτε έχει διευκρινίσει ότι θα κινηθεί ακόμη και νομικά σε βάρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εάν αυτή δεν ασκεί ορθά τη νομική και θεσμική της αποστολή.
3. Την εφαρμογή της συμφωνίας για την επανεισδοχή, στο θέμα του μεταναστευτικού, από πλευράς Τουρκίας με όλα τα κράτη μέλη, περιλαμβανομένης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Πρόκειται για βασική προϋπόθεση στην περίπτωση που θα αρθεί το καθεστώς βίζας για τους Τούρκους πολίτες και δη για τους επιχειρηματίες. Γιατί το ζήτημα αυτό δεν είναι πρόταση εντός της ΕΕ από τη νέα Κυβέρνηση, αφού μάλιστα συνδέεται και με το οξύ πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε στο μεταναστευτικό; Οι παράτυποι μετανάστες περνούν από την Τουρκία στα κατεχόμενα επί τη βάσει στρατηγικού σχεδιασμού και από τη «νεκρή ζώνη» στις ελεύθερες περιοχές. Επί τούτου θα πρέπει να επισημανθούν τα εξής:

Α) Ο σεβασμός από την πλευρά της Άγκυρας της συμφωνίας επανεισδοχής σημαίνει ότι θα πρέπει η Τουρκία να δέχεται τους παράτυπους μετανάστες που διέρχονται τη «νεκρή ζώνη», διότι αυτή είναι η προηγούμενη χώρα προορισμού εφόσον το ψευδοκράτος δεν αναγνωρίζεται ως κράτος και συνιστά μόνο κατεχόμενο τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, κράτους μέλους της ΕΕ.

Β) Η Ειρηνευτική Δύναμη, η οποία έχει τον έλεγχο της «νεκρής ζώνης», κατόπιν της σύμφωνης γνώμης του κυρίαρχου κράτους της Κυπριακής Δημοκρατίας, οφείλει να σταματά τους παράτυπους μετανάστες και να τους υποδεικνύει την επιστροφή τους από τα σημεία εισόδου, δηλαδή από τα κατεχόμενα, όπου για τις όποιες παρανομίες συμβαίνουν, την ευθύνη φέρει η Τουρκία και ο στρατός της λόγω κατοχής.

Εμπλοκή της ΕΕ, πάγιες θέσεις και στροφή προς τις ΗΠΑ

Ερώτημα συναφές με τα ανωτέρω: Γιατί οι θέσεις αυτές δεν είναι πρόταξης για τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας εντός της ΕΕ; Μήπως θεωρεί ότι είναι ουτοπικές; Εάν είναι ουτοπικές, τότε ουτοπική θα πρέπει να χαρακτηριστεί και η ΕΕ; Πώς, όμως, ο Πρόεδρος επιδιώκει την ενεργότερη εμπλοκή της; Μήπως αυτή η ενεργοποίηση θα γίνει στη βάση μιας ουτοπικής πολιτικής ή μήπως θα εκδηλωθεί, κατά τρόπον ώστε να μην ενοχλείται ή ακόμη και να βολεύεται η Τουρκία; Ήδη, προσφέρθηκαν, πολλάκις στο παρελθόν, από τη Λευκωσία δώρα στην Άγκυρα, χωρίς, όμως, αντίδωρα. Γιατί να δώσει η Τουρκία όταν δεν έχει κόστος;

Το ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι μόνο η τουρκική πολιτική, της οποίας ακόμη και αν η ρητορική αλλάζει, κατά καιρούς, ποτέ δεν αλλοιώνεται η αναθεωρητική - επεκτατική της ταυτότητα. Εάν Αθήνα και Λευκωσία, εάν δηλαδή ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης και ο νέος Έλληνας Πρωθυπουργός, γίνουν σκυταλοδρόμοι της αποτυχημένης πολιτικής των προκατόχων τους, και του δικού τους παρελθόντος, οι όποιες εξελίξεις αναμένεται ότι θα καταλήξουν σε αδιέξοδο για να μη γίνει η κατάσταση χειρότερη. Και στο Κυπριακό, καθώς και στα θέματα του Αιγαίου, ας μην έχει κανείς την ψευδαίσθηση, όπως συνέβη προσφάτως και στην περίπτωση των σεισμών, ότι θα αλλάξει η πολιτική της Άγκυρας προς το θετικότερο. Μας ξεκαθαρίζουν και οι Κεμαλιστές και οι Ερντογανιστές ότι την επομένη των εκλογών θα αξιώσουν:

1) Την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου.

2) Την αποδοχή από την Ελλάδα ότι τα νησιά δεν έχουν ΑΟΖ και ότι η Τουρκία δικαιούται περισσότερα από αυτά που το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει, διότι έχει μεγάλη ακτογραμμή.

3) Την αποδοχή ότι η Ελλάδα θα περιορίσει μονίμως τα χωρικά της ύδατα και τον εναέριό της χώρο στα 6 ναυτικά μίλια.

4) Τη διχοτόμηση του Αιγαίου.

5) Τη λύση του Κυπριακού στη βάση των δύο κρατών και της ισότιμης κυριαρχίας, που στηρίζεται στην προηγούμενη θέση της Τουρκίας περί δύο ισότιμων συνιστώντων κρατών με πολιτική ισότητα.

Ακόμη και αν η Τουρκία στραφεί προς τις ΗΠΑ μετεκλογικά, λόγω του θέματος των F-16 ή των τρομερών οικονομικών προβλημάτων, που αντιμετωπίζει, αυτό δεν σημαίνει ότι θα δημιουργηθούν συνθήκες βιώσιμων διευθετήσεων είτε στο Κυπριακό είτε στο Αιγαίο. Η Άγκυρα για την όποια στροφή της δεν θα ζητήσει μόνο τα F-16 και την οικονομική στήριξη, αλλά και τη βοήθεια των Αμερικανών για να προχωρήσει σε νέα βήματα για την υλοποίηση της πολιτικής της Γαλάζιας Πατρίδας και του αναθεωρητισμού της. Γιατί; Διότι εκβιάζει τη Δύση μέσω των σχέσεων με τη Ρωσία. Συνεπώς, θα αξιώσει πρόσθετα ανταλλάγματα: Α) Για να μην ενισχύσει τις σχέσεις της με τη Μόσχα. Β) Για να στραφεί πιο Δυτικά αντί προς Μόσχα, όπως συμβαίνει τώρα. Γ) Διότι θεωρεί ότι συνιστά βασική για το ΝΑΤΟ δύναμη ανάσχεσης στη Μαύρη Θάλασσα, στην Καυκάσια περιοχή ώς τη Συρία.

Και το ερώτημα επί τούτου για την Ελλάδα είναι το εξής: Θα μείνει στην πολιτική Μενέντεζ, ότι για να δοθούν τα F-16 ή για να εκσυγχρονιστούν τα υφιστάμενα θα πρέπει η Άγκυρα να εγκαταλείψει την αναθεωρητική της πολιτική και να τερματίσει τις απειλές στο Αιγαίο και την κατοχή στην Κύπρο, ή θα βάλει νερό στο κρασί της και θα πείσει ακόμη και τον Μενέντεζ να γίνει πιο διαλλακτικός για χάρη ενός διαλόγου είτε στο Αιγαίο είτε και στην Κύπρο, ο οποίος εάν διεξαχθεί με ρητορική αλλαγή και όχι ουσίας, τότε θα είναι παρωδία; Ή θα συνιστά βήματα για την υλοποίηση της τουρκικής αναθεωρητικής πολιτικής, κάτω από τον μανδύα ενός πακέτου που θα γράφει απ’ έξω λύση, αλλά από μέσα έχει βόμβες.

Τα 100 χρόνια…

Επί σειράν ετών το πρόβλημα είναι ότι οι Τούρκοι μάς λένε τα επόμενά τους βήματα, αλλά η πολιτική μας ηγεσία αρνείται να ακούσει. Βολεύεται με τις ιδεοληψίες της. Και όταν βρεθεί ενώπιον της πραγματικότητας, παραλύει, με αποτέλεσμα να έχουμε εμπέδωση γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο και της διχοτόμησης στην Κύπρο. Και κάτι τελευταίο, που μειώνει τις πιθανότητες μιας διαλλακτικότερης τουρκικής πολιτικής στα Ελλαδοτουρκικά και στο Κυπριακό. Τον Οκτώβριο του 2023 κλείνουν τα 100 χρόνια από την ίδρυση του νέου τουρκικού κράτους και του Κεμαλισμού. Είτε οι Κεμαλιστές θα εορτάσουν μια νέα αρχή στην εξουσία είτε ο Ερντογάν θα σηματοδοτήσει τον αιώνα της νέας Τουρκίας, όπως λέει, αφήνοντας τη δική του νεο-οθωμανική σφραγίδα, στην οποία θέλει στη βάση των επόμενων βημάτων του να περιλάβει και την Κύπρο και το Αιγαίο και τη Θράκη…

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων