Κυκλική Οικονομία: Το μέλλον είναι εδώ

Η μετάβαση από το παραδοσιακό γραμμικό μοντέλο οικονομίας σε ένα εναλλακτικό μοντέλο κυκλικής οικονομίας, που στηρίζεται στην ανακύκλωση ή άλλη επεξεργασία και επαναχρησιμοποίηση παρά την απόρριψη μετά τη χρήση, αποτελεί αναγκαία συνθήκη για τον στόχο της αειφόρου, βιώσιμης ανάπτυξης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί ενεργά τους στόχους τής μετάβασης μέσω προγραμμάτων χρηματοδότησης έργων διαχείρισης αποβλήτων για την εφαρμογή των σχετικών νομοθεσιών, επιδότησης οικολογικών καινοτόμων τεχνολογιών, ενημέρωσης και καλλιέργειας κουλτούρας μεταξύ των πολιτών για τη στήριξη των κυκλικών προϊόντων από τους καταναλωτές.

Η αύξηση της ζήτησης για πρώτες ύλες, καθώς ο πληθυσμός και η ζήτηση αυξάνονται, καθιστά το υφιστάμενο μοντέλο «παίρνω-κατασκευάζω-χρησιμοποιώ-απορρίπτω» μη βιώσιμο. Πέραν των άμεσων περιβαλλοντικών επιπτώσεων της εξόρυξης πολύτιμων πόρων, το κόστος εξόρυξης αυξάνεται παρασύροντας και τις τιμές των τελικών προϊόντων. Ο αυξανόμενος όγκος των αποβλήτων προκαλεί επιπλέον επιβάρυνση με την απόρριψή τους σε χώρους υγειονομικής ταφής ή, ακόμα, στην περίπτωση της Κύπρου, την εκτεταμένη κατά τα φαινόμενα απόρριψη σε μη διαμορφωμένους χώρους με αρνητικές συνέπειες στην υγεία των πολιτών.

Ο στόχος των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με τη μετάβαση στην κυκλική οικονομία, είναι η μετατροπή των αποβλήτων σε πρώτες ύλες. Αυτό προϋποθέτει σχεδιασμό της παραγωγής των τελικών προϊόντων με έμφαση στην πρόβλεψη για την ανθεκτικότητα, επαναχρησιμοποίηση, επισκευή, ανακατασκευή ή ανακύκλωση, ανάλογα με τη φύση και τις δυνατότητες κάθε προϊόντος.

Η ανάγκη για νέες καινοτομίες στον σχεδιασμό της παραγωγής καθώς και για την ανακύκλωση των επιμέρους στοιχείων αποτελεί πρόκληση και ευκαιρία τόσο για υφιστάμενες παραγωγικές μονάδες, όσο και για μικρομεσαίες επιχειρήσεις στον τομέα των καινοτόμων τεχνολογιών αλλά και της διαχείρισης και ανακύκλωσης αποβλήτων. Η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, που θα καθιστούν την παραγωγή βιώσιμη και το τελικό προϊόν προσιτό για τον καταναλωτή, θα κρίνει την έκταση και ταχύτητα της επιδιωκόμενης μετάβασης.

Η υιοθέτηση πρακτικών κυκλικής οικονομίας αποτελεί ευκαιρία για ανάπτυξη νέων παραγωγικών κλάδων στην οικονομία με δημιουργία σημαντικών θέσεων εργασίας, στον βαθμό που οι ανάγκες για ανακύκλωση ή επισκευή πόρων για επαναχρησιμοποίηση στην οικονομία ικανοποιηθεί από εγχώριες δραστηριότητες παρά από την εισαγωγή των σχετικών προϊόντων και υπηρεσιών. Προτεραιότητα μπορεί να αποτελέσουν προϊόντα σχετικά με την ξενοδοχειακή και επισιτιστική βιομηχανία, για τα οποία υπάρχει σημαντική ζήτηση στην τοπική οικονομία. Η στήριξη τέτοιων πρωτοβουλιών είτε με ρυθμιστικές παρεμβάσεις είτε με φορολογικά ή άλλα κίνητρα προσέλκυσης παραγωγικών επενδύσεων, θα επιφέρει πολλαπλάσια οφέλη στην οικονομία εφόσον επιτευχθούν οι στόχοι της εγχώριας ανάπτυξης.

Δυνητικά, η αποτελεσματική μετάβαση στην κυκλική οικονομία, πέρα από τις άμεσες θετικές συνέπειες στο περιβάλλον, μπορεί να επιφέρει σημαντικά μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη. Η πιο άμεση ωφέλεια θα προκύψει από τη μείωση του κόστους πρώτων υλών εφόσον η ζήτηση μειωθεί με την αυξανόμενη επαναχρησιμοποίηση πόρων. Απαραίτητη προϋπόθεση για τις επιχειρήσεις και τον καταναλωτή είναι η αποτελεσματική διαχείριση των πόρων αλλά και η παροχή κινήτρων όπου χρειάζεται, ώστε το κόστος αντικατάστασης με ανακυκλώσιμα υλικά να μην καθιστά αυτήν την επιλογή οικονομικά ασύμφορη. Η ενημέρωση των καταναλωτών με στόχο την καλλιέργεια κουλτούρας υποστήριξης κυκλικών προϊόντων είναι επίσης καθοριστική για την προώθηση σημαντικών επενδύσεων από ιδιωτικά κεφάλαια.

Για τα δεδομένα της κυπριακής οικονομίας, τα οφέλη από μια δυνητική αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας και απασχόλησης σε έναν παραγωγικό οικονομικό τομέα, εφόσον αυτό επιτευχθεί, θα είναι πολλαπλάσια. Η οικονομία μας χρειάζεται έναν νέο πυλώνα ανάπτυξης πέραν του τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και του τουρισμού, ο οποίος θα επηρεάζεται σε μικρότερο βαθμό από απρόβλεπτους εξωγενείς παράγοντες, θα δημιουργήσει ευκαιρίες και ζήτηση για νέες τεχνολογίες και νέες ειδικότητες και θα τονώσει την επιχειρηματικότητα και τις ευκαιρίες απασχόλησης για τους νέους.

Πέρα από τα προφανή οφέλη για το περιβάλλον, με την ορθολογικότερη χρήση των φυσικών πόρων και τη μείωση της ρύπανσης, η μετάβαση στην κυκλική οικονομία αποτελεί μεγάλο στοίχημα και για την παγκόσμια οικονομία. Η αποτελεσματική συμμετοχή σε αυτό το υπό διαμόρφωση μοντέλο ανάπτυξης πρέπει ν’ αποτελέσει προτεραιότητα στον σχεδιασμό των τοπικών πολιτικών για το αύριο, ώστε να αναγνωριστούν και αξιοποιηθούν ευκαιρίες οικονομικής ανάπτυξης αλλά και θετικής συνεισφοράς στο ευρύτερο περιβάλλον.

*Principal, Ελεγκτικές Υπηρεσίες, KPMG Limited