Φάκελος Μεταναστευτικό: Βελτίωση μεν, μακριά από τον στόχο δε - «Αγκάθι» η Πράσινη Γραμμή

Παρά τη βελτίωση που παρατηρείται σε δείκτες, αριθμούς αλλά και σε μερίδα των διαδικασιών, οι μεταναστευτικές ροές συνεχίζουν να βρίσκονται στο κόκκινο. Κάτι που επιβεβαιώθηκε και διά στόματος του Υπουργού Εσωτερικών, Κωνσταντίνου Ιωάννου, σε πρόσφατη δημοσιογραφική διάσκεψη, με τον ίδιο ν’ αναφέρει, μεταξύ άλλων, πως η χώρα μας κατέχει σταθερά τον υψηλότερο αριθμό νέων αιτήσεων ασύλου - κατ’ αναλογίαν πληθυσμού. Συγκεκριμένα, στην Κύπρο το ποσοστό αιτητών/δικαιούχων που τελούν υπό καθεστώς διεθνούς προστασίας υπερβαίνει το 6% του συνολικού πληθυσμού της χώρας, την ώρα που η αντιστοιχία με άλλες χώρες «πρώτης γραμμής» βρίσκεται στο 1%, ενώ στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. ακόμη χαμηλότερα. Αρκεί μόνο να λάβουμε υπόψη πως την τελευταία οκταετία οι αιτήσεις αυξήθηκαν κατά 490%, ενώ την ίδια ώρα η Υπηρεσία Ασύλου μέσα στο 2022 απέρριψε τη συντριπτική πλειοψηφία αυτών (γύρω στο 96%) κρίνοντάς τις ως αβάσιμες. Αγκάθι -και όχι άδικα- θεωρείται η Πράσινη Γραμμή, αφού οι εισροές από τα κατεχόμενα κατέχουν ποσοστό 95% επί των συνολικών εισροών, με τους παράτυπους μετανάστες να χρησιμοποιούν κατά κόρον τη λεγόμενη «φοιτητική βίζα» ως διαβατήριο, αφού μέσα στο πρώτο πεντάμηνο του 2023 το 70% αφορούσε «φοιτητές».

Τα όσα προαναφέραμε αποτυπώνονται και στα επίσημα στοιχεία που παραχώρησε στη «Σημερινή» το Υπουργείο Εσωτερικών. Για το 2022 -χρονιά που αποτέλεσε ρεκόρ αφίξεων μεταναστών- και πιο συγκεκριμένα το πρώτο πεντάμηνο του έτους, υπεβλήθησαν 9.647 αιτήσεις, με τον αριθμό για το αντίστοιχο διάστημα του 2023 να κινείται σχεδόν στα μισά (4.828). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει και η αναλυτική κατανομή των αιτούντων σύμφωνα με τη χώρα προέλευσης. Όπως φαίνεται στον ΠΙΝΑΚΑ 1, τη μερίδα του λέοντος έχουν οι αιτητές που προέρχονται από τη Συρία (1.466), οι οποίοι αποτελούν ποσοστό μεγαλύτερο του 25% της πίτας. Στις δύο επόμενες θέσεις και με μικρή διαφορά μεταξύ τους συναντάμε Νιγηρία (605) και Αφγανιστάν (518), ενώ την πεντάδα συμπληρώνουν δύο αφρικανικές χώρες, το Καμερούν (309) και το Κονγκό (276). Στη δεκάδα βρίσκονται χώρες με κοντινό αριθμό αιτητών όπως το Μπανγκλαντές (211), το Πακιστάν (211), η Σομαλία (155), η Ινδία (149) και το Νεπάλ (143), ενώ 94 μετανάστες προήλθαν από το Ιράκ. Πέραν των 11 χωρών που παρουσιάζονται αναλυτικά, ένας σημαντικός αριθμός συναθροίζεται υπό την επωνυμία Rest of Countries (υπόλοιπες χώρες) με 691, αποτελώντας το 14% των συνολικών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο ΠΙΝΑΚΑΣ 2, στον οποίο αναγράφονται οι επιστροφές/επαναπατρισμοί υπηκόων τρίτων χωρών στις χώρες καταγωγής τους. Τα συγκεντρωτικά στοιχεία -για σκοπούς σύγκρισης- αφορούν το τρίμηνο Μαρτίου-Μαΐου, με τη χρονιά 2020 να έχουν καταγραφεί 132 επιστροφές, ενώ την αμέσως επόμενη χρονιά ο αριθμός αυτός τριπλασιάστηκε φτάνοντας τους 387. Κατά την περσινή χρονιά πραγματοποιήθηκαν 1.169 επαναπατρισμοί για το ίδιο διάστημα, ενώ φέτος οι επιστροφές εκτοξεύτηκαν στις 2.312. Στο ίδιο μήκος κύματος και το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν οι υποθέσεις και συλλήψεις από πλευράς Αστυνομίας, με ιδιαίτερη μνεία σε αυτές που αφορούν τους λεγόμενους διακινητές. Με τα στοιχεία να εκκινούν το 2020, έχουν καταγραφεί 24 υποθέσεις, οι οποίες απέφεραν 27 συλλήψεις προσώπων, ενώ το 2021 σε σύνολο 29 υποθέσεων οι συλλήψεις έφτασαν τις 50. Το 2022 παρουσιάστηκε -όπως σε όλους τους δείκτες- σημαντική αύξηση με 85 υποθέσεις και 135 πρόσωπα να καταλήγουν με χειροπέδες, ενώ για το πρώτο τετράμηνο του τρέχοντος έτους και σε σύνολο 15 υποθέσεων καταγράφηκαν 19 συλλήψεις.

Γίνεται λοιπόν αντιληπτό, πως, παρά τη δεδομένη βελτίωση σε συγκεκριμένους τομείς και διαδικασίες, οι εισροές συνεχίζουν να είναι ακόμη και φέτος διπλάσιες των επιστροφών. Το χάσμα παρά ταύτα φέρεται να μειώνεται, αφού, σύμφωνα με τις αναφορές του Υπουργού Εσωτερικών, το τελευταίο δίμηνο και μετά από πάρα πολλά χρόνια ο συνολικός αριθμός των μεταναστών που έφυγαν από την Κύπρο είναι μεγαλύτερος από τον συνολικό αριθμό των μεταναστών που κατέφθασαν. Συγκεκριμένα, ενώ ήρθαν 1.646 άτομα στην Κύπρο, έφυγαν από αυτήν περισσότερα από 1.788 άτομα. Σε αυτούς μάλιστα δεν προσμετρούνται άλλοι περίπου 600 υπήκοοι που μετεγκαταστάθηκαν σε άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε. Κλειδί στην εκτόξευση του αριθμού των επιστροφών αποτελεί η ταχύτητα στην εξέταση των αιτήσεων, αφού, σύμφωνα με το ΥΠΕΣ, έχουν προσληφθεί άλλοι 27 εξεταστές αιτήσεων ασύλου, ενώ έχει τροχοδρομηθεί η πρόσληψη άλλων 25 μέχρι τον ερχόμενο Σεπτέμβριο.

Ο ρόλος των οριοφυλάκων

«Στο εσωτερικό, τα μέτρα που λαμβάνουμε είναι περιορισμένα, λόγω του ότι η Πράσινη Γραμμή δεν είναι σύνορο», είχε πει σε πρόσφατη διάσκεψη Τύπου ο αρμόδιος Υπουργός. Ένα από αυτά είναι η επιτήρηση της Πράσινης Γραμμής από Ειδικούς Αστυφύλακες, οι οποίοι έχουν προσληφθεί από την Αστυνομία Κύπρου. Οι 218 Ειδικοί Αστυφύλακες τοποθετήθηκαν στις θέσεις τους πριν από λίγες ημέρες (από την 1η Ιουνίου 2023) και οι όροι εντολής τους είναι η αποτροπή παράνομων διελεύσεων, ο εντοπισμός των διακινητών, η φύλαξη των Κέντρων Κράτησης και συνοδεία μεταναστών που εντοπίζονται στη «νεκρή ζώνη». Παράλληλα, έχει προχωρήσει και η εγκατάσταση εποπτικών ηλεκτρονικών μέσων. Σύμφωνα και με την Αστυνομία Κύπρου, οι συμβασιούχοι αστυνομικοί προσλήφθηκαν για 18 μήνες με δικαίωμα ανανέωσης για άλλους 10 μήνες. Σε ό,τι αφορά τα καθήκοντα, υπογραμμίζεται ότι θα ασκούν εξουσίες και θα εκτελούν βοηθητικά και υποστηρικτικά καθήκοντα για τη συνολική αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ροών και γενικά θεμάτων μετανάστευσης στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της Αστυνομίας. Συγκεκριμένα, τα καθήκοντά τους θα περιορίζονται σε θέματα μετανάστευσης, όπως η επιτήρηση των σημείων διέλευσης παράτυπων μεταναστών κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής, στον έλεγχο παράτυπων μεταναστών και παράνομης εργοδότησης τους, στη μεταφορά και συνοδεία παράτυπων μεταναστών, στην περιφρούρηση και φύλαξη κέντρων υποδοχής ή φιλοξενίας αιτητών ασύλου ή χώρων κράτησης παράτυπων μεταναστών και στις διαδικασίες απέλασης παράτυπων μεταναστών.

Η δράση τους λοιπόν αναμένεται πολυεπίπεδη και ξεφεύγει από τα στενά όρια της επιτήρησης. Πώς όμως έχουν εκπαιδευτεί και ποιοι είναι οι πραγματικοί όροι εντολής και δικαιοδοσίες τους; Αν και η ορολογία για δυνάμεις αποτροπής παραπέμπει σε δύναμη που θα έπρεπε να έχει αποτρεπτικό χαρακτήρα, όπως είναι γνωστό και σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις απαγορεύεται το επονομαζόμενο «pushback». Με απλά λόγια, όταν ένας μετανάστης ακόμα και μέσω της Πράσινης Γραμμής ζητήσει άσυλο, ουδείς μπορεί να του αρνηθεί αυτό το δικαίωμα. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Σημερινής», η τοποθέτηση των οριοφυλάκων ενδέχεται να λειτουργεί αποτρεπτικά για τους διακινητές που γνωρίζουν πλέον την παρουσία της Δύναμης σε σημεία της Πράσινης Γραμμής. Εκτός από την επίβλεψη και επιτήρηση, βοηθούν και στις απελάσεις/επιστροφές. Μάλιστα, οι 218 οριοφύλακες έχουν περάσει από 3 διαφορετικά στάδια εκπαίδευσης, με το πρώτο να είναι η Αστυνομική Ακαδημία (για σκοπούς εμπέδωσης της νομοθεσίας), το δεύτερο η Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης αλλά και η ΜΜΑΔ. Οι οριοφύλακες έχουν την υποστήριξη και της Αστυνομίας, ενώ όχι μόνο οπλοφορούν, αλλά δύνανται και να χρησιμοποιήσουν το όπλο τους, εάν αυτό καταστεί αναγκαίο.

Στόχοι ΥΠΕΣ

Σύμφωνα με το ΥΠΕΣ, οι οριοφύλακες δεν αποτελούν τη μοναδική δράση που αφορά την προστασία ή αποτροπή των ροών από την Πράσινη Γραμμή, αφού το αρμόδιο Υπουργείο στοχεύει επίσης στα ακόλουθα:

• Στην εγκατάσταση ευρωπαϊκού μηχανισμού στο αεροδρόμιο Κωνσταντινούπολης για εποπτεία θεωρήσεων.
• Στην τοποθέτηση αξιωματικών συνδέσμων (ίσως του FRONTEX) στις πύλες αναχώρησης αεροδρομίων τρίτων χωρών, με σκοπό τον έλεγχο των επιβατών, στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων.
• Επίσης, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, διαβουλεύσεις μεταξύ της ΕΕ και αερομεταφορέων, οι οποίοι εμπλέκονται στην εμπορία προσώπων ή στη λαθραία μετακίνηση μεταναστών από την Τουρκία προς τις κατεχόμενες περιοχές, καθώς και
• Θέσπιση αντικινήτρων στην παραχώρηση φοιτητικής βίζας σε «κολέγια» στις κατεχόμενες περιοχές, εκεί όπου γίνεται ουσιαστική διακίνηση παράτυπων μεταναστών.

Και εγένετο Υφυπουργείο Μετανάστευσης

Μία ακόμα σφαίρα στη θαλάμη κατά του μεταναστευτικού -και παράλληλα προεκλογική δέσμευση- αποτελούσε η ίδρυση Υφυπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Το νέο Υφυπουργείο θα έχει ως στόχο να εδραιώσει τις υφιστάμενες αρμοδιότητες του Υπουργείου Εσωτερικών, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε μια νέα διοίκηση να επικεντρωθεί αποκλειστικά σε θέματα μετανάστευσης και ασύλου. Την περασμένη Πέμπτη (15/6), το νομοσχέδιο με τίτλο «Νόμος που ρυθμίζει την Ίδρυση του Υφυπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου και συναφή θέματα» εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο και πλέον αναμένεται η κατάθεσή του στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση του Υπουργείου Εσωτερικών, με το εν λόγω Υφυπουργείο θα τεθεί κάτω από έναν ενιαίο φορέα η χάραξη και εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για τη μετανάστευση και το άσυλο, ώστε να διασφαλισθεί η καλύτερη αντιμετώπιση του φαινομένου και ταυτόχρονα η παροχή προστασίας στους νόμιμους δικαιούχους, στο πλαίσιο των διεθνών και ευρωπαϊκών υποχρεώσεων της Δημοκρατίας, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι προτεραιότητες αφορούν στην αποτροπή των παράτυπων ροών και καταπολέμηση των δικτύων των διακινητών προσώπων, στην επίσπευση των διαδικασιών που αφορούν αιτήσεις ασύλου, ιδιαίτερα των πρόδηλα αβάσιμων, στην πάταξη της αδήλωτης εργασίας, και στη βελτίωση των συνθηκών στα κέντρα υποδοχής και φιλοξενίας. Οι δράσεις του Υφυπουργείου δεν σταματούν εδώ, αφού θα ασχοληθεί εκτενώς με την ένταξη των νόμιμα διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών μέσα από κατάλληλη αξιοποίηση των προσόντων/ δεξιοτήτων, που παρουσιάζουν έλλειψη στην κυπριακή αγορά εργασίας, στην προώθηση πολιτικής για Ασυνόδευτα παιδιά, και στην εφαρμογή και υλοποίηση αποτελεσματικών διαδικασιών επιστροφής υπηκόων τρίτων χωρών, που δεν διατηρούν δικαίωμα παραμονής στη Δημοκρατία.

Διαβάστε ακόμα: Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Μετανάστευσης: Πόσο εξυπηρετεί τελικά την Κύπρο;