Ψάχνουν ακόμη για άλλους 700 Ε/κ σε νέα σημεία στα κατεχόμενα

Αγνοούμενοι εδώ και 49 ολόκληρα χρόνια… Πόσες μητέρες έφυγαν από τη ζωή χωρίς να μάθουν τι απέγινε το παιδί τους. Πόσα παιδιά δεν γνώρισαν ποτέ τον πατέρα τους, πόσες οικογένειες ακόμα περιμένουν. Περιμένουν ένα στοιχείο, περιμένουν να μάθουν που κείτεται ο άνθρωπός τους, για να μπορέσουν να τον θάψουν όπως του αξίζει και έτσι να λάβει τέλος το μαρτύριό τους.

49 χρόνια μετά, με τον Ρώσο-Ουκρανικό πόλεμο εν εξελίξει και το μεταναστευτικό να αποτελεί μείζον πρόβλημα για την Ευρώπη, οι αγνοούμενοι από την άνανδρη εισβολή του ’74 αποτελούν... παρελθόν(;). Ορισμένες Ευρωπαϊκές χώρες, Κράτη μέλη θεωρούν πως η Κύπρος δεν χρήζει ανθρωπιστικής βοήθειας για το θέμα και σκοπεύουν να «κόψουν» τη χρηματοδότηση στη Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους.

Χρηματοδότηση… τέλος

Ο κίνδυνος που ελλοχεύει εάν ένα τέτοιο σενάριο πάρει σάρκα και οστά, δεν είναι απλώς η απουσία του 20% από τη χρηματοδότηση των ανασκαφών. Το διακύβευμα είναι πολύ μεγαλύτερο.

Οι Χώρες-δωρητές στο πρόγραμμα των ερευνών και εκταφών των αγνοουμένων ανακοινώνουν ότι αποσύρονται από τη χρηματοδότησή του. Η Γερμανία συγκεκριμένα -και σύμφωνα με όσα λέχθηκαν από εκπρόσωπο του Υπουργείου Εσωτερικών στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προσφύγων στις 11 Ιουλίου 2023- αποσύρει τη χρηματοδότησή της προς τη Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων κι όπως φαίνεται δεν είναι η μόνη.

Το ποσό που δίδεται στην ΔΕΑ για την ανεύρεση των αγνοουμένων αντιστοιχεί στα 3.2 εκ. ευρώ, σύμφωνα με τον Ε/Κ επικεφαλής της ΔΕΑ, Λεωνίδα Παντελίδη. Το 80% καλύπτεται από την Ε.Ε. και το 20% από τους δωρητές. Ο ίδιος, μάλιστα, επισημαίνει πως θα γίνει ό,τι χρειάζεται για να βρεθεί το ποσό που χρειάζεται.

Να συμβάλλει οικονομικά και η Κυπριακή Δημοκρατία αναφέρει η Επιτροπή Συγγενών Αγνοουμένων Άσσιας, καθώς ανέφεραν ότι η Κ.Δ. έχει δώσει για κάθε αγνοούμενο μέχρι σήμερα μόλις 137 ευρώ.

Με νεότερη ανακοίνωσή της η ΔΕΑ μετά και τις αντιδράσεις που υπήρξαν σε όσα λέχθηκαν στη Βουλή, διαβεβαιώνει πως η χρηματοδότηση και η λειτουργία της δεν απειλούνται. Συγκεκριμένα εξηγεί πως ο προϋπολογισμός της ΔΕΑ που ανέρχεται σε €3,2 εκατομμύρια ετησίως διαμοιράζεται σε τρεις τομείς: ανασκαφές και εκταφές, ανθρωπολογική ανάλυση και γενετική ταυτοποίηση. Το έργο της συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία είναι ο κύριος και πιο τακτικός χορηγός της Επιτροπής με ετήσια συνεισφορά €2,6 εκατομμυρίων.

Έρευνες και εμπόδια

Επτά συνεργεία διενεργούν έρευνες τη δεδομένη στιγμή ενώ αναζητούν 40 αγνοουμένους στη Λάπηθο και 15 στη λίμνη του Αγίου Λουκά στην Αμμόχωστο. Ο δρόμος των ερευνών, ωστόσο, είναι γεμάτος εμπόδια. Οι Τουρκοκύπριοι χρήστες αποτελούν ένα από αυτά καθώς ζητούν υπέρογκα ποσά ώστε να επιτρέψουν την ανασκαφή.

Ανασκαφές για Ελληνοκύπριους διενεργούνται στη Λάπηθο καθώς υπήρξαν ενέδρες κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας ενώ από τα 70 άτομα υπολείπονται να εντοπιστούν περίπου 40 ακόμη. Στους Τρούλλους Αμμοχώστου και στο Παλαίκυθρο γίνονται ανασκαφές για Τ/Κ που αγνοούνται από το 1964, στη Χούλου της Πάφου αναζητούν επίσης Τ/Κ αγνοούμενους από το 1964-67 ενώ προσπάθεια για εντοπισμό Τ/Κ γίνεται και στον Στρόβολο όπου χρειάστηκε να χαλαστεί υποσταθμός της ΑΗΚ.

Σε περίπου 15 Ελληνοκύπριους, που εκτελέστηκαν από τους Τούρκους εισβολείς και σύμφωνα με μαρτυρία Τ/Κ πετάχτηκαν στη λίμνη του Αγίου Λουκά στην Αμμόχωστο, επικεντρώνονται οι προσπάθειες της ελληνοκυπριακής πλευράς στο πλαίσιο εκσκαφών της ΔΕΑ. Το εγχείρημα εντούτοις είναι εξαιρετικά δύσκολο.

«Αυτή τη στιγμή συνεργεία της ΔΕΑ δραστηριοποιούνται στους Στύλους Αμμοχώστου και ειδικότερα στη λίμνη του Αγίου Λουκά, όπου σύμφωνα με πληροφορίες έγινε ομαδική ταφή κατόπιν εκτέλεσης. Αν πετύχουμε εκεί θα βρούμε αρκετούς. Υπάρχουν συγκλίνουσες πληροφορίες ακόμη και για την πλευρά της λίμνης στην οποίαν έγινε η ταφή. Στο πλαίσιο της προσπάθειας που καταβάλλεται, αποξηραίνουμε τμήμα της λίμνης ενώ θα κατασκευαστεί και τοίχος αντιστήριξης, προκειμένου να μην εισέρχεται νερό και αφού αποξηραθεί το σημείο, θα σκάψουμε. Οι Τούρκοι μας καθυστέρησαν εκεί τρία χρόνια, ισχυριζόμενοι ότι πρόκειται για περιοχή Νατούρα», λέει ο Ε/Κ Επικεφαλής της ΔΕΑ.

Απάντηση για τον Τατάρ

Οι δηλώσεις του εγκάθετου του νεοσουλτάνου, Ερσίν Τατάρ, για παρεμπόδιση των ανασκαφών για την ανεύρεση Τ/Κ αγνοουμένων έλαβαν απάντηση. Ο κ. Παντελίδης επισήμανε με στοιχεία πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Άλλωστε, είναι πλέον ξεκάθαρο πως οι δηλώσεις Τατάρ αποσκοπούν στην άσκηση δημόσιων πιέσεων για επιτάχυνση μιας ανασκαφής που τους ενδιαφέρει ιδιαίτερα, αυτής της Αλόα.

Οι αριθμοί, εξάλλλου, μιλάνε. Αυτή τη στιγμή φαίνεται πως απομένουν να βρεθούν 700 Ε/Κ και μόλις 200 Τ/Κ. Και φυσικά κανείς δεν θέλει να εκμηδενίσει την απώλεια, όμως οι αριθμοί και τα στοιχεία περίτρανα διαψεύδουν τους άτοπους αλλά καθ’ όλα σκόπιμους ισχυρισμούς Τατάρ.

Ο κ. Παντελίδης ανέφερε συγκεκριμένα πως τα αποτελέσματα για ανεύρεση Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων είναι «αισθητά καλύτερα» από αυτά που αφορούν σε Ελληνοκύπριους, σημειώνοντας ότι δεν παραμελούν υποθέσεις, «άρα δεν ισχύει ο ισχυρισμός ότι παρεμποδίζουν οποιεσδήποτε ανασκαφές». Τα αποτελέσματα ανεύρεσης Τ/Κ είναι στο 58%-60% και Ε/Κ στο 46%-47%.

Μέσω της διπλωματικής οδού

Αναζητούν λύσεις στο πρόβλημα της χρηματοδότησης Εκτελεστική και Νομοθετική εξουσία. Η Επιτροπή Προσφύγων έχει δρομολογήσει συνάντηση με την εισηγήτρια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κ. Σάντος, η οποία αναμένεται να επισκεφθεί την Κύπρο στις 24 Ιουλίου. Το θέμα θα βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας που θα θέσουν ενώπιόν της και θα ζητήσουν και την παρέμβαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι ηγέτες και εκπρόσωποι των ελληνοκυπριακών και τουρκοκυπριακών πολιτικών κομμάτων, που συμμετέχουν στον δικοινοτικό διάλογο υπό την αιγίδα της Σλοβακικής Πρεσβείας.

Στη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 17 Ιουλίου εξέφρασαν την «ακλόνητη υποστήριξή τους» για τη συνέχιση των δραστηριοτήτων της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων, μέχρι την ταυτοποίηση και του τελευταίου αγνοουμένου.

Έρευνες για ομαδικούς τάφους στο αεροδρόμιο της Τύμπου

Σε έρευνες για ομαδικούς τάφους στην ευρύτερη περιοχή του παράνομου αεροδρομίου Ερτζάν αναμένεται να προχωρήσει το επόμενο διάστημα η ΔΕΑ. Συγκεκριμένα, οι πληροφορίες τις οποίες μετέδωσε η εφημερίδα «Φιλελεύθερος» κάνουν λόγο για δύο ομαδικούς τάφους, εκ των οποίων ο ένας βρίσκεται δίπλα στο παράνομο αεροδρόμιο της Τύμπου ενώ ο δεύτερος φέρεται να είναι εντός του χώρου του αεροδρομίου, χωρίς να αποκλείεται να είναι και στο δίαυλο. Ενημερωμένες πηγές δεν απέκλεισαν το ενδεχόμενο οι πληροφορίες να αφορούν ένα ομαδικό τάφο και απλά να υπάρχει σύγχυση ως προς την ακριβή τοποθεσία.

Μιλώντας στο κρατικό ραδιόφωνο για το θέμα ο εκπρόσωπος της ελληνοκυπριακής πλευράς στη ΔΕΑ, Λεωνίδας Παντελίδης είπε πως όντως υπάρχουν κάποιες πληροφορίες για τη συγκεκριμένη περιοχή και το επόμενο διάστημα θα προγραμματιστεί εκταφή προκειμένου να εντοπιστεί αν όντως υπάρχουν οστά αγνοουμένων.

Χριστοδουλίδης - Τατάρ μαζί στη ΔΕΑ

Στο μεταξύ, την Τρίτη 18 Ιουλίου, την πρώτη θετική αντίδραση από τον κατοχικό ηγέτη Ερσίν Τατάρ, έλαβε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, στην επιστολή που του είχε στείλει για κοινή επίσκεψη στο ανθρωπολογικό εργαστήριο της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοούμενους. Ανέφερε δε πως συζητήθηκε και συγκεκριμένη ημέρα στα τέλη Ιουλίου για πραγματοποίηση της επίσκεψης.

Δεν ξεχνούν… οι πληγές δεν κλείνουν

Ο Ελισσαίος Κυρίλλου, συγγενής αγνοουμένου, εξομολογείται στη «Σ» το χρονικό του δικού τους μαρτυρικού δρόμου μέχρι να ανευρεθεί ο δικός τους άνθρωπος.

«Ο δικός μου αγνοούμενος ήταν ο παππούς μου Γιώργος Αθανασίου, ο οποίος χάθηκε στον πόλεμο του ‘74 σε ηλικία μόλις 38 ετών. Ένας άνθρωπος που λάτρευε τον τόπο του και αγαπούσε την οικογένειά του. Τελευταία του κουβέντα και υπόσχεσή του πριν φύγει για τον πόλεμο ήταν ότι θα γυρνούσε πίσω. Όμως δεν γύρισε ποτέ. Η γιαγιά μου αλλά και τα παιδιά του ανάμεσά τους και η μητέρα μου και αργότερα εμείς τα εγγόνια του μεγαλώσαμε με την άσβεστη δίψα της ανεύρεσής του. Η γιαγιά μου στην αρχή ήλπιζε πως θα βρεθεί ζωντανός. Είναι μαρτυρικό να περιμένεις και να μην ξέρεις τι μπορεί να έχει συμβεί στον άνθρωπό σου. Να προσεύχεσαι για αυτόν να γυρίσει, να διατηρείς το πιάτο του στο τραπέζι λες και θα ανοίξει την πόρτα από στιγμή σε στιγμή και θα έρθει να κάτσει να φάει μαζί μας.

Το 2016 ενημερωθήκαμε πως βρέθηκαν τα οστά του σε μαζικό τάφο στο Καζάφανι. Οι ελπίδες πως ήταν ζωντανός είχαν εξανεμιστεί, όμως το σαράκι στην ψυχή να βρεθεί ο άνθρωπός σου και να ταφεί όπως του αξίζει δεν σβήνει όσα χρόνια κι αν περάσουν. Κι αυτό ήταν κάτι που μας κληρονόμησαν οι δικοί μας. Ακόμη κι αν άλλοι ξεχάσουν εμείς να θυμόμαστε.

Η αλήθεια είναι ότι μάθαμε να ζούμε με αυτό το δεδομένο στην οικογένειά μας και είναι κάτι το οποίο δεν μπορείς ποτέ να αποποιηθείς. Ο πόλεμος είναι μία τραυματική εμπειρία και φυσικά δεν είναι κάτι που ξεπερνιέται ποτέ. Ακολουθεί αυτούς που το έζησαν αλλά και τις επόμενες γενιές - χαράζεται στο «DNA» σου».

Στο ερώτημα εάν είναι ευχαριστημένοι οι συγγενείς αγνοουμένων από τους χειρισμούς των Κυβερνήσεων, απαντά: «Όχι. Κάνεις και ποτέ δεν μπορεί να νιώσει ευχαριστημένος οποιοσδήποτε κι αν είναι ο χειρισμός, όταν ακόμη υπάρχουν αγνοούμενοι και εκκρεμεί η λύση, που είναι φυσικά η ελευθερία του τόπου μας. Οι δικοί μας άνθρωποι θυσιάστηκαν για αυτή την ελευθερία άλλωστε».

Κι όμως ξεχνάμε…

Το ζήτημα των αγνοουμένων κινδυνεύει να ενταφιαστεί, το Κυπριακό το ίδιο και γιατί να μην χαθούν στο πέρασμα των χρόνων, όταν τίποτε δεν λέγεται για τους ομαδικούς τάφους περισυλλογής, όταν δεν γίνεται καμία αναφορά στα ευρήματα της Ομάδας Εργασίας του ΟΗΕ, που να αφορά στις εξαναγκαστικές ή ακούσιες εξαφανίσεις. Πριν έξι μήνες στην έκθεσή του ο Γ.Γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, είχε παραλείψει ένα άκρως ανθρωπιστικό ζήτημα, αυτό των αγνοουμένων, απαύγασμα μιας ανοχής που ερμηνεύεται ως καλή θέληση απέναντι στην αδηφάγα Τουρκία.