Όσα άφησε στο πέρας της η πύρινη λαίλαπα

Μεσημέρι Παρασκευής, 3 Αυγούστου του 2023. Έχοντας ακόμη νωπές τις μνήμες από τις πρόσφατες φονικές πυρκαγιές στην Ελλάδα, η Κύπρος τέθηκε σε συναγερμό. Όπως ενημέρωνε γύρω στις 14:15 το μεσημέρι η Πυροσβεστική Υπηρεσία, κλήθηκε να ανταποκριθεί σε πυρκαγιά η οποία κατέκαιγε ξηρά χόρτα και άγρια βλάστηση παρά το φράγμα της Άλασσας, στην επαρχία Λεμεσού. Εκείνη τη στιγμή κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τι θ’ ακολουθούσε τα επόμενα εικοσιτετράωρα στην περιοχή. Στο αρχικό άκουσμα εργάστηκαν τέσσερα πυροσβεστικά οχήματα, ενώ λίγο αργότερα ενεργοποιήθηκαν και πέντε εναέρια μέσα, δύο ελικόπτερα και τρία αεροσκάφη. Με την πυρκαγιά να μαίνεται ανεξέλεγκτη τέθηκε σε ενεργοποίηση το σχέδιο «ΙΚΑΡΟΣ 2», με οκτώ εναέρια μέσα να συνδράμουν, ενώ απεστάλησαν άλλα οκτώ πυροσβεστικά οχήματα, τρία από ΕΜΑΚ και πέντε του Τμήματος Δασών. Οι ισχυροί άνεμοι που έπνεαν στην περιοχή έκαναν ακόμα πιο δυσχερή την προσπάθεια κατάσβεσης της πυρκαγιάς, αναγκάζοντας τον σχεδιασμό να προχωρήσει σε εκκένωση κατοικιών. Συγκεκριμένα, η Αστυνομία σε συνεργασία με την Πολιτική Άμυνα προχώρησε στην άμεση εκκένωση οκτώ μεμονωμένων κατοικιών και συνολικά 40 ατόμων (25 ενηλίκων και 15 παιδιών), οδηγώντας τους με ασφάλεια προς την κοινότητα Απεσιάς. Εν συνεχεία πραγματοποιήθηκε εγκατάσταση και προωθημένου κέντρου ελέγχου για σκοπούς συντονισμού, με την Αστυνομία και την Πολιτική Άμυνα να εκκενώνουν και τον οικισμό Κορφής, ενώ την ίδια ώρα ανακλήθηκε προσωπικό από Λάρνακα, Λεμεσό, Πάφο και ΕΜΑΚ. Οι προσπάθειες οριοθέτησης της πυρκαγιάς περιμετρικά συνεχίστηκαν με αμείωτη ένταση, ενώ μόλις έκανε την εμφάνισή του το σκοτάδι τα πτητικά μέσα σταμάτησαν τις ρίψεις, με τις επίγειες δυνάμεις να συνεχίζουν την ολονύχτια μάχη με τις φλόγες. Στην περιοχή κατέφθασε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης. Η Εθνική Φρουρά λειτουργώντας, σαν «σύνδεσμος» στο πλευρό της Πυροσβεστικής, ζήτησε τη βοήθεια πτητικών μέσων από Ισραήλ και Ιορδανία, με την πυρκαγιά να περιορίζεται μέχρι το μεσημέρι του Σαββάτου, έχοντας προλάβει να κάψει στο πέρασμά της 2,5-3 χιλιόμετρα γης.

Ο εφιάλτης όμως δεν είχε τελειώσει, αφού περιελάμβανε και δεύτερο μέρος, το οποίο μάλιστα ήταν χειρότερο από το πρώτο. Το μεσημέρι της Κυριακής και γύρω στις 14:25 ξέσπασε νέα μεγάλη αναζωπύρωση στην περιοχή της Άλασσας, θέτοντας όλες τις αρμόδιες Αρχές εκ νέου σε συναγερμό. Παρά τις αυξημένες περιπολίες αλλά και τις ισχυρές δυνάμεις που παρέμειναν στην ευρύτερη περιοχή, η πυρκαγιά διέφυγε του ελέγχου των. Η φωτιά που αναζωπυρώθηκε το μεσημέρι της Κυριακής μεταξύ των κοινοτήτων Κορφής, Άλασσας και Απαισιάς συνέχισε να βρίσκεται εκτός ελέγχου μέχρι το βράδυ της Κυριακής. Στην περιοχή επικρατούσε άπνοια, ενώ οι καπνοί έφταναν μέχρι την πόλη της Λεμεσού. Την προσπάθεια των πυροσβεστικών δυνάμεων συνέδραμαν και αρκετοί απλοί πολίτες. Τη Δευτέρα αναμενόταν να φθάσουν στην Κύπρο εναέρια μέσα, μεταξύ άλλων από την Ελλάδα και τον Λίβανο. Το Ισραήλ εξέφρασε επίσης ενδιαφέρον να συνδράμει. Νωρίτερα δόθηκαν οδηγίες από την Αστυνομία και την Πολιτική Άμυνα να εκκενωθούν προληπτικά, λόγω της πυρκαγιάς, τα χωριά Αψιού και Μαθικολώνη και ακολούθως η Απαισιά. Όπως ανέφερε ο Υπουργός Γεωργίας, Πέτρος Ξενοφώντος, ο μεγαλύτερος κίνδυνος βρισκόταν στην Αψιού, ενώ στόχος ήταν να τεθεί η φωτιά υπό έλεγχον μέχρι το βράδυ της Κυριακής. Οι κάτοικοι των χωριών που εκκενώθηκαν, φιλοξενήθηκαν προσωρινά στο πολιτιστικό κέντρο Λιμνάτη.

Η πυρκαγιά τέθηκε σε ύφεση τη Δευτέρα, με τον φόβο αναζωπυρώσεων να είναι ιδιαίτερα υπαρκτός, ενώ την επόμενη μέρα συνεχίστηκαν οι ρίψεις νερού από ισραηλινά πτητικά μέσα σε προληπτική βάση.

Το πρωί της Δευτέρας ολοκληρώθηκε η εναέρια αποτύπωση της κατάστασης της φωτιάς στην επαρχία Λεμεσού, με τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Γεωργίας και υπεύθυνο συντονιστή για την άμεση ενεργοποίηση των μηχανισμών για την πρόληψη και αντιμετώπιση των πυρκαγιών, Ανδρέα Γρηγορίου, να δηλώνει στο ΚΥΠΕ ότι υπολογίζεται να έχουν καεί από 7,5 μέχρι 10 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης.

Αναζωπυρώσεις και το «φαινόμενο της καμινάδας»

Μιλώντας στη «Σημερινή» ο εκπρόσωπος Τύπου της Πυροσβεστικής, Ανδρέας Κεττής, επιβεβαίωσε πως η πυρκαγιά στην Άλασσα ξεκίνησε από την άκρη του δρόμου. Η ΠΥ ανέλαβε -ως είθισται- το κυρίως μέτωπο της πυρκαγιάς, όμως η εξέλιξή της έφερε πολλαπλές εστίες, που, σε συνάρτηση με τους ισχυρούς άνεμους, δημιούργησαν έναν πύρινο δυσεπίλυτο γρίφο για τους πυροσβέστες. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στο φαινόμενο που θέλει τις καύτρες να εκτοξεύονται -ακόμα και σε απόσταση 500-600 μέτρων- δημιουργώντας νέες εστίες και δυσχεραίνοντας την οριοθέτηση, ενώ χαρακτήρισε την περιοχή «ευνοϊκή» λόγω της μεγάλης «τροφής» (βλάστησης) στον χώρο όπου εκδηλώθηκε. Για την ταχύτητα με την οποία μεταφερόταν η πυρκαγιά εν μέσω αναζωπυρώσεων από το ένα σημείο στο άλλο, ο Ανδρέας Κεττής αναφερόμενος στο «φαινόμενο της καμινάδας» (Chimney Effect) επεξήγησε πως, λόγω της μορφολογίας της περιοχής, στις δύο πλευρές υπάρχουν βουνά και στη μέση αρκάτζιν (αυλάκι) και τα καθιστούν έναν κλειστό χώρο, που δημιουργεί ισχυρά ρεύματα εξάπλωσης της πυρκαγιάς δεξιά και αριστερά των περιοχών γιατί η φωτιά ψάχνει διέξοδο, όπως συμβαίνει με το τζάκι.

Τη δική του εκδοχή έδωσε στη «Σ» και ο διευθυντής του Τμήματος Δασών, Χαράλαμπος Αλεξάνδρου. Η μεγάλη αναζωπύρωση της Άλασσας κατευθυνόταν από τον δρόμο Κορφής μεταξύ των κοινοτήτων Παραμύθας, Σπιταλίου και Φασούλας, ενώ από βόρεια από Απεσιά, Γεράσα, Αψιού και Μαθικολώνη. Όπως επεξήγησε, η κύρια αποστολή του Τμ. Δασών στις πυρκαγιές είναι να ανακόψει το μέτωπο της φωτιάς, στην προκειμένη περίπτωση το ανατολικό. Αυτό έγινε κατορθωτό, όμως όχι με την πρώτη προσπάθεια, αλλά με την τρίτη. Προσπαθώντας ν’ αντιληφθούμε πώς φτάσαμε στη μεγάλη αναζωπύρωση, ο κ. Αλεξάνδρου υπογράμμισε πως το αρχικό υπηρεσιακό πλάνο ήταν να ανακοπεί το μέτωπο της πυρκαγιάς νότια της Απεσιάς προς τη Γεράσα, κάτι που δεν έγινε κατορθωτό. Το plan B έφερε τις δυνάμεις του Τμήματος Δασών στον δρόμο της Γεράσας, περιμένοντας το μέτωπο στην κοιλάδα. Η φωτιά όμως πέρασε πάνω από τα πυροσβεστικά οχήματα προς τα ανατολικά από τη μία πλαγιά στην άλλη παίρνοντας επικίνδυνες διαστάσεις. Ο ίδιος ο Διευθυντής του Τμήματος Δασών άφησε το συντονιστικό κέντρο και βρέθηκε στο μέτωπο της πυρκαγιάς, στέλνοντας τον βοηθό του να τον αντικαταστήσει, με την τρίτη προσπάθεια για απόκρουση του μετώπου -μεταξύ Μαθικολώνης και Φασούλας- να στέφεται με επιτυχία. «Δεν θέλω ούτε να σκεφτώ τι θα συνέβαινε αν μας περνούσε η φωτιά. Ακολουθούσε η κοιλάδα της Γερμασόγειας, το Δάσος της Λεμεσού…», δήλωσε.

Εχθρός αλλά και… σύμμαχος (;!) ο άνεμος

Μπορεί να ακουστεί οξύμωρο, αλλά οι πολύ ισχυροί άνεμοι, εκτός από εχθροί, ίσως να λειτούργησαν και… ευεργετικά στην πυρκαγιά της ορεινής Λεμεσού. Σύμφωνα με τα όσα δήλωσε ο Διευθυντής του Τμήματος Δασών, οι δυνατοί άνεμοι μπορεί να προσέδωσαν μεγαλύτερη ταχύτητα στη φωτιά, όμως ήταν τόσο ισχυροί, που της έδωσαν κατεύθυνση μόνο προς τα ανατολικά, μη επιτρέποντάς της να… ανοίξει. Εάν οι άνεμοι ήταν λιγότερο ισχυροί, ενδεχομένως να άνοιγε το μέτωπο και προς τα βόρεια με τις συνέπειες να είναι καταστροφικές.

Γιγαντιαία επιχείρηση, γέμισαν οι ουρανοί με πτητικά μέσα

Επιχειρήση-μαμούθ με τη συνδρομή εκατοντάδων ανθρώπων και δεκάδων πτητικών μέσων στήθηκε από το κέντρο συντονισμού με σκοπό να γλιτώσουμε τα χειρότερα. Σύμφωνα με στοιχεία της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς, συνέδραμαν στην περιοχή πέραν των 200 δασοπυροσβεστών επί εδάφους, χωρίς να υπολογίζονται τα πληρώματα των πτητικών μέσων. Η Κυπριακή Δημοκρατία επιστράτευσε από αέρος τα 5 Air Tractor του Τμήματος Δασών, τα δύο εκμισθωμένα ελικόπτερα, καθώς και 1 ελικόπτερο της Αστυνομίας και 1 της Εθνικής Φρουράς. Εκτός αυτών, στις προσπάθειες για κατάσβεση συνέδραμαν τρία πτητικά μέσα από την Ιορδανία (2 σούπερ πούμα και 1 Mi26) -μάλιστα το Mi26 του βασιλικού στόλου της Ιορδανίας είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο, έχοντας τη δυνατότητα να μεταφέρει 15 τόνους νερού-, 2 Canadair και 20 τόνοι επιβραδυντικού υγρού από την Ελλάδα, 2 Air Tractor από το Ισραήλ και άλλα 2 πούμα από τον Λίβανο. Παρέα με όσα προαναφέραμε στη μάχη βρέθηκαν και πέραν των 20 οχημάτων (11 της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, 10 του Τμήματος Δασών και προωθητές γαιών).

Οι εθελοντές, οι… «εθελοντές» και η οργή του Ανδρέα Κεττή

Αρκετά έντονη ήταν η αντίδραση του εκπροσώπου Τύπου της Πυροσβεστικής αναφορικά με τη δράση συγκεκριμένων εθελοντών. Όπως ο ίδιος διαμήνυσε, η ΠΥ αναγνωρίζει συγκεκριμένους εθελοντές κάνοντας λόγο για 7 καταγεγραμμένες ομάδες σε μητρώο αλλά και 34 εθελοντές που εκπαιδεύτηκαν και αποτελούν κομμάτι της Πυροσβεστικής. «Δεν μπορεί ο καθένας να μπαίνει ντυμένος όπως θέλει, απ’ όπου θέλει μέσα στις πυρκαγιές, θα θρηνήσουμε θύματα», ήταν η αντίδραση του Ανδρέα Κεττή, ο οποίος διερωτήθηκε «ποιος θα έχει την ευθύνη αν συμβεί οτιδήποτε;», ενώ επεξήγησε πως οι 7 προαναφερθείσες ομάδες έχουν καταστατικό κώδικα, είναι εκπαιδευμένοι, σωστά ντυμένοι και εξοπλισμένοι.

Πόσο έμοιαζε η πυρκαγιά της Άλασσας με τη φονική του Αρακαπά;

Οι ομοιότητες που εντόπισε ο Ανδρέας Κεττής σε σχέση με τις πυρκαγιές στον Αρακαπά αφορούσαν στην ταχύτητα εξάπλωσης. Οι ισχυροί άνεμοι σε συνάρτηση με τη μηδενική υγρασία δημιούργησαν ένα εκρηκτικό μείγμα, τόνισε, υπενθυμίζοντας ότι μετά τον Αρακαπά συστάθηκε ειδική επιτροπή, ενώ βρίσκεται ήδη σε εφαρμογή η πρώτη φάση του ολιστικού συστήματος που μας προφέρει νέα τεχνολογικά όπλα κατά των πυρκαγιών, όπως οι ανιχνευτές πυρκαγιών, τα drones, τα περιβαλλοντικά δεδομένα αλλά κυρίως ο ζωντανός χάρτης. Ιδιαίτερα βοηθητικό ήταν το προωθημένο κέντρο ελέγχου, όπως υπογράμμισε, αφού γινόταν ευκολότερος ο διαχωρισμός του τομέα δράσης κάθε τμήματος.

Αίτια, ευθύνες, φωνές και… απολογισμός

Όπως είναι φυσικό, μετά από κάθε καταστροφή σημαντική είναι η διερεύνηση των συνθηκών κάτω από τις οποίες προκλήθηκε αλλά και του τρόπου με τον οποίο αυτή αντιμετωπίστηκε. Σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής πληροφορίες της «Σ», διερευνάται το πώς ξεκίνησε αρχικά η φωτιά στην Άλασσα (από την άκρη του δρόμου), με το ΤΑΕ να έχει αναλάβει την έρευνα, ξεψαχνίζοντας μαρτυρικό υλικό. Τονίζεται πως δεν έχει αποκλειστεί το ενδεχόμενο εμπρησμού. Σε ό,τι αφορά τη διαχείριση της πυρκαγιάς, οι «φωνές» που κάνουν λόγο για ολιγωρία επικεντρώνονται στην αναζωπύρωση της Κυριακής (6/8), εκεί όπου καταγράφηκε και η μεγαλύτερη καταστροφή. Σύμφωνα με τα όσα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, οι δυνάμεις πυρόσβεσης ουδέποτε εγκατέλειψαν το σημείο, ενώ πραγματοποιούνταν συνεχώς περιπολίες. Από πλευράς Πυροσβεστικής και Τμήματος Δασών δόθηκε η εκδοχή για το πώς η πυρκαγιά πέρασε την απέναντι μεριά του δρόμου Παραμύθας-Αγρού, ενώ αναμένεται η αναφορά πυρκαγιάς που συντάσσεται μετά από κάθε παρόμοιο συμβάν. Θα πρέπει να σημειώσουμε πως δεν χάθηκε καμία ανθρώπινη ζωή, ενώ υπήρξε μόνο ένας ελαφρύς τραυματισμός πυροσβέστη (θλαστικό τραύμα στο κεφάλι).

Στο επιχειρησιακό κομμάτι, οι κοινότητες που κρίθηκε αναγκαίο να εκκενωθούν το έπραξαν άμεσα, με τους πολίτες να μεταφέρονται με ασφάλεια, ενώ διασώθηκε και άτομο ΑμΕΑ. Η φωτιά μετέτρεψε σε στάχτη και αποκαΐδια οκτώμισι τετραγωνικά χιλιόμετρα γης, ενώ στην περιοχή της κοινότητας Απεσιάς καταστράφηκε ολοσχερώς μια κατοικία που δεν χρησιμοποιείται, όπως επίσης και μια αποθήκη και δύο ακινητοποιημένα οχήματα. Επίσης, στην Παραμύθα κάηκε ολοσχερώς λυόμενο υποστατικό. Ελαφρές ζημιές υπέστη καταφύγιο σκύλων, ενώ κάηκε μικρός αριθμός ακινητοποιημένων οχημάτων και γεωτρήσεων. Στην Αψιού, μία εξοχική κατοικία κάηκε ολοσχερώς, δύο κτηνοτροφικές μονάδες και αποθήκες.

Εν αναμονή λοιπόν του πορίσματος -για το εάν και πώς μπορούσε να αποφευχθεί η αναζωπύρωση- θα πρέπει οι αρμόδιοι φορείς να επικεντρωθούν στην επόμενη μέρα. Διαβρωτικά έργα, αντιπυρικές ζώνες, αναδάσωση. Θα πρέπει να σταθμιστεί η δεδομένη περιβαλλοντική καταστροφή, ενώ σημαντικό είναι να λειτουργήσει διδακτικά, όπως -δυστυχώς- συνέβη με την πυρκαγιά στον Αρακαπά.