«Άνοιξη της Πράγας» - Η αμφισβήτηση του «κόκκινου φασισμού» 55 χρόνια μετά

Από τον Γενάρη μέχρι τα τέλη Αυγούστου του 1968, η κοινωνία της Πράγας και της υπόλοιπης Τσεχίας (Τσεχοσλοβακίας), έζησε αυτό που έμεινε στην ιστορία ως «Η Άνοιξη της Πράγας». Ήταν η εκδήλωση ενός κοινωνικοπολιτικού κινήματος που στήριζε τις προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα του Κ.Κ. Τσεχοσλοβακίας Αλεξάντερ Ντούμπσεκ (γέννημα κι αυτός του κινήματος) για «περισσότερες ελευθερίες και δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις» και «ένα άλλο δρόμο προς τον σοσιαλισμό».

Πρόκειται ουσιαστικά για το πρώτο συμμετοχικό κίνημα αμφισβήτησης του «κόκκινου φασισμού» εντός της Σοβιετικής Ένωσης.

Η Μόσχα υπό την ηγεσία του Μπρέζνιεφ, έκριναν πως το κίνημα της Πράγας έπρεπε να διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη πριν η αμφισβήτηση και η στροφή στην φιλελευθεροποίηση εξαπλωθεί και σε άλλα μέρη της σοβιετικής επικράτειας.

Στις 20 με 21 Αυγούστου τα τανκς του Συμφώνου της Βαρσοβίας και Ρώσοι στρατιώτες εισέβαλαν στην Πράγα και την κατέλαβαν, βάζοντας τέλος στην «Άνοιξη»…

Τα διδάγματα και τα ερωτήματα

Πέραν από την μνημόνευση της «Άνοιξης της Πράγας» και των διδαγμάτων που αντλούμε απ’ αυτήν, έχει μεγάλη σημασία, σήμερα, 55 χρόνια μετά, να εξεταστούν δύο πράγματα:

Γεωπολιτικά: Τι τροφοδοτεί τη «συνέπεια» της Μόσχας σε ό,τι αφορά τη σχέση της με τα κράτη τις Ανατολική Ευρώπη;

Ιδεολογικά: Πώς από τα κινήματα χειραφέτησης του ’68 που άνθησαν στις Σοβιετικές Χώρες γεννήθηκε μια ιδεολογικής συνθήκη συγκρότησης που έπαιξε και παίζει καταλυτικό ρόλο στην προκοπή των κρατών της Ανατολικής Ευρώπης, ενώ από τα αντίστοιχα κινήματα που άνθησαν στη Δύση (Παρίσι, ΗΠΑ, Βρετανία κ.α.) γεννήθηκε η… αποδόμηση.

Μίλαν Κούντερα

Πολλοί Τσέχοι που συμμετείχαν στο κίνημα, διανοούμενοι και απλοί πολίτες, αναγκάστηκαν να εξοριστούν μετά την 21η Αυγούστου.

Ένας απ’ αυτούς, ήταν και συγγραφέας Μίλαν Κούντερα ο οποίος επηρεάστηκε καθοριστικά από το κίνημα και την ιστορία του. Δικό του είναι και το πιο κάτω απόσπασμα. Από το βιβλίο του «Η αβάσταχτη ελαφρότητα της ύπαρξης»:

«Αυτοί που πιστεύουν ότι τα κομμουνιστικά καθεστώτα της κεντρικής Ευρώπης είναι δημιούργημα εγκληματιών παραβλέπουν μια θεμελιώδη αλήθεια: τα εγκληματικά καθεστώτα δεν φτιάχτηκαν από εγκληματίες αλλά από ζηλωτές που είχαν πειστεί πως ανακάλυψαν τον μόνο δρόμο για τον παράδεισο. Και τον υπεράσπιζαν με σθένος τον δρόμο αυτόν, εκτελώντας πολύν κόσμο… Αργότερα ήταν πασιφανές ότι παράδεισος δεν υπήρχε, κι άρα οι ζηλωτές ήταν δολοφόνοι.

Τότε όλοι τα έβαλαν με τους κομμουνιστές: Εσείς ευθύνεστε για τα δεινά της χώρας που φτώχυνε και καταστράφηκε. Εσείς ευθύνεστε για την απώλεια της ανεξαρτησίας της αφού έπεσε στα χέρια των Ρώσων, και για τις δικαστικές δολοφονίες!

Εκείνοι που βρέθηκαν κατηγορούμενοι απαντούσαν: Δεν ξέραμε! Εξαπατηθήκαμε! Πιστέψαμε! Βαθιά μέσα στην καρδιά μας, είμαστε αθώο!

Έτσι η διαμάχη κατέληγε στην εξής ερώτηση: Όντως δεν ήξεραν; Ή έκανα απλώς πως δεν ήξεραν;

Δέκα εκατομμύρια Τσέχοι εκείνη την εποχή, παρακολουθούσαν αυτήν τη διαμάχη και σκέφτονταν πως ανάμεσα στους κομμουνιστές υπήρχαν σίγουρα ορισμένοι που δεν γίνεται να είχαν πλήρη άγνοια. Σίγουρα είχαν ακούσει για τις φρικαλεότητες που είχαν γίνει και εξακολουθούσαν να γίνονται στη μετεπαναστατική Ρωσία. Αλλά οι περισσότεροι μπορεί όντως να μην ήξεραν τίποτα.

Και σκέφτονταν πως η θεμελιώδης ερώτηση δεν ήταν ‘’ήξεραν ή δεν ήξεραν;’’. Αλλά ‘’είναι αθώος κανείς επειδή δεν ξέρει; Δηλαδή ένας ηλίθιος πάνω στον θρόνο απαλλάσσεται από κάθε ευθύνη απλώς και μόνο επειδή είναι ηλίθιος;’’»