Άστεγοι στην… ευρωπαϊκή Κύπρο του 2023

Υπάρχουν άστεγοι στην Κύπρο; Δυστυχώς υπάρχουν και αυξάνονται. Πριν απ’ όλα, όμως, είναι σημαντικό να διευκρινιστεί η σημασία και η έννοια της λέξης άστεγος. Στο άκουσμά της, η πρώτη εικόνα που έρχεται στο μυαλό είναι αυτή ατόμων που κοιμούνται σε παγκάκια ή πεζοδρόμια μη έχοντας κατοικία. Σύμφωνα και με τη νομοθεσία (βλ. Άρθρο 9 του Συντάγματος), στην κατηγορία των αστέγων υπάγονται -πέραν των όσων δεν έχουν κατοικία- και τα πρόσωπα που δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα ή των οποίων η κατοικία δεν βρίσκεται σε ικανοποιητική κατάσταση για διαμονή.

Τα ζητήματα που αφορούν τους αστέγους άπτονται των αρμοδιοτήτων του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας και ειδικότερα των ΥΚΕ (Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας). Συγκεκριμένα, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας επιλαμβάνονται αμέσως κάθε περιστατικού που περιέρχεται στην αντίληψη των ΥΚΕ ή του Υφυπουργείου. Είναι έκκληση και της ίδιας της Υφυπουργού Κοινωνικής Πρόνοιας, κ. Ευαγγέλου, την οποία απευθύνει προς κάθε πολίτη, όσοι εντοπίζουν κάποιο άτομο χωρίς στέγη να αποτείνονται και να ενημερώνουν το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, ώστε οι συμπολίτες μας αυτοί να τυγχάνουν της απαραίτητης βοήθειας.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, κατά τη διάρκεια του 2023, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας έχουν λάβει γύρω στις 120 αναφορές (είτε από τα ίδια τα άτομα είτε από τρίτα πρόσωπα / φορείς / Αστυνομία / Μη-Κυβερνητικές Οργανώσεις) για περιπτώσεις ατόμων που αναζητούσαν στέγη και οι οποίες αντιμετωπίστηκαν με ταχεία διαδικασία. Στην πλειοψηφία τους αφορούσαν Ευρωπαίους πολίτες και υπηκόους τρίτων χωρών (στον πιο πάνω αριθμό δεν περιλαμβάνονται Αιτητές Διεθνούς Προστασίας), καθώς και έναν πολύ μικρό αριθμό Κυπρίων πολιτών.

«Ακόμα και το Ζακάκι, που ήταν μια φτωχογειτονιά, πλέον έχει τιμές… Λας Βέγκας μετά τη δημιουργία του καζίνου»

Παράλληλα με τις όποιες δράσεις αναλαμβάνει το Υφυπουργείο και οι αρμόδιες κρατικές Υπηρεσίες, για το θέμα των αστέγων εργάζονται και οργανώσεις πολιτών, όπως το κίνημα ΕνΕργώ.

Μιλώντας στη «Σ» ο πρόεδρος του κινήματος ΕνΕργώ, Λευτέρης Γεωργίου, έδωσε τη δική του εκδοχή για την κατάσταση που επικρατεί.

«Κουραστήκαμε να μετρούμε αστέγους»

«Έχουμε κουραστεί να μετρούμε αστέγους, η κατάσταση είναι πολύ άσχημη», ήταν η αρχική τοποθέτηση του Λευτέρη Γεωργίου, με τον ίδιο να προβαίνει σε ιδιαίτερη αναφορά σχετικά με τη Λεμεσό. Χαρακτηρίζοντας την κατάσταση ως «τραγική», ο ίδιος αναφέρθηκε αρχικά στους λόγους που -σύμφωνα με τον ίδιο- έχουν φέρει δεκάδες πολίτες σε σημείο εξαθλίωσης, «δείχνοντας» τη ραγδαία αύξηση στις τιμές των ενοικίων ως τον υπ’ αριθμόν ένα παράγοντα. «Τα ενοίκια έχουν ξεφύγει, ο κόσμος δεν μπορεί να σηκώσει το βάρος αυτό και ν’ ανταποκριθεί, με αποτέλεσμα πολλοί να είναι οι συμπολίτες μας που αναζητούν στέγη στα ορεινά», ανέφερε χαρακτηριστικά, ενώ πρόσθεσε πως πλέον την ανιούσα έχουν πάρει οι τιμές των ενοικίων και στις ορεινές περιοχές.

Πάνω από 170 Ελληνοκύπριοι άστεγοι κοιμούνται σε κρεβατάκια παραλιών

Σύμφωνα με τα λεγόμενα του κ. Γεωργίου υπάρχει σημαντικός αριθμός Ελληνοκύπριων αστέγων (αναφέρθηκε σε 173 άτομα), οι οποίοι κοιμούνται σε κρεβατάκια σε παραλίες και το πρωί πάνε κανονικά στη δουλειά τους, υπογραμμίζοντας πως με το πέρας του καλοκαιριού -και αφού οι θερμοκρασίες θα πέσουν- το πρόβλημα θα διογκωθεί ακόμα περισσότερο.

Ερωτηθείς για τους επιβαρυντικούς παράγοντες, ο πρόεδρος του κινήματος ΕνΕργώ μίλησε για τη νομοθεσία περί ιδιοκατοίκησης, λέγοντας πως οι ιδιοκτήτες των υποστατικών χρησιμοποιούν τη νομοθεσία για να βγάλουν τους ενοίκους έξω, και στη συνέχεια ξαναενοικιάζουν το υποστατικό σε αλλοδαπούς (που διαμένουν ανά 8 ή ακόμα και ανά 10 μαζί), εκτοξεύοντας την τιμή του ενοικίου. «Ακόμα και το Ζακάκι, που ήταν μια φτωχογειτονιά, πλέον έχει τιμές… Λας Βέγκας μετά τη δημιουργία του καζίνου», ήταν η χαρακτηριστική του αναφορά.

Το 2023, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας έχουν λάβει περίπου 120 αναφορές για περιπτώσεις ατόμων που αναζητούσαν στέγη και οι οποίες αντιμετωπίστηκαν με ταχεία διαδικασία

Άστεγοι σε όλες τις πόλεις

Το πρόβλημα, σύμφωνα με τον κ. Γεωργίου, παρατηρείται και σε άλλες επαρχίες, με τον ίδιο να δηλώνει πως άστεγοι υπάρχουν στην πρωτεύουσα πίσω από τη Βουλή, στην παραλία Μακένζι στη Λάρνακα αλλά και στο Παραλίμνι. Οι δράσεις του κινήματος ΕνΕργώ επαφίενται ουσιαστικά στον εθελοντισμό, με τους πολίτες κάθε εβδομάδα να ταΐζουν ή να βοηθούν 26 οικογένειες. Είναι όμως αυτή η λύση;

«Προσπαθούμε με όσα μαζέψουμε να παρέχουμε την Κυριακή σε αυτές τις οικογένειες φαγητό, γάλα, πανιά για μωρά, γενικά ό,τι μπορούμε από τα είδη πρώτης ανάγκης. Είναι όμως αυτή η λύση; Θα τους πάρουμε φαΐ την Κυριακή. Οι άνθρωποι όμως αυτοί τη Δευτέρα θα πεινούν πάλι», είπε, λέγοντας πως οι προσπάθειες του ΕνΕργώ να εγγραφεί ως κοινωνικοπολιτικό κίνημα έχουν ως στόχο να ενδυναμωθεί η φωνή που εδώ και χρόνια ζητά τη δημιουργία κέντρου φιλοξενίας για Ελληνοκυπρίους. «Έχουμε βοηθήσει στο παρελθόν και πολλούς αλλοδαπούς, φυσικά βοηθήσαμε. Όμως πλέον οι Κύπριοι γίνονται πολίτες 2ης και 3ης κατηγορίας», ήταν το καταληκτικό του σχόλιο.

Η διαδικασία που ακολουθείται από το Υφ. Πρόνοιας

Σύμφωνα με στοιχεία που εξασφάλισε η «Σ», το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, και συγκεκριμένα οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, μετά από λήψη αναφοράς για την ύπαρξη ατόμου ή/και οικογένειας με παιδιά που αναζητούν στέγη (είτε αυτή προέρχεται από τα ίδια τα άτομα είτε από τρίτα πρόσωπα), έρχονται σε άμεση επαφή με τα άτομα / οικογένειες, παρέχοντας άμεση συναισθηματική στήριξη, ενδυνάμωση και φροντίζοντας για την εξασφάλιση προσωρινής διαμονής σε ξενοδοχεία ή / και σε άλλα καταλύματα, με κάλυψη των εξόδων από τις ΥΚΕ. Οι λειτουργοί των ΥΚΕ προσφέρουν τις υπηρεσίες αυτές όποτε παραστεί ανάγκη, οποιαδήποτε ώρα.

Παράλληλα, οι ΥΚΕ προβαίνουν στη διερεύνηση των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών και άλλων παραγόντων που οδήγησαν το άτομο / οικογένεια στην αστεγία, του καθεστώτος παραμονής τους στην Κυπριακή Δημοκρατία και ανάλογα τους παρέχουν στήριξη και συμβουλευτική καθοδήγηση, ώστε να υποβάλουν τις σχετικές αιτήσεις για τυχόν δικαιώματα κάλυψης των βασικών και ειδικών τους αναγκών, συμπεριλαμβανομένου και του επιδόματος ενοικίου, σύμφωνα με τις πρόνοιες του περί Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος και Γενικότερα περί Κοινωνικών Παροχών Νόμου της Υπηρεσίας Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας.

Επιπρόσθετα, δύναται να παρασχεθεί έκτακτη οικονομική βοήθεια με βάση το Άρθρο 11 του περί Εγγυημένου Εισοδήματος και Γενικότερα περί Κοινωνικών Παροχών Νόμου, ώστε να καλυφθούν άμεσα βασικές και ειδικές ανάγκες (π.χ. σίτιση, ένδυση, υπόδηση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη κ.ά.), καθώς και παραπομπή σε άλλες Υπηρεσίες (π.χ. υπηρεσίες ψυχικής υγείας για ψυχολογική στήριξη ή/και θεραπεία όπου κρίνεται σκόπιμο).

Παράλληλα, οι αρμόδιες Υπηρεσίες σε συνεργασία με άλλους φορείς (ΜΚΟ, Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης) παρέχουν κάθε δυνατή στήριξη για εξεύρεση κατάλληλου χώρου διαμονής σύμφωνα με τις ανάγκες του κάθε ατόμου.

Καλόπιστη κριτική

Η όποια κριτική στην εκάστοτε πτυχή της πολιτικής και ευρύτερα της κοινωνίας οφείλει να γίνεται καλόπιστα και με γνώμονα το συμφέρον των πολιτών. Στο πλαίσιο, λοιπόν, αυτής να παραδεχτούμε αρχικά ότι η χώρα μας βρίσκεται σε πολύ καλύτερο επίπεδο σε σχέση με άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ακόμα και όσοι έχουν ταξιδέψει έστω μέχρι την πρωτεύουσα της Ελλάδας θα έχει τύχει να δουν σε κάποιο περίπατο εικόνες που σημαδεύουν τη μνήμη με άστεγους να κοιμούνται σε πεζοδρόμια ή παγκάκια, ακόμα και σε ιδιαίτερα πολυσύχναστους δρόμους της Αθήνας. Αυτό στον αντίποδα δεν πρέπει να μας αποτρέψει από το να θέσουμε το θέμα στην πραγματική του διάσταση. Όπως προαναφέραμε στο ρεπορτάζ, αρνητική εντύπωση προκαλεί η απουσία τήρησης μητρώου των αστέγων αλλά και καταγραφής τους. Από τη στιγμή που, όπως αναφέρει το Υφυπουργείο Πρόνοιας, ο αριθμός είναι μικρός, θα μπορούσε εύκολα να πραγματοποιηθεί. Η πραγματικότητα είναι πως το ράλι στις τιμές των ενοικίων -ειδικότερα στη Λεμεσό- σε συνάρτηση με τον πληθωρισμό και τους μισθούς που δεν αυξάνονται λειτουργεί σαν θηλιά στον λαιμό, καθιστώντας την υπόθεση στέγαση δυσεπίλυτο γρίφο. Πρόσφατο μάλιστα είναι το ζήτημα που αναδείχθηκε με φοιτητές να αναγκάζονται να ενοικιάσουν στα κατεχόμενα μη μπορώντας ν’ ανταποκριθούν στα ενοίκια, ενώ σωρεία νέων είτε δεν καταφέρνουν να αποχωρήσουν από την οικογενειακή εστία είτε εξαναγκάζονται -ακόμη και με τη δική τους οικογένεια- να επιστρέψουν σε αυτή αδυνατώντας να τα βγάλουν πέρα. Θα πρέπει μέσω μίας ολιστικής προσέγγισης η Πολιτεία να προστατεύσει μέσω μόνιμων λύσεων οποιονδήποτε -δια τον οποιονδήποτε λόγο- δεν έχει στέγη. Η εικόνα άλλωστε ενός κράτους αποτυπώνεται από τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται στους αδύναμους, τους ευάλωτους, τα παιδιά και τους ηλικιωμένους.