Επιτακτική ανάγκη η αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης της οικονομίας

H οικονομία της Κύπρου είναι μικρή αλλά συνάμα ανοικτή και δυναμική, με τον τομέα των Υπηρεσιών και τον Τουρισμό ν’ αποτελούν τα δυνατά της χαρτιά. Από το 2004 που η Κυπριακή Δημοκρατίας προσχώρησε στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υποβληθεί σε σημαντικές οικονομικές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις -κυρίως την τελευταία δεκαετία- οι οποίες έχουν αλλάξει το οικονομικό τοπίο. Παρά ταύτα, υπάρχει πολύς δρόμος, ώστε να φθάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα, που δεν είναι άλλο από ένα κράτος πρότυπο με μιαν ακμάζουσα και ανθεκτική οικονομία, δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς.

«Χρυσάφι» τα τρόφιμα

Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η οικονομία και η κοινωνία είναι ο πληθωρισμός και δη ο δομικός. Αν και ο πληθωρισμός «πέφτει», η ακρίβεια στα τρόφιμα όχι απλώς παραμένει, αλλά ενισχύεται σε σύγκριση με ένα χρόνο πριν. Γεγονός που επιδεινώνει τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Οι τιμές των τροφίμων κατά μέσον όρο αυξήθηκαν σχεδόν 19% από τον Ιούνιο του 2021. Κάποια επιμέρους είδη τροφίμων, όμως, είχαν πολύ μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση μέσα στους τελευταίους 24 μήνες. Και όλα αυτά σε συνδυασμό με τις υψηλές τιμές των καυσίμων, οι οποίες μπορεί να μειώθηκαν αλλά παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Βεβαίως οι τιμές συγκριτικά με άλλες χώρες μπορεί να είναι πιο χαμηλές, ωστόσο στην Κύπρο δεν υπάρχουν εναλλακτικές προτάσεις για μετακίνηση και τα καύσιμα είναι ένα βασικό αγαθό για την καθημερινότητα των πολιτών.

Ενεργειακό κόστος

Η Κύπρος καταγράφει από τις υψηλότερες τιμές όσον αφορά την ενέργεια καθώς δεν υπάρχουν εναλλακτικές. Οι καταναλωτές εδώ και δεκαετίες παραμένουν δέσμιοι της ακρίβειας του ηλεκτρισμού και οι ενδείξεις αυτήν τη στιγμή καταδεικνύουν πως θα συνεχίσουν να είναι. Οι καθυστερήσεις επί καθυστερήσεων και λάθος χειρισμοί διογκώνουν τους λογαριασμούς ρεύματος και ροκανίζουν τα εισοδήματα των πολιτών. Το σκηνικό συνθέτουν, οι επί χρόνια αποτυχημένες προσπάθειες αξιοποίησης του φυσικού αερίου, οι αναβολές στο άνοιγμα της αγοράς, αλλά και τα χρόνια προβλήματα στη διοχέτευση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην αγορά. Η Κύπρος στο κομμάτι των ΑΠΕ καταγράφει ακόμα ένα αρνητικό ρεκόρ. Αυτήν τη φορά στη διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην τελική κατανάλωση ενέργειας. Αυτό το πρόβλημα επηρεάζει αρνητικά την ανθεκτικότητα και τη δυναμική της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.

Υπερχρεωμένη οικονομία

Δημόσιο και ιδιωτικό χρέος στην Κύπρο είναι πολύ πιο υψηλά από αυτά των υπολοίπων κρατών της Ε.Ε. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας, ο δείκτης του ιδιωτικού χρέους, το πρώτο τρίμηνο του 2023, διαμορφώθηκε στο 218% του ΑΕΠ, το οποίο σε απόλυτους αριθμούς είναι στα €60,1 δισεκατομμύρια. Σε απόλυτους αριθμούς το χρέος των νοικοκυριών παρουσιάζει άνοδο €200 εκατ. σε σύγκριση με τον Δεκέμβριο του 2022, εξαιτίας και των συνεχών αυξήσεων των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Σύμφωνα με την ΚΤΚ, το χρέος (το σύνολο του παθητικού σε δάνεια και χρεόγραφα εξαιρουμένων ποσών μεταξύ εταιρειών του ίδιου τομέα) των μη χρηματοοικονομικών εταιρειών στο τέλος Μαρτίου 2023 ανήλθε στα 39,9 δις ευρώ, με τον δείκτη χρέους να βρίσκεται στο 145% του ΑΕΠ, σημειώνοντας οριακή αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο. Σε απόλυτους αριθμούς, το χρέος των μη χρηματοοικονομικών οργανισμών στο τέλος Δεκεμβρίου ανερχόταν στα €38,6 δις. Το αντίστοιχο ενεργητικό των μη χρηματοοικονομικών εταιρειών ανήλθε στα 66,3 δις ευρώ (€68,3 δις στο τέλος Δεκεμβρίου του 2022) με αναλογία 18% σε μετρητά και καταθέσεις, 4% σε δάνεια, 0,3% σε χρεόγραφα, 48% σε μετοχές και 30% σε λοιπά χρηματοοικονομικά στοιχεία. Το δημόσιο χρέος πέρσι έκλεισε στο 86,5% επί του ΑΕΠ, ενώ φέτος αναμένεται να κυμανθεί στο 80,4%, με τις προβλέψεις για τον επόμενο χρόνο να είναι πως θα υπάρχει περαιτέρω μείωση. Ένα χρόνιο πρόβλημα που υπάρχει, και θα πρέπει το οικονομικό επιτελείο της Κυβέρνησης να εξετάσει, είναι η πρόσβαση μικρομεσαίων στη χρηματοδότηση. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα, αφού η δυνατότητα να δανειστούν από τις τράπεζες -που αποτελούν την κύρια πηγή εξωτερικής χρηματοδότησης για τις περισσότερες εταιρείες- είναι σχεδόν αδύνατη, κυρίως με τα σημερινά δεδομένα.

«Κόκκινα» δάνεια

Τα τελευταία χρόνια, αν και υπήρξε σημαντική μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στους ισολογισμούς των τραπεζών, εντούτοις παραμένουν στην πραγματική οικονομία, διότι έχουν πωληθεί σε εταιρείες διαχείρισης. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΚΤΚ, τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια εντός του τραπεζικού συστήματος ανέρχονται στα €2.2 δις, ενώ στις εταιρείες διαχείρισης ή εξαγοράς πιστώσεων βρίσκονται 80.192 δάνεια, ύψους 19.2 δις περίπου. Αυτοί οι αριθμοί, σύμφωνα με οικονομολόγους, καταδεικνύουν ότι θα πρέπει να βρεθεί μία οριστική λύση στο ζήτημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Διαφορετικά, η μη επίλυση του προβλήματος των «κόκκινων» δανείων και των υπερχρεωμένων νοικοκυριών και επιχειρήσεων θα εμποδίσει την ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας και σε κάθε κρίση θα το βρίσκουμε μπροστά μας.

«Όραμα 2035»

Η κυπριακή οικονομία επιβάλλεται να ξεφύγει από τα «εύκολα» και να αλλάξει επιτέλους το αναπτυξιακό της μοντέλο, που χρήζει αναβάθμισης βάσει των σημερινών συνθηκών και αναγκών. Ήδη έχει ετοιμαστεί το «Όραμα 2035» από το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας και το μεγάλο στοίχημα αυτής της Κυβέρνησης και των επόμενων είναι η υλοποίησή του. Στόχος αυτού του οράματος είναι η Κύπρος να καταστεί ένα από τα καλύτερα μέρη του κόσμου για να ζει κάποιος, να εργάζεται και να δραστηριοποιείται. Η Κύπρος θα πρέπει να γίνει ένα κράτος-πρότυπο με μιαν ακμάζουσα και ανθεκτική οικονομία, δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς. Όλες οι πτυχές του οράματος θα πρέπει να υποστηρίζονται από προηγμένη τεχνολογία και περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

Κράτος-πρότυπο

Οι στρατηγικοί στόχοι στηρίζονται σε τρεις βασικούς πυλώνες. Στο παγκόσμιο κράτος-πρότυπο, στην ακμάζουσα και ανθεκτική οικονομία και στη δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνία. Ειδικότερα, όσον αφορά τον πρώτο πυλώνα, δηλαδή το παγκόσμιο κράτος-πρότυπο, εκεί γίνεται λόγος για έναν αποτελεσματικό κρατικό μηχανισμό, με αποτελεσματικό δικαστικό σύστημα, με ανοικτή, διαφανή και δίκαιη αγορά για τοπικές και ξένες επιχειρήσεις, ικανή να διαμορφώσει το μέλλον του. Όσον αφορά τον δεύτερο πυλώνα, αυτόν της ακμάζουσας και ανθεκτικής οικονομίας, εκεί γίνεται λόγος για υψηλά και αυξανόμενα επίπεδα παραγωγικότητας, με δύναμη καινοτομίας, που να υποστηρίζει την ψηφιοποίηση, καθώς και με μια πιο πράσινη οικονομία, που να είναι βιώσιμη και πιο ανθεκτική. Ο τρίτος πυλώνας, της δίκαιης και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίας, περιλαμβάνει ένα εκπαιδευτικό σύστημα παγκόσμιας εμβέλειας, με ένα εξαιρετικό και προσβάσιμο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, που να τηρεί το κράτος δικαίου και να παρέχει ίση πρόσβαση και ευκαιρίες για όλους. Ως οριζόντιες πρωτοβουλίες, που θα επιτρέψουν την ανάπτυξη, αναφέρονται, μεταξύ άλλων, ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η ενεργειακή μετάβαση και η πράσινη οικονομία, η αποτελεσματική δημόσια υπηρεσία και διακυβέρνηση, η δικαιοσύνη, η καινοτομία, η εκπαίδευση, η κοινωνική συνοχή και ισότητα. Το Συμβούλιο Οικονομίας, χρησιμοποιώντας μιαν ανάλυση πολλαπλών κριτηρίων, επέλεξε οκτώ υποτομείς με υψηλό δυναμικό ανάπτυξης. Συγκεκριμένα, την τριτοβάθμια εκπαίδευση, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τη γεωργική τεχνολογία, τον αγροτουρισμό, τον τουρισμό υγείας και ευεξίας, την ελαφρά βιομηχανία, τις επαγγελματικές υπηρεσίες, και τους τομείς τεχνολογίας, πληροφοριών και επικοινωνιών.