Μια αξιολόγηση από το παρελθόν

Σημαντικά θετική κρίνεται η τελευταία αξιολόγηση των Standard and Poors, θέτοντας την κυπριακή οικονομία σε θετικές προοπτικές, χωρίς προς το παρόν να προχωρεί σε αναβάθμισή της. Πολύ πιο σημαντική κρίνεται η επόμενη αξιολόγηση από τους Moody’s, η οποία ακόμη διατηρεί την Κύπρο σε μη επενδυτική βαθμίδα.

Λογικά οι Moody’s θα πρέπει να προχωρήσουν σε αναβάθμιση αφού στην τελευταία τους έκθεση το 2022 ανέφεραν πως, αν επαληθευθεί το βασικό του σενάριο για 3% ανάπτυξη του ΑΕΠ το 2022 και 2% το 2023, είναι πιθανή η αναβάθμιση της Δημοκρατίας εντός 12 μηνών.

Παράγοντες επηρεασμού της αξιολόγησης της Δημοκρατίας που είχαν τεθεί τότε, ήταν η δημοσιονομική πειθαρχία και η επακόλουθη μείωση του δημόσιου χρέους, η συνέχιση μεσοπρόθεσμα της ανάπτυξης της οικονομίας με ικανοποιητικό ρυθμό και η συνέχιση της μείωσης του ποσού των μη εξυπηρετούμενων δανείων στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα. Ένα στατιστικό, που ενδεχομένως να επηρεάσει αρνητικά την επερχόμενη αξιολόγηση, είναι τα τελευταία στατιστικά στοιχεία που καταδεικνύουν επιβράδυνση της κυπριακής οικονομίας το δεύτερο τρίμηνο του 2023.

Η κυπριακή οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμούς πέραν του 5% το 2022, ενώ το 2023 θα είναι λίγο πιο κάτω του 3%, λαμβάνοντας υπόψη ολόκληρο το έτος. Όπως ολόκληρη η Ευρωζώνη και ειδικότερα χώρες όπως η Γερμανία, που αποτελεί την ατμομηχανή της, έτσι και η Κύπρος παρουσιάζει επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης το τελευταίο τρίμηνο, ενώ οι αναλύσεις συγκλίνουν στο γεγονός ότι η τάση θα συνεχιστεί, εφόσον τους επόμενους μήνες αναμένεται να ενταθούν οι αρνητικές συνέπειες από τις αποφάσεις λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και των αποτελεσμάτων της νομισματικής σύσφιγξης.

Την ώρα που οι αριθμοί δείχνουν ότι η κυπριακή οικονομία παρουσιάζεται ανθεκτική, η κοινωνία φαίνεται να δοκιμάζεται σε ένα μείγμα ακρίβειας, υψηλών επιτοκίων και προβλημάτων στη στέγαση (όσον αφορά το τελευταίο αναμένεται να υπάρξει ανακοίνωση μέτρων ενίσχυσης της προσφοράς ακινήτων από τον Υπουργό Εσωτερικών τον Οκτώβριο σύμφωνα με δημοσιεύματα της προηγούμενης εβδομάδας).

Ενδεχομένως να εκπλήσσουν κάποιους τα στοιχεία του Αυγούστου για τον πληθωρισμό, όμως ενδεχομένως να υπάρχουν συγκεκριμένες εξηγήσεις. Από τη μια η αυξημένη τουριστική κίνηση ενίσχυσε την «εισαγόμενη κατανάλωση» και ζήτηση προϊόντων και από την άλλη το οριζόντιο μέτρο μείωσης του ΦΠΑ οδήγησε σε αύξηση της ζήτησης, κυρίως τροφίμων, με αποτέλεσμα το ποσοστό αύξησης της τιμής σε τρόφιμα να είναι ιδιαίτερα υψηλό.

Ενώ στην οικονομική θεωρία οι επιθετικές αυξήσεις των επιτοκίων οδηγούν σε σημαντική συρρίκνωση του πληθωρισμού, στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον, αυτό δεν φαίνεται να γίνεται εφόσον τα ποσοστά πληθωρισμού παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνούμε ότι τα φετινά θετικά ποσοστά πληθωρισμού προστίθενται στις ήδη αυξημένες τιμές του 2022.

Ο λόγος, σύμφωνα με εκθέσεις αναλυτών, οφείλεται στο γεγονός ότι σε αρκετές περιπτώσεις υπήρξαν τιμαριθμικές αναπροσαρμογές και δημοσιονομικά μέτρα που ενισχύουν τη ζήτηση συγκεκριμένων αγαθών και υπηρεσιών. Αυτά σε συνδυασμό με τα προβλήματα που παρουσιάζονται στο διεθνές εμπόριο και τις αποφάσεις για την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου διατηρούν τις τιμές σε ψηλά επίπεδα.

Οι S&Ps στην έκθεσή τους θέτουν τις προϋποθέσεις για ενδεχόμενη αναβάθμιση τούς επόμενους 12 με 24 μήνες, αλλά παραθέτουν και τι θα μπορούσε να οδηγήσει την κυπριακή οικονομία σε υποβάθμιση. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στη διατήρηση της πτωτικής τάσης του ποσοστού του δημόσιου χρέους έναντι του ΑΕΠ της χώρας (αν το ΑΕΠ συρρικνώνεται, το ποσοστό αυτό αυξάνεται), τη διατήρηση των πλεονασμάτων και τη βελτίωση των ισολογισμών των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη σημαντική μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στους ισολογισμούς των τραπεζών).

Όσον αφορά το τελευταίο, είναι ιδιαίτερα σημαντικό το νέο πλαίσιο για τις εκποιήσεις, το οποίο αναμένεται να ανακοινωθεί σύντομα (πλησιάζει ο Οκτώβριος που ήταν ο χρονικός ορίζοντας ο οποίος είχε δοθεί) αν και πόσο θα διαβρωθούν τα δανειακά χαρτοφυλάκια των τραπεζών από τις αυξήσεις των επιτοκίων και τις πιέσεις που δέχεται η οικονομική και επιχειρηματική δραστηριότητα.

Επιπλέον σημειώνεται η αναγκαιότητα για επίσπευση της υιοθέτησης των προαπαιτουμένων του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ώστε να προχωρήσουν άμεσα μεταρρυθμίσεις που αφορούν την πράσινη μετάβαση και την τεχνολογική αναβάθμιση των υπηρεσιών. Το αναθεωρημένο σχέδιο έχει αποσταλεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή μόλις πρόσφατα και θα ήταν καλό η Κυβέρνηση να προχωρήσει άμεσα στην προετοιμασία της για τα προαπαιτούμενα εκταμίευσης της επόμενης δόσης που έχει ήδη καθυστερήσει, σε σύγκριση και με άλλες χώρες όπως η Ελλάδα.

Η διαμόρφωση της στρατηγικής πρέπει να λαμβάνει υπόψη το δύσκολο εξωτερικό πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον (για παράδειγμα την εβδομάδα που μας πέρασε η ισοτιμία του γουάν έφτασε στο χαμηλότερο σημείο εδώ και πολλά χρόνια σε σχέση με το αμερικάνικο δολάριο, ενισχύοντας τις ανησυχίες για την πορεία της κινεζικής οικονομίας), τις οδηγίες της ΕΕ, την ανταγωνιστικότητα και τις δυνατότητες της χώρας.

H επέκταση της παραγωγικής βάσης της χώρας ως σκέψη είναι ιδιαίτερα σημαντική, όμως υπάρχει καταγραφή των τομέων που θέλουμε ως χώρα να αναπτύξουμε και με ποιον τρόπο αυτό θα επιτευχθεί. Για παράδειγμα, οι εταιρείες τεχνολογίας σταθερά αποτελούν σημαντικό μέρος της οικονομίας μας και στόχος θα πρέπει να είναι η περαιτέρω ενίσχυση του τομέα. Όμως, αν ρωτήσετε αυτούς που ασχολούνται με τον τομέα, πέρα από τα διαδικαστικά προβλήματα που θα αναφέρουν, θα αναδείξουν ως ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού. Οπότε, δεν είναι τόσο εύκολο να ενισχύσεις, εσωτερικά τουλάχιστον, την παραγωγική βάση της χώρας. Χρειάζονται υποδομές, απαιτείται αλλαγή κουλτούρας, διασύνδεση της παιδείας με την αγορά εργασίας, αλλαγή στις διαδικασίες και πολλά άλλα.

Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, η κυπριακή οικονομία παρουσιάζει ανθεκτικότητα προς το παρόν. Όμως, λαμβάνοντας υπόψη τα τελευταία στατιστικά στοιχεία, το δύσκολο εξωτερικό πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κοινωνία, η οποία στην Κύπρο διαχρονικά δείχνει πολλή υπομονή, οι επόμενοι μήνες και χρόνια απαιτούν μια ολοκληρωμένη οικονομική πολιτική, σχέδιο και πλάνο.

Με εκθέσεις ιδεών και εύηχα επικοινωνιακά συνθήματα ούτε η αναπτυξιακή πορεία διασφαλίζεται ούτε δημιουργούνται αναχώματα για ενδεχόμενες δύσκολες μέρες.