Ελληνικό Υπ. Εξ., rotation, και «πολιτική της ανεμοδούρας»

Η συνάντηση Γ. Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν άφησε πίσω της λίγα πράγματα ως αποτύπωμα. Ένα από τα κυριότερα, ότι η ελληνική πλευρά –και κατ’ επέκταση, οι ΗΠΑ και η ΕΕ– διακατέχονται από έντονο άγχος να παρουσιάσουν μια εικόνα επαναπροσεγγίσεως, και βελτίωσης των σχέσεων της Τουρκίας με τη Δύση. Γι’ αυτό και ο ίδιος ο Έλληνας Υπ. Εξ. έδειξε ιδιαίτερη αφοσίωση σε μια διάθεση καταλλαγής –ακόμα και όταν ο Φιντάν μίλησε για την τουρκική μειονότητα της Θράκης αναφερόμενος σε… ομογενείς, η απάντηση του Γεραπετρίτη υπήρξε ιδιαιτέρως ήπια με την απλή αναφορά του σε «Έλληνες πολίτες».

Η τουρκική πλευρά, πάλι, δεν διακατέχεται από καμία αντίστοιχη αγωνία. Το είπε με τον τρόπο του ο ίδιος ο Χακάν Φιντάν δηλώνοντας χαρακτηριστικά πως «Η Ε.Ε. δεν είναι πραγματικά παγκόσμιος παράγοντας δίχως την Τουρκία», κάτι που θα μπορούσε και να μεταφραστεί ως «εσείς μας έχετε ανάγκη, κι όχι εμείς».

Αυτή η διαφορά των δύο στάσεων, είναι εμφανής σε όλα αυτά τα πρώτα βήματα της επαναπροσέγγισης. Η δε Τουρκία, αντιμετωπίζει την τελευταία τακτικά, επιδεικνύοντας μια διφορούμενη συμπεριφορά όπου η επίθεση στους κυανόκρανους του ΟΗΕ, και οι άλλες προκλήσεις στην Κύπρο, η επιστροφή των F16 στο Αιγαίο, ή η κατά καιρούς επαναφορά στην προκλητική ρητορική, συνδυάζεται με μια διάθεση συνομιλιών, προώθησης ζητημάτων ‘χαμηλής πολιτικής’, και πύκνωσης των διπλωματικών επαφών.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η απόφαση του Έλληνα πρωθυπουργού για το περίφημο υπουργικό rotation και στο Υπουργείο Εξωτερικών υπήρξε τελείως λανθασμένη. Και δεν συντονίζεται με την αντίστοιχη στην Τουρκία, καθώς το πέρασμα από τον Τσαβούσογλου στον Φιντάν –έναν άνθρωπο που προέρχεται από τις μυστικές υπηρεσίες και είχε έντονη και επί μακρόν ανάμειξη στα πολύ θερμά μέτωπα της εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν (Συρία, Ιράν) δεν είναι του ίδιου τύπου. Κι αυτό παρά τα όσα θρυλούνται στα αθηναϊκά δημοσιογραφικά γραφεία.

Με την υπερδραστηριότητά του κατά την 4ετή του θητεία ο προκάτοχος του Γιώργου Γεραπετρίτη θα δημιουργήσει ένα σημαντικό διπλωματικό κεφάλαιο για τη χώρα. Υπήρξε σήμα-κατατεθέν μιας Ελλάδας που γυρίζει σελίδα και προχωράει στην αναβάθμιση του διεθνούς ρόλου της με αυτοπεποίθηση, προς όλα μάλιστα τα αζιμούθια: από την σύναψη της συμφωνίας Ελλάδας-Γαλλίας, μέχρι την αναβάθμιση των σχέσεών μας με την ΗΠΑ, το σχήμα 3+1 που αφορά στην Ανατολική Μεσόγειο, την προσέγγιση με την Ινδία, την Αίγυπτο, τις χώρες του Κόλπου· και στην τελευταία φάση της προηγούμενης θητείας, με την Ουκρανία και τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Πίσω απ’ όλα αυτά, βρίσκεται η αμφισβήτηση του τουρκικού επεκτατισμού. Που αποτελεί το πραγματικό στοιχείο που έδωσε πόντους ισχύος και δημιούργησε διπλωματικό momentum στην Ελλάδα. Γιατί έτσι η χώρα έπαψε να παρουσιάζεται ως παρακολούθημα της Τουρκίας, και των σχεδιασμών της να εγκαταστήσει στην ανατολική Μεσόγειο ένα υποσύστημα ασφαλείας με κέντρο τον εαυτό της. Πηγαίνοντας κόντρα σε αυτούς τους σχεδιασμούς, εκ των πραγμάτων η Ελλάδα μπήκε σε διαδικασίες να προωθήσει ένα εναλλακτικό υποσύστημα ασφαλείας. O ‘Euroasia Connector’, για παράδειγμα, αποτελί καρπό της αποτρεπτικής πολιτικής –ειδάλλως θα υλοποιούνταν μέσω Τουρκίας.

Δεν γίνεται η ελληνική ηγεσία να προσπερνάει όλα τα παραπάνω με τόση ευκολία, πιστεύοντας ότι η αποτροπή ‘καίγεται’ τώρα που το κλίμα έχει γύρει υπέρ των διαπραγματεύσεων. Η αλλαγή Υπ. Εξ. από την Αθήνα θέλησε να δώσει αυτό το μήνυμα, ότι μπαίνουμε σε μια περίοδο ύφεσης. Όμως τίθεται θέμα συνέχειας του σημαντικού διπλωματικού κεφαλαίου που συγκροτήθηκε καθ’ όλη την προηγούμενη περίοδο. Και συνέπειας: τόσον καιρό λέγαμε Α και άρκεσε μια στιγμή αλληλοβοήθειας εν μέσω των φονικών σεισμών στη νοτιοανατολική Τουρκία για να πούμε Β; Πόσο αξιόπιστοι φαινόμαστε στα μάτια των συμμάχων μας, ότι εννοούμε όταν λέμε πως θέλουμε να αναλάβουμε ευρύτερο ρόλο στην ανατολική Μεσόγειο όταν αναλωνόμαστε σε έναν τέτοιο κατευναστικό τυχοδιωκτισμό;

Με τα «μπρος-πίσω» φαινόμαστε σαν να ακολουθούμε μια «πολιτική της ανεμοδούρας»· το rotation που προέκυψε με τον ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης, με την απομάκρυνση ενός ανθρώπου που ταυτίστηκε διεθνώς με το νέο διπλωματικό κεφάλαιο της Ελλάδας, και την τοποθέτηση στη θέση του ενός άλλου, που τα τελευταία χρόνια ασχολούνταν σχεδόν αποκλειστικά με την εγχώρια πολιτική σκηνή ως ‘ειδικών αποστολών’ του Πρωθυπουργού, τονίζει αυτήν την αίσθηση.

Και δυστυχώς, τα μέχρι τώρα πεπραγμένα του Γ. Γεραπετρίτη δείχνουν, ότι σε ευθεία αντίθεση με τον Ν. Δένδια, ο οποίος ταύτισε την παρουσία του στο Υπ. Εξ. με την στροφή προς την αποτροπή, ο νέος Υπ. Εξ. μάλλον ταυτίζεται με την «πολιτική της ανεμοδούρας».