Ακροβατεί σε τεντωμένο σχοινί η φον ντερ Λάιεν και η Προεδρία της σε λεπτές ισορροπίες (Βίντεο)

Στην κόψη του ξυραφιού βρίσκεται η υποψηφιότητα της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για άλλη μια θητεία στην Προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δεύτερη στη σειρά. Οι σημερινές ευρωεκλογές αναμένεται να επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στον ευρωπαϊκό κομματικό και ιδεολογικό χάρτη. Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), που εκπροσωπεί τη συντηρητική κεντροδεξιά και οι Σοσιαλιστές, καθώς και οι Πράσινοι με την Αριστερά χάνουν από τη δύναμή τους, και δη από αυτήν την οποία διέθεταν τα προηγούμενα χρόνια. Για πρώτη φορά, κάτω από ορισμένες συνθήκες, μπαίνει στο παιχνίδι η ευρωσκεπτικιστική δεξιά του ECR (European Conservatives and Reformists), που, σημειωτέον, είχε στην ουσία δημιουργηθεί από τους Βρετανούς, πριν από την αποχώρησή τους από την ΕΕ. Η φον ντερ Λάιεν είναι η υποψήφια του ΕΛΚ και εφόσον το κόμμα καταλάβει των πρώτη θέση, έχει το πλεονέκτημα να είναι εκείνη η υποψήφια ενώπιον του Συμβουλίου και εν συνεχεία ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όπως η Συνθήκη της Λισσαβώνας προνοεί και εφαρμόζεται από το 2014 επί τη βάσει της αρχής: «Spitzenkandidaten (Κορυφαίος Υποψήφιος)».

Ο ρόλος της Μελόνι και των Πρασίνων στη νέα Επιτροπή

Τι συμβαίνει εάν ενωθούν ακροδεξιά – ευρωσκεπτικιστές

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο

Πάμε να δούμε πώς γίνεται η εκλογή της Προέδρου της Επιτροπής, από ποιους θεσμούς και ειδικότερα ποιος είναι ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Πρώτον, η πρώτη ψήφος δίνεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με ειδική πλειοψηφία, που σημαίνει ότι η φον ντερ Λάιεν θα πρέπει να λάβει το 55% των ψήφων των κρατών, που αντιπροσωπεύουν το 65% του συνολικού πληθυσμού των πολιτών της ΕΕ. Μέχρι στιγμής διαθέτει 12 από τις 27 χώρες. Δηλαδή τα κράτη που έχουν κυβερνήσεις ανήκουσες στο ΕΛΚ. Συνεπώς χρειάζεται και άλλες δύο χώρες και μία τρίτη ή τέταρτη εάν συμβούν απρόοπτα. Σημαντική είναι λοιπόν η στάση του Γάλλου Προέδρου, Εμμανουέλ Μακρόν και του Σοσιαλιστή Καγκελαρίου, Όλαφ Σολτς. Σημαντική όμως είναι και η στάση της Ιταλίδας Πρωθυπουργού, Τζόρτζια Μελόνι, η οποία εκπροσωπεί τον χώρο των ευρωσκεπτικιστών με μια πιο δεξιά αλλά και εθνικιστική των πραγμάτων προσέγγιση. Και συμβαίνει αυτό, διότι ενδέχεται με την πτώση των υπολοίπων και με μια οριακή έστω αύξηση των εδρών του ECR, στο οποίο ανήκει η κ. Μελόνι, σε συνδυασμό με τη μείωση της αθροιστικής δύναμης μεταξύ ΕΛΚ και Σοσιαλιστών, να είναι αναγκαία για την εκλογή της φον νερ Λάιεν εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου η ψήφος της Μελόνι σε επίπεδο Συμβουλίου και του ECR σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Πλειοψηφίες και εκλογή Προέδρου και Κολεγίου

Δεύτερο, μετά την επιλογή της υποψήφιας Προέδρου από το Συμβούλιο, αυτή σχηματίζει το Κολέγιο των Επιτρόπων, κατόπιν εισηγήσεων και διορισμού προσωπικοτήτων από τα κράτη μέλη. Ένα έκαστο εξ αυτών διορίζει τον Επίτροπό του κατόπιν συνεννόησης με τον ή την υποψήφια Πρόεδρο. Νομικά και πολιτικά η διαδικασία έχει ως εξής: Κάθε Επίτροπος παρουσιάζεται ενώπιον της Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που αντιστοιχεί στο χαρτοφυλάκιό του. Δηλαδή ο ή η Επίτροπος για την Υγεία εξετάζεται από την Επιτροπή Υγείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Για την τελική έγκριση χρειάζεται: α) Θετική ψήφος από κάθε Επιτροπή προς κάθε Επίτροπο και β) θετική ψήφος για τον ή την Επίτροπο καθώς και επί του συνόλου του Κολεγίου από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται με απόλυτη πλειοψηφία, δηλαδή 50% συν μία ψήφος. Εάν η ή ο Επίτροπος καταπέσει, τότε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προτείνει άλλον ή άλλη. Εάν έστω και ένας ή μία των υποψηφίων Επιτρόπων καταπέσει, τότε καταπίπτει ολόκληρο το Κολέγιο και η διαδικασία ξεκινά από την αρχή. Συνήθως, αντικαθίσταται ο Επίτροπος ή η Επίτροπος που κατέπεσε ή κατέπεσαν, κατόπιν διαβουλεύσεων.

Τριμερής Συμμαχία

Με βάση τη δύναμη που αναμένεται να λάβουν τα κόμματα (Πολιτικές Ομάδες) εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ΕΛΚ και Σοσιαλιστές, αυτά θα κυμανθούν περί τις 310 με 315 έδρες. Εάν θεωρήσουμε ότι θα συνεργαστούν για την εκλογή της φον ντερ Λάιεν, όπως συνήθως πράττουν, θα χρειαστούν 361 από τις 720 έδρες (ώς τώρα οι έδρες ήταν 705). Υπό αυτές τις συνθήκες, μπαίνουν στο παιχνίδι οι RE (Renew Europe), δηλαδή οι Φιλελεύθεροι, που θα έχουν μια κάβα 75 με 76, πάνω κάτω, ψήφων, οπότε μπορεί μεν να σχηματιστεί μια πλειοψηφία της τάξης των 370 ψήφων, η οποία, όμως, θα είναι οριακή και επισφαλής. Γιατί; Διότι η πρακτική δείχνει ότι κατά την ψηφοφορία υπάρχει απώλεια της τάξης του 10% ώς και 18% των κομμάτων των οποίων οι ηγεσίες συνασπίζονται. Έχουμε, δηλαδή, τους λεγόμενους «αντάρτες» απ' όλα τα κόμματα. Διότι είτε το ΕΛΚ είτε οι Σοσιαλιστές είτε οι Φιλελεύθεροι συνιστούν σύνθεση κομμάτων που προέρχονται από τα έθνη κράτη με διαφορετικές προσεγγίσεις το καθένα. Το ίδιο ισχύει και για κάθε ευρωβουλευτή. Δεν είναι, λοιπόν, εύκολη υπόθεση η καθολική πειθαρχία. Ως εκ τούτου, μια «Τριπλή Συμμαχία» θα είναι δύσκολο ν' αγγίξει τις 361 έδρες. Θα είναι κάτω από το πλειοψηφικό όριο. Ούτως ή άλλως, θα είναι παιχνίδι με τη φωτιά.

Ο ρόλος του ECR

Εκ των πραγμάτων ξυπνά το δεύτερο σενάριο, στο οποίο εμπλέκεται το ECR και η κ. Μελόνι. Η στήριξή τους και δη σε δυο επίπεδα, δηλαδή σε αυτό του Συμβουλίου, με άλλα λόγια σε αυτό των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων, και σε εκείνο της Ευρωβουλής, προσφέρει προοπτικές ασφαλούς πλειοψηφίας, λαμβανομένου υπόψη του αριθμού των «ανταρτών». Μια τέτοια συμφωνία θα έχει τη μορφή πακέτου σε επίπεδο Συμβουλίου και Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το ερώτημα είναι ποιες θα είναι οι αντιδράσεις των Σοσιαλιαστών και των Φιλελευθέρων για το ECR. Κυρίως των Φιλελευθέρων, που είναι κήρυκες της ομοσπονδοποίησης της Ευρώπης, ενώ το ECR επιμένει κλασικά στην Ευρώπη των Εθνών. Δεν ακούει κουβέντα για τις μεταρρυθμίσεις περί της ολοκλήρωσης. Πόσες θα είναι οι απώλειες; Υπάρχει η άποψη ότι οι 23 ψήφοι της κ. Μελόνι μπορούν να αποκαταστήσουν μέρος αυτής της απώλειας. Έτσι θα είναι η εξέλιξη; Και σε αυτήν την περίπτωση, η φον ντερ Λάιεν θα βρεθεί ή όχι στην κόψη του ξυραφιού;

Το σχήμα των «ακραίων»…

Από την άλλη μια τέτοια κίνηση, συμμαχία δηλαδή με την Μελόνι και το ECR, μπορεί να διαλύσει τα όποια σενάρια περί της συμμαχίας του ECR με το ID (Identity and Democracy) της Λεπέν, η οποία τηρεί μια πιο ακραία στάση από το ECR, όχι μόνο στον χαρακτήρα που θα έχει η ΕΕ, αλλά και στην εξωτερική πολιτική. Πολλάκις, για παράδειγμα, η κ. Λεπέν έχει φλερτάρει με τη Ρωσία ασκώντας κριτική κατά της πολιτικής, την οποία υιοθέτησαν οι Βρυξέλλες στον πόλεμο της Ουκρανίας. Μια συνεργασία ECR και ID θα δημιουργήσει δυναμική σε όμορους χώρους, όπως οι υποστηρικτές του Όρπαν της Ουγγαρίας και άλλοι που ανήκουν στους «Μη Εγγεγραμμένους» (ΝΙ Non-Inscrits) και αλλού. Σε μια τέτοια περίπτωση, εάν δηλαδή ενώσουν οι ακραίες δεξιές πολιτικές ομάδες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δυνάμεις, έχουν την προοπτική να γίνουν η πρώτη δύναμη με 175 έως 190 έδρες. Υπό αυτές τις συνθήκες εγείρεται το εξής ερώτημα: Θα δεχθούν οι υπόλοιπες πολιτικές ομάδες να εφαρμοστεί η αρχής περί της πρώτης πολιτικής ομάδας όπως αυτή προκύπτει από τις ευρωεκλογές (Spitzenkandidaten - Κορυφαίος Υποψήφιος); Η αρχή αυτή λέει ότι το πρώτο κόμμα στις ευρωεκλογές έχει τη δυνατότητα να προωθήσει τον δικό του υποψήφιο ως Πρόεδρο της Επιτροπής. Πώς μπορούν να μην την κάνουν δεχτή; Εάν υιοθετηθεί στην πράξη, τότε η υποψηφιότητα δεν θα έχει τύχη. Ούτε στο Συμβούλιο, ούτε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Το «Ουράνιο Τόξο»

Βεβαίως, πέραν των ανωτέρω, υπάρχει και η επιλογή όπως η «Τριμερής Συμμαχία» (ΕΛΚ, Σοσιαλιστές, Φιλελεύθεροι) εξελιχθεί σε «Τετραμερή» με τη συμμετοχή των Πρασίνων, οπότε οι ψήφοι εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα είναι περί τις 430 (49 πέραν της απόλυτης πλειοψηφίας). Οι Πράσινοι ισχυρίζονται ότι έχουν συνεργαστεί με την φον ντερ Λάιεν κατά τη διάρκεια της θητείας της. Όμως, όπως επισημαίνου, οποιαδήποτε στήριξη προϋποθέτει την αποδοχή ενός καταλόγου πολιτικών προγραμμάτων, που θα πρέπει να γίνουν αποδεκτά. Τονίζονται αυτά, διότι κατά παράδοση οι Πράσινοι ψηφίζουν εναντίον ενός κεντροδεξιού υποψηφίου, προερχόμενου από το ΕΛΚ. Το πρόβλημα είναι ότι, ουκ ολίγα στελέχη του ΕΛΚ δεν θα δεχθούν συνεργασία με τους Πράσινους, με τις πολιτικές των οποίων διαφωνούν εντόνως. Πάντως σε μια συμμαχία πολύχρωμη, όπως το «Ουράνιο Τόξο», έχει έναν σημαντικό δείκτη ασφαλείας.

Η απόρριψη και το trade off

Όπως διαφαίνεται να εξελίσσονται τα πράγματα, όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοικτά. Εάν αποτύχει η φον ντερ Λάιεν, τότε, όπως λέγεται, καραδοκούν άλλοι. Τώρα πώς θα βρεθεί η χρυσή τομή, όταν το ΕΛΚ θα πρέπει να δώσει το πράσινο φως σε έναν άλλο πολιτικό, πέραν του δικού του χώρου, είναι θέμα υπό συζήτηση. Ούτως ή άλλως το παρασκήνιο και η πρακτική τού διπλωματικού «trade off» θα είναι στα φόρτε τους. Δεν ακροβατεί εκ των πραγμάτων μόνο η φον ντερ Λάιεν σε τεντωμένο σχοινί, αλλά και η ίδια η ΕΕ…

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων