Καλπάζει η υπογεννητικότητα: Ένα στα τρία νοικοκυριά χωρίς παιδιά

Με μιαν ανησυχητική κοινωνική πραγματικότητα βρίσκεται αντιμέτωπη η Κύπρος, αφού ολοένα και περισσότεροι εργαζόμενοι ζουν στο όριο της φτώχιας, παρά τις ανακοινώσεις για οικονομική ανάκαμψη και μείωση της ανεργίας.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat για το 2024, σχεδόν το 8% των εργαζομένων, είτε πρόκειται για μισθωτούς είτε για αυτοεργοδοτούμενους, βρίσκονται «σε κίνδυνο φτώχιας». Το ποσοστό πλησιάζει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που «αγγίζει» το 8,2%, ωστόσο το γεγονός ότι αφορά άτομα με εργασία υπογραμμίζει ότι η απασχόληση δεν εγγυάται πια μιαν αξιοπρεπή διαβίωση.

Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι η Κύπρος ανήκει στις ελάχιστες χώρες όπου το ποσοστό φτώχιας είναι υψηλότερο στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες. Μαζί με το Λουξεμβούργο, τη Λετονία και την Τσεχία, το νησί αποκαλύπτει μια διαχρονική ανισότητα. Οι γυναίκες, εγκλωβισμένες συχνά σε χαμηλόμισθες θέσεις ή επισφαλείς μορφές απασχόλησης, αντιμετωπίζουν δυσκολότερη πρόσβαση σε σταθερή και δίκαια αμειβόμενη εργασία.

Η ευρωπαϊκή εικόνα

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το 8,2% των εργαζομένων βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχιας, ωστόσο η εικόνα διαφέρει πολύ από χώρα σε χώρα.

Συγκεκριμένα, το Λουξεμβούργο καταγράφει το υψηλότερο ποσοστό, κοντά στο 13%, με σημαντικά υψηλότερη φτώχια μεταξύ των γυναικών σε σχέση με τους άνδρες. Ακολουθούν η Βουλγαρία, η Ισπανία, η Ρουμανία και η Ελλάδα, όπου τα ποσοστά κυμαίνονται μεταξύ 11% και 12,5%, δείχνοντας ότι, παρά την απασχόληση, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού παραμένει ευάλωτο.

Οι χώρες της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης, όπως η Ιταλία, η Σλοβακία, η Πορτογαλία, η Πολωνία και η Γαλλία, εμφανίζουν τιμές γύρω στο 9%–10%, με μικρές διαφοροποιήσεις ανάμεσα στα φύλα, αν και στις περισσότερες περιπτώσεις οι άνδρες έχουν ελαφρώς υψηλότερα ποσοστά κινδύνου φτώχιας από τις γυναίκες.

Στις βόρειες και βαλτικές χώρες, όπως η Εσθονία, η Λιθουανία, η Λετονία και η Κροατία, τα ποσοστά βρίσκονται κοντά στον μέσο όρο της ΕΕ, περίπου 8%–9%, με τις γυναίκες να διατρέχουν συνήθως χαμηλότερο κίνδυνο φτώχιας.

Στην Αυστρία, τη Σουηδία, τη Μάλτα και την Κύπρο, τα ποσοστά κυμαίνονται γύρω στο 7%-8%. Αντίστοιχα, η Ουγγαρία και η Γερμανία βρίσκονται λίγο κάτω από αυτό το επίπεδο, υποδηλώνοντας καλύτερες συνθήκες για τους εργαζομένους σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Στις χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά βρίσκονται η Δανία, η Σλοβενία, η Ιρλανδία, η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Τσεχία και η Φινλανδία, όπου το ποσοστό εργαζομένων που κινδυνεύουν από φτώχια κυμαίνεται μεταξύ 4% και 6%. Η Φινλανδία και η Τσεχία είναι οι χώρες με τη μικρότερη αναλογία, κάτω από 4%, δείχνοντας ισχυρό κοινωνικό κράτος και αποτελεσματικούς μηχανισμούς αναδιανομής.

Τέλος, η Νορβηγία, αν και εκτός ΕΕ, παρουσιάζει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά, περίπου 5%-6%, συγκρίσιμο με τα πιο «κοινωνικά ανεπτυγμένα» κράτη της ΕΕ.

Τι σημαίνει «κίνδυνος φτώχιας»

Ο δείκτης «κινδύνου φτώχιας» δεν αποτυπώνει την απόλυτη οικονομική δυσχέρεια, αλλά τη σχετική. Όπως πληροφορείται η «Σ», πρόκειται για άτομα ή νοικοκυριά με εισόδημα χαμηλότερο από το 60% του εθνικού διάμεσου διαθέσιμου εισοδήματος, μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις. Με απλά λόγια, είναι άνθρωποι που, αν και εργάζονται, ζουν με πολύ λιγότερα από τον μέσο όρο της χώρας τους.

Στην Κύπρο, σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, η διάμεσος ακαθάριστη μηνιαία απολαβή για το 2024 ήταν €1.881. Συνεπώς, ο ακαθάριστος μηνιαίος μισθός που καθορίζει το όριο της φτώχιας στην Κύπρο είναι τα €1.128.

Όλα αυτά, την ώρα που oι μέσες ακαθάριστες μηνιαίες απολαβές των υπαλλήλων στην Κύπρο για το 2024 ήταν €2.483. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Στατιστικής Υπηρεσίας, η μεγαλύτερη συγκέντρωση υπαλλήλων με ποσοστό 14,2% καταγράφεται στην κατηγορία των αμοιβών από €1.000 έως €1.249. Ακολουθούν με 11,6% οι ομάδες με μηνιαίες απολαβές από €1.250 έως €1.499, και από €1.500 έως €1.749 στο 11,2%.

Άνοδος τιμών αγοράς και ενοικίασης κατοικιών

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία για το β΄ τρίμηνο του 2025, οι τιμές κατοικιών στην Κύπρο αυξήθηκαν κατά περίπου 25% σε σύγκριση με το 2010, ενώ τα ενοίκια παρουσίασαν άνοδο γύρω στο 10%. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι μέσες αυξήσεις ανέρχονται σε 55% για τις τιμές πώλησης και 25% για τα ενοίκια.

Η σχετικά περιορισμένη άνοδος στην Κύπρο αντικατοπτρίζει μια σταθεροποίηση της αγοράς ακινήτων μετά την κρίση των προηγούμενων ετών και την εξάρτηση της αγοράς από τον τουρισμό και τις ξένες επενδύσεις. Παράλληλα, η αύξηση στα ενοίκια παραμένει συγκρατημένη, γεγονός που υποδεικνύει πιο ήπιες πιέσεις στο κόστος στέγασης σε σχέση με άλλες χώρες της ΕΕ.

Ωστόσο, η ζήτηση για κατοικίες σε αστικά κέντρα όπως η Λευκωσία και η Λεμεσός συνεχίζει να αυξάνεται, κάτι που ενδέχεται να διατηρήσει ανοδικές τάσεις στις τιμές τα επόμενα χρόνια.

7.099 άνεργοι τον Οκτώβριο

Την ίδια ώρα, η ανεργία στην Κύπρο παρουσίασε σημαντική υποχώρηση τον Οκτώβριο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας. Συγκεκριμένα, οι εγγεγραμμένοι άνεργοι ανήλθαν σε 7.099 άτομα.

Λαμβάνοντας υπόψη τα εποχικά διορθωμένα στοιχεία, που αντικατοπτρίζουν την τάση της ανεργίας, ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων μειώθηκε τον Οκτώβριο σε 9.476 άτομα από 9.671 τον προηγούμενο μήνα.

Σε σχέση με τον Οκτώβριο του 2024, σημειώθηκε ετήσια μείωση κατά 682 άτομα, ή 8,8%. Η πτώση αυτή οφείλεται κυρίως στους τομείς του εμπορίου, των κατασκευών, της μεταποίησης, καθώς και των χρηματοπιστωτικών και ασφαλιστικών δραστηριοτήτων, ενώ θετική επίδραση είχε και η μείωση των νέων εισόδων στην αγορά εργασίας.

Παράγοντες που τροφοδοτούν τη φτώχια

Η άνοδος των τιμών έχει αποδειχθεί καταστροφική. Ο πληθωρισμός μειώνει δραματικά την αγοραστική δύναμη, ειδικά σε τρόφιμα και ενέργεια. Τα ενοίκια έχουν εκτοξευθεί, μετατρέποντας την πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγη σε πολυτέλεια.

Παράλληλα, η αύξηση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, της μερικής και προσωρινής εργασίας κυρίως μετά την πανδημία, εντείνει την επισφάλεια. Το αποτέλεσμα είναι μια κοινωνία, όπου ολοένα και περισσότεροι δουλεύουν απλώς για να επιβιώσουν και όχι για να ζήσουν με αξιοπρέπεια.

Η ευρωπαϊκή έρευνα για τις συνθήκες διαβίωσης σκιαγραφεί μια Κύπρο αντιφατική, καθώς από τη μια πλευρά παρουσιάζεται ως οικονομικά ανθεκτική και από την άλλη, κοινωνικά «εύθραυστη».

Η χώρα καταγράφει το υψηλότερο ποσοστό νοικοκυριών δύο ενηλίκων χωρίς παιδιά στην ΕΕ (31,7%). Το στοιχείο αυτό αποκαλύπτει μια κοινωνία που καθυστερεί ή αποφεύγει τη δημιουργία οικογένειας, λόγω του υψηλού κόστους ζωής και της οικονομικής αβεβαιότητας.

Στα θετικά συγκαταλέγεται το ότι μόλις το 1,2% των Κυπρίων δηλώνουν πως δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά ένα γεύμα με πρωτεΐνη κάθε δεύτερη μέρα.

Την ίδια ώρα, η εμπιστοσύνη μεταξύ των πολιτών βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα, με δείκτη κάτω από το 5,0 σε κλίμακα 0-10. Η δυσπιστία αυτή, προς τους θεσμούς και μεταξύ των ανθρώπων, αντικατοπτρίζει μια κοινωνία που νιώθει ότι το σύστημα δεν λειτουργεί προς όφελός της.

Ανάπτυξη για ποιους;

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η κυπριακή οικονομία μπορεί να ανακάμπτει, αλλά η ανάκαμψη αυτή δεν αγγίζει όλους. Μια κοινωνία δεν μπορεί να θεωρηθεί ευημερούσα όταν χιλιάδες εργαζόμενοι αδυνατούν να πληρώσουν το ενοίκιό τους ή να καλύψουν βασικές ανάγκες. Η μείωση της ανεργίας, χωρίς παράλληλη βελτίωση των μισθών και των συνθηκών εργασίας, είναι απλώς ένα στατιστικό επίτευγμα χωρίς ουσιαστικό κοινωνικό αντίκρισμα.

Η Κύπρος φαίνεται να βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς από τη μια είναι η οικονομική ανάπτυξη και οι θετικοί δείκτες, και από την άλλη, μια κοινωνία που νιώθει όλο και πιο πιεσμένη.

Το φαινόμενο των «εργαζόμενων φτωχών» είναι μια κοινωνική κρίση, που απειλεί να διαβρώσει τα θεμέλια της μεσαίας τάξης. Αν δεν ληφθούν ουσιαστικά μέτρα για δίκαιη κατανομή του πλούτου, στήριξη του κόστους στέγασης και ενίσχυση της κοινωνικής εμπιστοσύνης, η Κύπρος κινδυνεύει να παραμείνει μια χώρα που ευημερεί μόνο στους αριθμούς.