Ξεχειλίζουν οι φυλακές με πλειοψηφία τους αλλοδαπούς: Αναλυτικά στοιχεία για τη σύνθεση του σωφρονιστικού πληθυσμού

Η δημόσια συζήτηση για τις φυλακές στην Κύπρο περιστρέφεται συχνά γύρω από τον υπερπληθυσμό και τις υποδομές. Όμως, ένα σταθερό –και πολιτικά φορτισμένο– μοτίβο είναι η αναλογία των αλλοδαπών κρατουμένων: ξεπερνούν το 50% του πληθυσμού των φυλακών και τα τελευταία χρόνια κινούνται ακόμα υψηλότερα. Τα επίσημα, διεθνώς, συγκρίσιμα στοιχεία που καλύπτουν το 2024 και τα εθνικά στιγμιότυπα του 2023 δίνουν την καθαρότερη εικόνα που διαθέτουμε και για τον Νοέμβριο του 2025: δεν έχει δημοσιευθεί «μηνιαία» απογραφή για τον συγκεκριμένο μήνα, αλλά η τάση και τα πιο πρόσφατα συνολικά μεγέθη είναι σαφή.

Τι ξέρουμε για το «σήμερα»: Μέγεθος πληθυσμού και ποσοστό αλλοδαπών

Το World Prison Brief (στοιχεία Συμβουλίου της Ευρώπης/SPACE) καταγράφει για την Κύπρο 997 κρατουμένους στις 31 Ιανουαρίου 2024 και ποσοστό αλλοδαπών 57,6%. Αυτή είναι η πιο πρόσφατη, πλήρως συγκρίσιμη αποτύπωση πριν από τον Νοέμβριο του 2025 και δείχνει ότι οι αλλοδαποί αποτελούν σαφή πλειοψηφία.

Σε εθνικό επίπεδο, η Στατιστική Υπηρεσία (CYSTAT) δημοσιεύει κάθε χρόνο απογραφή για την 1η Σεπτεμβρίου. Στο φυλλάδιο Cyprus in Figures 2024 αναφέρεται ότι ο αριθμός κρατουμένων ανήλθε στους 927 (1.9.2023), ενώ το ίδιο μεταδεδομένο επιβεβαιώνεται και στον θεματικό πίνακα «Prison Population by Status of Prisoners, Citizenship, Age Group and Sex» (ημερομηνία αναφοράς κάθε χρόνο: 1η Σεπτεμβρίου). Τα στοιχεία αυτά χρησιμοποιούνται ευρέως για τις ετήσιες συγκρίσεις.

Στο πεδίο της χωρητικότητας, το Υπουργείο Δικαιοσύνης ανακοίνωσε τον Μάιο 2025 ότι ο υπερπληθυσμός μειώθηκε από ~70% σε 27% μετά την προσθήκη νέων θέσεων κράτησης (860 θέσεις), εξέλιξη που επηρεάζει την καθημερινότητα αλλά όχι την αναλογία Κυπρίων/αλλοδαπών.

Η θέση της Κύπρου στον ευρωπαϊκό χάρτη

Οι ετήσιες στατιστικές SPACE του Συμβουλίου της Ευρώπης κατατάσσουν την Κύπρο στα κράτη με τα υψηλότερα ποσοστά αλλοδαπών κρατουμένων στην ήπειρο. Στις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις (στοιχεία 2023–2024), η Κύπρος εμφανίζεται γύρω στο 55%–58% αλλοδαποί, τιμή πολύ πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (~27%).

Αν συνδυάσει κανείς την εικόνα αυτή με τις κυπριακές απογραφές, προκύπτει ότι το «μείγμα» της φυλακής παραμένει σταθερά διεθνοποιημένο: πάνω από τους μισούς κρατουμένους δεν έχουν κυπριακή ιθαγένεια, ακόμη κι όταν ο συνολικός αριθμός κρατουμένων ανεβοκατεβαίνει.

Ανήλικοι παραβάτες: Εικόνα από τις ροές, όχι από τον εγκλεισμό

Η Κύπρος δεν δημοσιεύει σε τακτική «μηνιαία» βάση ξεχωριστό σύνολο για ανήλικους κρατουμένους, ενώ οι περισσότεροι δείκτες που δημοσιοποιούνται αφορούν ανήλικους δράστες υποθέσεων (δηλαδή αστυνομικές ροές), όχι κατ’ ανάγκην παιδιά σε κράτηση. Η CYSTAT για το 2022 κατέγραψε 321 ανηλίκους σε σοβαρά αδικήματα και 207 σε ελαφρύτερα, ως εμπλεκόμενα πρόσωπα - όχι ως πληθυσμό φυλακών. Για το 2024, η Αστυνομία ανακοίνωσε 761 άτομα <18 ετών που ενεπλάκησαν σε 497 υποθέσεις (299 εκ των οποίων σοβαρά), τάση που δείχνει άνοδο παραβατικότητας ανηλίκων. Ωστόσο, τα στοιχεία αυτά δεν ισούνται με «ανήλικοι υπό κράτηση».

Στα διεθνή συγκριτικά, οι αναφορές SPACE περιλαμβάνουν μεν δείκτες για ηλικιακές ομάδες, αλλά οι πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις δεν δίνουν αριθμό ανηλίκων ειδικά για την Κύπρο σε κοινόχρηστο πίνακα. Συνεπώς, για τον Νοέμβριο 2025 δεν υπάρχει επίσημη απογραφή ανηλίκων κρατουμένων· η ασφαλής εικόνα είναι ότι οι ανήλικοι εμπλεκόμενοι σε εγκλήματα αυξήθηκαν, ενώ η Πολιτεία δηλώνει προτεραιότητα σε εναλλακτικά μέτρα αντί του εγκλεισμού.

Η δεκαετία 2015–2025: Πόσο άλλαξε το ποσοστό των αλλοδαπών

Στο γύρισμα της δεκαετίας, μελέτη του δικτύου EuroPris για την Κύπρο (με στοιχεία υπηρεσίας φυλακών) αποτύπωνε περίπου 49% αλλοδαπούς στον πληθυσμό των φυλακών. Δέκα χρόνια μετά, οι πηγές SPACE/WPB τοποθετούν την αναλογία κοντά στο 55%–58%. Με απλά λόγια: αύξηση 6–9 ποσοστιαίων μονάδων, παρά τις εναλλαγές του συνολικού αριθμού κρατουμένων και τις παρεμβάσεις στη χωρητικότητα.

Σημαντικό μεθοδολογικό σημείο: το τι θεωρείται «αλλοδαπός» διαφέρει μεταξύ χωρών (π.χ. μόνιμοι κάτοικοι χωρίς υπηκοότητα έναντι μη κατοίκων). Στην Κύπρο, τα στοιχεία SPACE και της ίδιας της φυλακής εναρμονίζονται με τον ορισμό «μη πολίτες της χώρας», άρα η σύγκριση σε βάθος χρόνου έχει συνεκτικότητα – έστω και αν οι ακριβείς ροές (π.χ. άσυλο, εργατική μετανάστευση) μεταβάλλονται.

Γιατί τόσο υψηλό ποσοστό αλλοδαπών;

Η απάντηση είναι σύνθετη: μεταναστευτικές ροές, εγκλήματα διασυνοριακού χαρακτήρα (ναρκωτικά, διακίνηση), αλλά και δομικά χαρακτηριστικά μιας μικρής αγοράς εργασίας που αντλεί εργατικό δυναμικό από το εξωτερικό. Οι SPACE 2024 επισημαίνουν πανευρωπαϊκά ότι το ποσοστό αλλοδαπών ανεβαίνει και σχετίζεται με την κινητικότητα εντός ΕΕ και εκτός. Η Κύπρος, ως σημείο εισόδου προς την ΕΕ και με αυξημένες αιτήσεις ασύλου, βρίσκεται διαχρονικά ψηλά στις σχετικές λίστες.

Τι σημαίνουν όλα αυτά για τη χάραξη πολιτικής

• Υποδομές/χωρητικότητα: Η μείωση του υπερπληθυσμού το 2025 ανακουφίζει τις πιέσεις, δεν αλλάζει όμως αυτομάτως το «μείγμα» ιθαγενειών. Η πολιτική επανένταξης και η διαχείριση της ετερότητας (γλώσσα, υγεία, νομική συνδρομή) παραμένουν κρίσιμες.
• Εναλλακτικές κυρώσεις: Η ευρωπαϊκή τάση ενισχύει την επιτήρηση στην κοινότητα και τα μέτρα εκτός εγκλεισμού. Η Κύπρος έχει λόγους να επενδύσει σε αυτά, ειδικά για ανηλίκους και λιγότερο επικίνδυνες υποθέσεις.
• Διαφάνεια δεδομένων για ανηλίκους: Οι ροές παραβατικότητας αυξάνονται σύμφωνα με την Αστυνομία, αλλά λείπουν τακτικά, συγκρίσιμα στοκ στοιχεία για ανηλίκους σε κράτηση. Η συστηματική δημοσιοποίηση θα βοηθούσε μια πιο τεκμηριωμένη δημόσια συζήτηση.