Νέο βήμα για την πρόληψη HIV στην Κύπρο

Το «Cyprus PrEP Point» έρχεται ακριβώς δέκα χρόνια μετά τη δημιουργία του Cy Checkpoint, του πρώτου Κέντρου Ενημέρωσης και Εξέτασης για τον HIV και άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα στην Κύπρο, και αποτελεί τη συνέχεια μιας μακράς πορείας προσφοράς από την Κίνηση Συμπαράστασης για το AIDS. Με τη νέα αυτή δράση, η Κίνηση συνεχίζει να πρωτοπορεί, εστιάζοντας πλέον στην ενημέρωση και ενδυνάμωση των ατόμων που επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν την προφύλαξη πριν από την έκθεση στον HIV (PrEP), παρόλο που το συγκεκριμένο σχήμα δεν είναι ακόμη επίσημα διαθέσιμο στο κυπριακό σύστημα υγείας. Η δημιουργία του Kέντρου έρχεται σε μια κρίσιμη χρονική συγκυρία, καθώς η ανάγκη για αποτελεσματική και προσιτή πρόληψη παραμένει επιτακτική, την ώρα που η PrEP αναγνωρίζεται διεθνώς ως ένα από τα πιο ισχυρά μέσα προστασίας από τον HIV. Με το νέο αυτό εγχείρημα, η Κίνηση επενδύει ξανά στη γνώση, τη συνεργασία και την ορατότητα, στέλνοντας το μήνυμα πως η πρόληψη είναι δικαίωμα και ευθύνη όλων.

Με αφορμή την έναρξη λειτουργίας του Cyprus PrEP Point και στο πλαίσιο του μήνα PrEP, απευθυνθήκαμε στον Πρόεδρο της Κίνησης Συμπαράστασης για το AIDS, Χρίστο Κρασίδη, ο οποίος παραχώρησε μια συνέντευξη για το έργο της, τις προκλήσεις και τις κατακτήσεις της, αλλά και για την κοινωνική πραγματικότητα γύρω από τον HIV στην Κύπρο.

Ποια είναι η αποστολή της Κίνησης Συμπαράστασης για το AIDS και ποια τα βασικά σας πεδία δράσης σήμερα;

Η Κίνηση Συμπαράστασης για το AIDS (Κίνηση) ιδρύθηκε το 1989 ως μη-κυβερνητική, μη-κερδοσκοπικό σωματείο που δραστηριοποιείται στον τομέα της στήριξης και προάσπισης δικαιωμάτων των ανθρώπων που ζουν με HIV. Αποστολή της είναι η ενδυνάμωση και η στήριξη των ανθρώπων που ζουν με HIV/AIDS, η πρόληψη της εξάπλωσης του HIV, καθώς και η καταπολέμηση του στίγματος και των διακρίσεων που σχετίζονται με τον HIV, τις Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενες Λοιμώξεις (ΣΜΛ) και τη σεξουαλική υγεία ευρύτερα.

Ποιες ήταν οι σημαντικότερες κατακτήσεις της Κίνησης από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα;

Η Κίνηση έχει συμβάλει καταλυτικά και ποικιλοτρόπως στη διαμόρφωση του διαλόγου γύρω από τη σεξουαλική υγεία στην Κύπρο. Το μεγαλύτερο επίτευγμά μας αποτελεί το πρόγραμμα παροχής ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε ανθρώπους που ζουν με HIV και τους οικείους τους, τόσο εντός, όσο και εκτός της Γρηγορείου Κλινικής, μέσω κλινικής ψυχολόγου που εργοδοτεί η Κίνηση από το 1995. Η δημιουργία του Cy Checkpoint πριν από 10 χρόνια απέδειξε πως όταν το πλαίσιο είναι ασφαλές, οι άνθρωποι ανταποκρίνονται θετικά, εξετάζονται πιο συχνά και παραμένουν πιο ανοιχτοί στη συζήτηση για της βελτίωση της σεξουαλικής και ψυχολογικής τους υγείας.

Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζετε ως Οργανισμός στη σημερινή κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα;

Ως Οργανισμός που δημιουργήθηκε από την ίδια την κοινότητα, η Κίνηση αντιμετωπίζει σύνθετες εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις. Με περιορισμένους πόρους, ανταποκρινόμαστε σε πολλαπλές απαιτήσεις. Από την παροχή υπηρεσιών και τη διοικητική διαχείριση, μέχρι την επικοινωνία, την εκπαίδευση και την προάσπιση δικαιωμάτων, το εύρος του έργου και των προκλήσεων είναι μεγάλο. Η εξάρτηση από εξωτερικά προγράμματα για τη χρηματοδότηση των υπηρεσιών μας δυσκολεύει τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και τη διασφάλιση της συνέχειας σε παρεμβάσεις που έχουν ήδη αποδείξει τη σημασία τους, τόσο για τις κοινότητες που εξυπηρετούμε όσο και για τα στατιστικά δεδομένα που παρέχουμε στους αρμόδιους κρατικούς φορείς.

Πόσο ενημερωμένη θεωρείτε ότι είναι σήμερα η κυπριακή κοινωνία σχετικά με τον HIV/AIDS;

Παρά τις προόδους που έχουν γίνει σε σχέση με το παρελθόν, η κυπριακή κοινωνία παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεπαρκώς ενημερωμένη γύρω από τον HIV/AIDS. Ειδικά όταν πρόκειται για τις επιστημονικές εξελίξεις, την πρόληψη, τη μη μεταδοτικότητα χάρη στην αντιρετροϊκή αγωγή, αλλά και το ανθρώπινο πρόσωπο του ιού, διαπιστώνουμε σημαντικά κενά στη γνώση και πολλές φορές σύγχυση ή φόβο.

Τι είναι η PrEP και πώς συμβάλλει στην πρόληψη του HIV; Πώς κινείται η Κύπρος σε σχέση με τη διάθεσή της;

Η PrEP (Προφύλαξη πριν από την Έκθεση στον HIV) αποτελεί στρατηγική πρόληψης με φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνεται από άτομα αρνητικά στον ΗIV, με στόχο την πρόληψη της μετάδοσης του ιού. Όταν λαμβάνεται σωστά, μειώνει τον κίνδυνο από σεξουαλική έκθεση κατά 99%. Πρόκειται για ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία πρόληψης που διαθέτουμε σήμερα, αναγνωρισμένο από τον ΠΟΥ και πλήρως ενταγμένο στα εθνικά συστήματα υγείας πολλών χωρών της Ευρώπης και διεθνώς. Η PrEP δίνει τη δυνατότητα σε όλα τα άτομα που κρίνουν ότι έχουν υψηλό κίνδυνο μετάδοσης του HIV να προστατεύονται από τον HIV και να έχουν έλεγχο της υγείας τους με ασφάλεια και αυτονομία. Ενώ η PrEP αποδεδειγμένα έχει μειώσει σημαντικά τις νέες διαγνώσεις με HIV, όπου εφαρμόστηκε, δυστυχώς στην Κύπρο δεν είναι ακόμη επίσημα διαθέσιμη, παρά το γεγονός ότι το κόστος της είναι εξαιρετικά χαμηλό.

Ο Ιούνιος έχει ανακηρυχθεί Μήνας PrEP. Ποια είναι η σημασία αυτής της πρωτοβουλίας και πώς την ενισχύετε ως Κίνηση;

Η ανακήρυξη του Ιουνίου ως Μήνα PrEP είναι μια πρωτοβουλία με ιδιαίτερη σημασία για εμάς, ειδικά σε μια περίοδο που η πρόσβαση στην PrEP αναμένεται να γίνει πραγματικότητα και στην Κύπρο. Σχεδιάσαμε και υλοποιούμε μια ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης για την PrEP, που ξεκίνησε τον Ιούνιο και συνεχίζεται όλο το 2025. Τον Ιούνιο ανακοινώσαμε την έναρξη λειτουργίας του Cyprus PrEP Point και προσκαλέσαμε το Υπουργείο Υγείας να παρουσιάσει το Σχέδιο Πρόσβασης της PrEP στην Κύπρο.

Πόσο ισχυρό παραμένει το κοινωνικό στίγμα γύρω από τον HIV στην Κύπρο και ποια είναι η στάση της Πολιτείας και των ΜΜΕ;

Το κοινωνικό στίγμα γύρω από τον HIV παραμένει πιο ισχυρό. Παρά τις επιστημονικές εξελίξεις, την αποτελεσματική θεραπεία και το U=U (Mη Ανιχνεύσιμος = Μη Μεταδοτικός), μεγάλο μέρος της κοινωνίας εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τον HIV μέσα από το πρίσμα του φόβου, της ντροπής και της άγνοιας. Άτομα που ζουν με HIV αποφεύγουν να μιλήσουν ανοικτά, ακόμη και στο περιβάλλον τους, εξαιτίας της απόρριψης, του στιγματισμού ή του φόβου αποκάλυψης. Δυστυχώς, το στίγμα ενισχύεται και μέσα από δημόσιες δηλώσεις σε θεσμικό επίπεδο, που συχνά αποτελούν ρητορική φόβου.

Πώς μπορεί ένας άνθρωπος που ζει με HIV να αισθανθεί αποδεκτός και ασφαλής στην κοινωνία μας σήμερα;

Για να μπορέσει ένας άνθρωπος που ζει με HIV να αισθανθεί αποδεκτός και ασφαλής στην κοινωνία μας σήμερα, πρέπει πρώτα η κοινωνία να του το επιτρέψει. Η αποδοχή δεν είναι ατομικό ζήτημα. Είναι και κοινωνικό και συλλογικό. Χρειάζονται αλλαγές στην παιδεία, στην προσέγγιση των παραδοσιακών και σύγχρονων ΜΜΕ, στις δημόσιες πολιτικές υγείας και κυρίως στην καθημερινή μας στάση.

Τι υπηρεσίες ή υποστήριξη προσφέρει η Κίνηση σε άτομα που έχουν διαγνωστεί θετικά στον ιό;

Η Κίνηση προσφέρει ψυχοκοινωνική στήριξη σε άτομα που διαγιγνώσκονται με HIV και στους οικείους τους, βοηθώντας τα να διαχειριστούν πιο αποτελεσματικά τη διάγνωσή τους, τον φόβο, το στίγμα και την απομόνωση. Παράλληλα, εξασφαλίζουμε άμεση, διακριτική και ασφαλή διασύνδεση με την Κλινική Αναφοράς για τον HIV (Γρηγόρειος Κλινική), ώστε να ξεκινήσουν ή/και να συνεχίσουν να λαμβάνουν την αγωγή τους. Προσφέρουμε επίσης καθοδήγηση και ενημέρωση για δικαιώματα και πρακτικά ζητήματα στη ζωή τους, παρουσία και συνοδεία για ενδυνάμωση εκεί όπου χρειάζεται και ενεργό συνηγορία για αλλαγή νόμων -και πρακτικών- που παραμένουν στιγματιστικοί, παρωχημένοι και προκαλούν δυσμενείς διακρίσεις και αποκλεισμούς.

Ποια είναι η ψυχολογική διάσταση μιας τέτοιας διάγνωσης και πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη συμβουλευτική;

Μια διάγνωση με HIV μπορεί να προκαλέσει έντονα συναισθήματα, σοκ, φόβο, ενοχή, ακόμα και ντροπή, κυρίως λόγω του κοινωνικού στίγματος που εξακολουθεί να υφίσταται. Πολλά άτομα νιώθουν ότι η ζωή τους θα τελειώσει ή ότι χάνουν τον έλεγχο, κάτι που δεν ισχύει.

Θεωρείτε ότι υπάρχει επαρκής πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και υποστήριξη για τα άτομα με HIV στην Κύπρο;

Η ιατρική παρακολούθηση των ανθρώπων που ζουν με HIV στην Κύπρο γίνεται μέσω της Γρηγορείου Κλινικής, η οποία προσφέρει υψηλού επιπέδου φροντίδα. Η ομάδα της κλινικής κάνει εξαιρετική δουλειά, με γνώση, επαγγελματισμό, σεβασμό και διάθεση περαιτέρω βελτίωσης. Ωστόσο, η πρόσβαση στην ευρύτερη ιατροφαρμακευτική φροντίδα και περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένης της πρωτοβάθμιας, παραμένει εξαιρετικά προβληματική. Έχουμε καταγράψει περιπτώσεις όπου άτομα με HIV αρνήθηκαν θεραπεία, ακόμα και εξυπηρέτηση από οδοντιάτρους, προσωπικούς ή/και ειδικούς ιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό, αλλά και από υπηρεσίες επειγόντων περιστατικών, λόγω προκαταλήψεων, ημιμάθειας και παραπληροφόρησης.

Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι της Κίνησης για το άμεσο μέλλον;

Η εφαρμογή της επίσημης πρόσβασης της PrEP στην Κύπρο, έτσι όπως προβλέπει το σχέδιο που πρότεινε η Εθνική Επιτροπή για το AIDS και εγκρίθηκε από τον Υπουργό Υγείας.

Πώς μπορεί να εμπλακεί ο κόσμος – ιδιαίτερα οι νέοι – στις δράσεις σας και στην ευρύτερη προσπάθεια ενημέρωσης;

Η Κίνηση είναι ένας εθελοντικός Οργανισμός για την κοινότητα, από την ίδια την κοινότητα, που προσελκύει και παρέχει ασφαλή πλαίσια για πολλούς ανθρώπους, ανεξαρτήτως ηλικίας, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή/και έκφρασης φύλου, εθνικότητας, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων. Οι νέοι, ανεξαρτήτως ηλικίας, μπορούν να έρθουν στις δράσεις μας, να στηρίξουν την προσπάθειά μας και να εμπλακούν με πάρα πολλούς και απλούς τρόπους. Ο εθελοντισμός στην Κίνηση μπορεί ν’ αποκτήσει πολλά πρόσωπα, από ενεργό συμμετοχή σε δράσεις και εκπαιδεύσεις, μέχρι και σε έμπρακτη στήριξη που απαιτεί πιο εξειδικευμένες ικανότητες και γνώσεις. Η Κίνηση παρέχει εκπαιδεύσεις στους εθελοντές, μέλη και εργαζομένους της σε τακτά χρονικά διαστήματα. Η Κίνηση αποτελεί έναν χώρο που παρέχει ασφάλεια στον κάθε άνθρωπο να είναι ο εαυτός του, ενώ παράλληλα καλλιεργεί τη συνεργασία και τον σεβασμό για τον πλουραλισμό απόψεων και στάσεων.

Αν μπορούσατε να περάσετε ένα μόνο μήνυμα στην κοινωνία σήμερα, ποιο θα ήταν αυτό;

Ας τελειώνουμε, επιτέλους, με τον φόβο. Ας φτιάξουμε μια κοινωνία ασφαλή για όλα τα άτομα ανεξαιρέτως. Τέτοια κοινωνία θέλουμε. Τέτοια αξίζει σε όλους, όλες και όλα μας.

Το άρθρο αποτελεί μέρος του ευρωπαϊκού προγράμματος “SAFE-R”, το οποίο αποσκοπεί στην πρόληψη και αντιμετώπιση των διακρίσεων κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στον τομέα της υγείας στην Κύπρο, προωθώντας δίκαιες και ισότιμες πρακτικές φροντίδας που σέβονται τα δικαιώματα και την ευημερία όλων, ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου.