Φορολογική μεταρρύθμιση: Το νέο πεδίο μάχης και τι φέρνουν τα νομοσχέδια

Σωρεία αντιδράσεων έχει προκαλέσει η προτεινόμενη φορολογική μεταρρύθμιση στην Κύπρο. Τα έξι νομοσχέδια, που δημοσιεύθηκαν στις 18 Ιουλίου, δημιούργησαν έντονες διαφωνίες φέρνοντας τα «πάνω-κάτω», με αποτέλεσμα η δημόσια διαβούλευση, που ήταν προγραμματισμένη αρχικά έως τις 25 Αυγούστου, να παραταθεί μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου. Στο επίκεντρο των αντιδράσεων βρίσκονται τα εργαλεία που δόθηκαν στο Τμήμα Φορολογίας για κλείσιμο σε «παράθυρα» φοροαποφυγής και την πάταξη της φοροδιαφυγής.

Επαγγελματικοί σύνδεσμοι και επιχειρηματικοί φορείς κάνουν λόγο για «φορο-τρομοκρατία» και υπερεξουσίες που παρέχει η μεταρρύθμιση στον Έφορο Φορολογίας, υποστηρίζοντας ότι τα μέτρα ενδέχεται να πλήξουν την επιχειρηματικότητα και την ανταγωνιστικότητα της Κύπρου. Επαγγελματίες του νομικού και λογιστικού κόσμου χαρακτήρισαν υπερβολικές ορισμένες πρόνοιες των νομοσχεδίων, επισημαίνοντας ότι προκαλούν ανησυχίες και χρήζουν διόρθωσης.

Σύμφωνα με το συνδικαλιστικό κίνημα, η φορολογική μεταρρύθμιση αφήνει εκτός το 50% των εργαζομένων που βρίσκονται κάτω από το φορολογητέο εισόδημα και την ίδια ώρα απουσιάζουν μέτρα για ανακούφισή τους από το βάρος της έμμεσης φορολογίας. Ανέφεραν, επίσης, ότι οι φοροελαφρύνσεις θα δίδονται κάτω από πολλές προϋποθέσεις, ενώ οι απόψεις τους δεν λήφθηκαν υπόψη.

Επικριτικά τοποθετήθηκαν τις προηγούμενες μέρες και τα δύο μεγαλύτερα κόμματα, ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ.

«Πρόνοιες που πλήττουν της επιχειρηματικότητα, την ανάπτυξη, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την προσέλκυση επενδύσεων δεν θα γίνουν αποδεκτές», ανέφερε η πρόεδρος του ΔΗΣΥ, Αννίτα Δημητρίου, μέσω γραπτής ανακοίνωσης (25/08).

Ο Επικεφαλής του Τομέα της Οικονομίας του ΑΚΕΛ, Χάρης Πολυκάρπου, υπογράμμισε ότι η φορολογική μεταρρύθμιση δεν θα γίνει με απειλές.

«Ο κ. Χριστοδουλίδης θα πρέπει ν’ αντιληφθεί ότι οι αλλαγές στο φορολογικό σύστημα της χώρας επηρεάζουν τα οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα της κοινωνίας και των εργαζομένων και δεν πρόκειται να γίνουν στο πόδι με τελεσίγραφα», είπε, μεταξύ άλλων (28/08).

Κοινή συνισταμένη όλων των αντιδράσεων είναι ότι τα νομοσχέδια που παρουσιάστηκαν απέχουν από αυτό που αρχικά παρουσιάστηκε τον Φεβρουάριο στο Προεδρικό. Μεταξύ των αντιδράσεων, και ότι η προεκλογική δέσμευση του Προέδρου Χριστοδουλίδη προέβλεπε αφορολόγητο εισόδημα €24.000, ενώ με τη μεταρρύθμιση διαμορφώνεται στις €20.500.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, κληθείς τις προηγούμενες μέρες να τοποθετηθεί για τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι ακούει πολλά αλλά δεν βλέπει καμία ιδέα, καμία εισήγηση.

Η «μάχη» για πάταξη της παραοικονομίας

Στην αντεπίθεση πέρασε και το Υπουργείο Οικονομικών, το οποίο, σε ανακοίνωση (26/08), ζητούσε απ’ όσους διαφωνούν να προσδιορίσουν τα σημεία αλλά και να εξηγήσουν τι ακριβώς αντιπροσωπεύουν.

«Μας προξενεί πραγματικά εντύπωση που κάποιοι εμφανίζονται να εναντιώνονται στα μέτρα για πάταξη της φοροδιαφυγής και της παραοικονομίας, τα οποία περιλαμβάνονται στα σχετικά νομοσχέδια, τη στιγμή μάλιστα που μελέτες δείχνουν ότι η παραοικονομία, που βασίζεται στη φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή, είναι περίπου στο 25% του ΑΕΠ», αναφέρει η ανακοίνωση.

Αφήνοντας αιχμές, η ανακοίνωση τονίζει ότι η πορεία για πάταξη της μαύρης οικονομίας είναι παράλληλα με την αποφασιστικότητα της Κυβέρνησης να «καθαρίσει» το όνομα της Κύπρου από επιπτώσεις προηγούμενων πολιτικών.

Σύμφωνα με τη μελέτη του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου, η παραοικονομία στην Κύπρο βρίσκεται στο 23,7% του ετήσιου ΑΕΠ, κάτι που μεταφράζεται σε περίπου €8 δισ. ετησίως. Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 17%, με την Κύπρο να κατατάσσεται πέμπτη μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών σε επίπεδο παραοικονομίας και ως αποτέλεσμα στερεί πολύτιμα έσοδα από το κράτος.

Μάκης Κεραυνός: Δεν θα καταθέσω «κουτσουρεμένη» μεταρρύθμιση

Ο Υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, δήλωσε την Τετάρτη (27/08) ότι, σε περίπτωση που η Βουλή προχωρήσει σε εκτεταμένες αλλαγές στη μεταρρύθμιση, ο ίδιος δεν προτίθεται να την καταθέσει «κουτσουρεμένη» και είναι διατεθειμένος ακόμη και να την αποσύρει.

Όπως είπε, οι πρόνοιες έχουν ελεγχθεί από εμπειρογνώμονα για συμβατότητα με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και ο στόχος είναι η πάταξη της παραοικονομίας. Πρόσθεσε ότι έχει υπάρξει ίσως η μεγαλύτερη διαβούλευση για μεταρρύθμιση, με συναντήσεις με οργανωμένους φορείς.

Στις 15 Σεπτεμβρίου ο Υπουργός Οικονομικών θα έχει νέα συνάντηση με τους αρχηγούς των κοινοβουλευτικών κομμάτων.

Φόρος Εισοδήματος - Αλλάζουν οι συντελεστές

Η φορολογική μεταρρύθμιση προβλέπει τροποποιήσεις στους φορολογικούς συντελεστές στο Φορολογητέο Εισόδημα. Σύμφωνα με τις προτεινόμενες αλλαγές, τα εισοδήματα μέχρι €20.500 τον χρόνο δεν θα φορολογούνται. Τα εισοδήματα από €20.501 - €30.000 θα φορολογούνται 20%, από €30.001 - €40.000 με 25%, από €40.001 - €80.000 με 30%. Εισοδήματα άνω των €80.000 θα φορολογούνται με συντελεστή 35%.

Ουσιαστικά, το αφορολόγητο εισόδημα αυξάνεται κατά €1.000, δηλαδή από €19.500 που ισχύει σήμερα, ανέρχεται στις €20.500. Την ίδια ώρα, προβλέπεται και άνοιγμα των φορολογικών κλιμακίων, με τα πιο υψηλά στρώματα να φορολογούνται λιγότερο σε σύγκριση με το υφιστάμενο πλαίσιο.

Ο «Πίνακας 1» δείχνει τους συντελεστές στον φόρο εισοδήματος σήμερα και τι θα ισχύει με τη μεταρρύθμιση.

Πιστωτικές εκπτώσεις

Όπως αναφέρει το τροποποιητικό νομοσχέδιο (Νόμος που τροποποιεί τους περί Φορολογίας του Εισοδήματος Κανονισμούς, για σκοπούς υπολογισμού του φορολογητέου εισοδήματος ατόμου που είναι κάτοικος της Δημοκρατίας), θα χορηγούνται οι εξής εκπτώσεις, εφόσον το οικογενειακό εισόδημα δεν υπερβαίνει τις €80.000, και στην περίπτωση μονήρους προσώπου δεν υπερβαίνει τις €40.000:

- €1.000 σε κάθε γονέα για κάθε εξαρτώμενο τέκνο. Στην περίπτωση μονογονεϊκής οικογένειας ή στην περίπτωση γονέων που δεν είναι σύζυγοι ή σύμβιοι μεταξύ τους και ο ένας γονέας έχει πλήρη επιμέλεια των εξαρτώμενων τέκνων χορηγείται έκπτωση €2.000 ανά εξαρτώμενο τέκνο στον γονέα που έχει την επιμέλεια, εξαιρουμένου του φοιτητή, και δεν χορηγείται οποιαδήποτε έκπτωση στον γονέα που δεν έχει την επιμέλεια. Στην περίπτωση που οι γονείς δεν είναι σύζυγοι ή σύμβιοι μεταξύ τους και οι οποίοι έχουν κοινή επιμέλεια των εξαρτώμενων τέκνων τους, χορηγείται έκπτωση €1.000 ανά γονέα για κάθε εξαρτώμενο τέκνο. Στην περίπτωση με εξαρτώμενο τέκνο που είναι φοιτητής του οποίου οι γονείς δεν είναι σύζυγοι ή σύμβιοι μεταξύ τους, χορηγείται έκπτωση €1.000 ανά γονέα.

- Φορολογική έκπτωση έως €1.500 σε κάθε σύζυγο, ή σύμβιο ή μονήρες πρόσωπο για τους τόκους που καταβάλλονται σε εξυπηρετούμενο δάνειο για αγορά πρώτης κατοικίας που βρίσκεται εντός της χώρας, ή για δαπάνη σε ενοίκιο με την προϋπόθεση ότι χρησιμοποιείται ως κύρια κατοικία. Διευκρινίζεται ότι η κύρια κατοικία είναι εντός της Δημοκρατίας και αποτελεί ιδιοκτησία τουλάχιστον ενός εκ των δύο συζύγων ή συμβίων ή του μονήρους προσώπου και το εξυπηρετούμενο δάνειο είναι επ’ ονόματι τουλάχιστον ενός εκ των δύο συζύγων ή συμβίων ή του μονήρους προσώπου. Επιπλέον, η φορολογική ελάφρυνση θα παρέχεται με την προϋπόθεση ότι κανένας εκ των δύο συζύγων ή συμβίων ή του μονήρους προσώπου δεν έχει άλλη κατοικία στη Δημοκρατία.

- Φορολογική έκπτωση έως €1.000 σε κάθε σύζυγο, ή σύμβιο ή μονήρες πρόσωπο αναφορικά με το σύνολο των δαπανών που έγιναν για ενεργειακή απόδοση κύριας κατοικίας, για συστήματα ΑΠΕ, για μπαταρίες αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας και για ηλεκτρικά οχήματα.

Τι άλλο θα θεωρείται «εισόδημα»

Σύμφωνα με το τροποποιητικό νομοσχέδιο για τον Φόρο Εισοδήματος, διευρύνεται «τι θεωρείται φορολογητέο εισόδημα».

Θα φορολογούνται οποιαδήποτε κίνητρα για την αποδοχή εργοδότησης ή διορισμού σε αξίωμα, φιλοδωρήματα που παραχωρούνται χαριστικά κατά την αφυπηρέτηση ή πρόωρη αφυπηρέτηση, καθώς και το όφελος που παραχωρείται βάσει Σχεδίου Πρόωρης Αφυπηρέτησης.

Ειδικότερα, θα φορολογούνται εισοδήματα και κέρδη που παρέχονται αναφορικά με αξίωμα ή μισθωτές υπηρεσίες, στο άτομο το οποίο κατέχει το αξίωμα ή παρέχει τις μισθωτές υπηρεσίες ή σε οποιοδήποτε μέλος της οικογένειάς του, και συγκεκριμένα:

- Η ετήσια αξία καταλύματος, στέγης, οικίας ή διατροφής.

- Οποιοδήποτε επίδομα.

- Όφελος που παρέχεται ως κίνητρο για την αποδοχή εργοδότησης ή διορισμού σε αξίωμα και όφελος που παρέχεται πριν από την έναρξη της εργοδότησης ή του διορισμού.

- Φιλοδώρημα που παραχωρείται χαριστικά κατά την αφυπηρέτηση ή την πρόωρη αφυπηρέτηση ή τη λήξη ή τον πρόωρο τερματισμό σύμβασης εργοδότησης ή σύμβασης διορισμού σε αξίωμα.

- Όφελος που παραχωρείται βάσει Σχεδίου Πρόωρης Αφυπηρέτησης Υπαλλήλων.

- Αποζημίωση για τον τερματισμό εργοδότησης ή διορισμού σε αξίωμα, η καταβολή της οποίας δεν προνοείται σε σύμβαση εργοδότησης ή σύμβαση διορισμού σε αξίωμα ή σε συλλογική σύμβαση ή κανονισμούς ή οποιουσδήποτε άλλους όρους διέπουν την εργοδότηση ή τον διορισμό σε αξίωμα.

Συν τοις άλλοις, δεν θα φορολογούνται επιδόματα ή βοηθήματα που καταβάλλονται από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων ή το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, ή την Υπηρεσία Χορηγιών και Επιδομάτων.

Επιχειρήσεις

Όσον αφορά τις επιχειρήσεις, ο εταιρικός φόρος αυξάνεται από το 12,5% στο 15%. Παράλληλα, μειώνεται η έκτακτη αμυντική εισφορά, από το 17,5% στο 5% (μείωση φόρου παρακράτησης σε πραγματική διανομή μερισμάτων) και καταργείται η λογιζόμενη διανομή μερισμάτων.

Τι άλλο προβλέπουν τα νομοσχέδια:

- Θα υπάρχει έλεγχος κατά πόσον οι μισθοί διευθυντών ή υπαλλήλων που είναι και μέτοχοι σε μία εταιρεία είναι ρεαλιστικοί, ώστε να δηλώνεται το σωστό εισόδημα για φορολογικούς σκοπούς.

- Θα φορολογούνται 8% τα κέρδη οποιουδήποτε προσώπου που προκύπτουν από την διάθεση κρυπτοστοιχείων.

- Τα φορολογικά έγγραφα θα πρέπει να φυλάσσονται για περίοδο οκτώ ετών (σήμερα ισχύει για έξι χρόνια).

- Ο Έφορος Φορολογίας θα δικαιούται να εγγράφει στο Φορολογικό Μητρώο άτομο που το εισόδημά του εμπίπτει στο φορολογητέο και υπέχει υποχρέωσης να υποβάλει σχετική ειδοποίηση για εγγραφή και εξασφάλιση αριθμού φορολογικής ταυτότητας.

- Ο Έφορος θα δικαιούται να εγγράφει στο Φορολογικό Μητρώο εταιρεία που υπέχει υποχρέωσης να υποβάλει σχετική ειδοποίηση για εγγραφή και εξασφάλιση αριθμού φορολογικής ταυτότητας αμέσως μετά τη σύσταση ή εγγραφή της.

- Ο Έφορος Φορολογίας, μετά από ειδοποίηση, θα έχει το δικαίωμα, να ζητεί στοιχεία που αφορούν φορολογικά ζητήματα, ακόμη κι αν αυτά καλύπτονται από τραπεζικό ή επαγγελματικό απόρρητο και να απαιτεί την παρουσίαση λογαριασμών, βιβλίων ή άλλων σχετικών εγγράφων.

- Σε περίπτωση που μια εταιρεία δεν συμμορφώνεται φορολογικά, δεν εξέδωσε τιμολόγια (ή εξέδωσε ανακριβή τιμολόγια) ή δεν εξέδωσε απόδειξη για συναλλαγή άνω των €500, τότε ο δικαστής έχει τη δυνατότητα να εκδώσει διάταγμα αναστολής της επιχείρησης και σφράγισης των υποστατικών της για χρονικό διάστημα 48 ωρών. Σε περίπτωση που δεν αποπληρωθεί το ποσό ή δεν γίνει διευθέτηση με τον Έφορο Φορολογίας, τότε ο δικαστής θα έχει τη δυνατότητα να σφραγίζει το υποστατικό για περαιτέρω χρονικό διάστημα (7 ημερών) ή μέχρι συμμόρφωσης.

- Ενοίκια άνω των €500 θα καταβάλλονται μόνο μέσω τραπεζικού εμβάσματος, πληρωμής με πιστωτική κάρτα ή οποιουδήποτε άλλου αναγνωρισμένου ηλεκτρονικού μέσου πληρωμής.

- Απαλείφονται κάποιες φοροαπαλλαγές που τυγχάνουν τα επενδυτικά ταμεία και θα υπάρχει φορολόγηση από την πώληση μεριδίων.

- Ειδικό φορολογικό καθεστώς «non-dom» (non-domiciled residents): Δυνατότητα στους δικαιούχους να το συνεχίσουν ακόμα και μετά τα 17 χρόνια που ισχύει σήμερα, χωρίς να καταβάλλουν έκτακτη αμυντική εισφορά στα μερίσματα και τους τόκους, με την καταβολή ποσού €250.000 ετησίως για πέντε χρόνια, προκαταβολικά.

- Αν μία εταιρεία δεν υπάρχει φορολογικά, τότε θα φορολογούνται οι μέτοχοι (δυνατότητα άρσης του εταιρικού πέπλου).

- Καταργείται το κίνητρο που εξαιρούσε από τη φορολογία τους τόκους που προέκυπταν όταν μια κυπριακή εταιρεία αποκτούσε το 100% των μετοχών μιας άλλης εταιρείας.

- Όταν μια εταιρεία διαπράξει αδίκημα, θα ευθύνεται τόσο η ίδια όσο και οι εκτελεστικοί διευθυντές της. Αν οι διευθυντές δεν είναι φυσικά πρόσωπα αλλά άλλες εταιρείες, η ευθύνη θα επεκτείνεται στους δικούς τους συμβούλους και διευθυντές, συνεχίζοντας «αλυσιδωτά» μέχρι να φτάσει σε φυσικά πρόσωπα. Διευκρινίζεται ότι, ως «εκτελεστικός διευθυντής» θεωρείται οποιοδήποτε μέλος διοικητικού συμβουλίου, παραλήπτης, διαχειριστής ή εκκαθαριστής.

- Όταν μια εταιρεία οφείλει φόρους ή παρέλειψε να υποβάλει φορολογικές δηλώσεις για οποιοδήποτε έτος ή όταν διεξάγεται έλεγχος από το Τμήμα Φορολογίας, τότε δεν θα μπορεί να διαγραφεί από το μητρώο Εφόρου Εταιρειών. Επίσης, δεν θα έχει τη δυνατότητα να προβεί σε αλλαγή ή διαγραφή διευθυντών ή αξιωματούχων από το μητρώο του Εφόρου Εταιρειών.

- Σε περίπτωση που κάποιος χρωστάει περισσότερα από €3.000 σε φόρους και καθυστερεί να πληρώσει πάνω από 30 μέρες, τότε ο Έφορος Φορολογίας θα έχει τη δυνατότητα να δεσμεύσει μετοχές σε εταιρεία που κατέχει αυτό το πρόσωπο, ως εγγύηση για να εξασφαλίσει την πληρωμή. Η δέσμευση σημαίνει ότι δεν θα είναι δυνατή η πώληση ή μεταβίβαση των μετοχών μέχρι να πληρωθεί το χρέος.

- Αν κάποιος οφείλει στον Φόρο ποσό πέραν των €10.000, τότε κατόπιν δικής του αίτησης στον Υπουργό Οικονομικών θα μπορεί να το καλύψει παραδίδοντας ακίνητο στη Δημοκρατία, έναντι της οφειλής. Μετά από πρόταση του Εφόρου Φορολογίας και απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, δύναται να γίνει αποδεκτή η ανταλλαγή. Τέτοια ανταλλαγή θα μπορεί να γίνει με την προϋπόθεση ότι το προτεινόμενο ακίνητο είναι ελεύθερο από οποιαδήποτε βάρη / επιβαρύνσεις. Σε περίπτωση που η αξία του ακινήτου είναι μεγαλύτερη των οφειλών, η διαφορά επιστρέφεται στον ιδιοκτήτη του ακινήτου. Σε περίπτωση που η αξία του ακινήτου είναι μικρότερη των οφειλών, τότε ο ιδιοκτήτης θα πληρώνει τη διαφορά, αλλιώς η μεταβίβαση του ακινήτου δεν προωθείται.

Φορολογική μεταρρύθμιση μετά από δύο δεκαετίες

Η τελευταία ευρεία φορολογική μεταρρύθμιση στην Κύπρο έγινε το 2002, ένεκα της ανάγκης εναρμόνισης της Κύπρου με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Το έργο έχει ανατεθεί στο Κέντρο Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου και το προσχέδιο παρουσιάστηκε στις 26 Φεβρουαρίου στο Προεδρικό Μέγαρο.

Υπενθυμίζεται ότι, όταν είχε παρουσιαστεί το προσχέδιο, ο επιχειρηματικός κόσμος και η πλειονότητα των πολιτικών δυνάμεων το είχαν αποτιμήσει θετικά. ΔΗΣΥ, ΕΛΑΜ και κόμματα της συγκυβέρνησης, ως πρώτη αντίδραση είχαν αναφέρει ότι κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, με τον ΔΗΣΥ να εντοπίζει και σημεία που προβληματίζουν. Από την άλλη, ΑΚΕΛ και Οικολόγοι είχαν προτάξει την απουσία κοινωνικών μέτρων και τόνισαν τον κίνδυνο έμμεσων φορολογιών.

Στόχος της Κυβέρνησης είναι η Φορολογική Μεταρρύθμιση να τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2026.