Με πρόστιμο 120 χιλιάδων δολαρίων την ημέρα για καθυστερήσεις υλοποίησης του καλωδίου

Στο στόχαστρο της δημοσιότητας - αλλά και ευρωπαϊκών και δικαστικών θεσμών - βρίσκεται πλέον το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου - Ελλάδας (Great Sea Interconnector), μετά τις αποκαλύψεις για ρήτρες ύψους 120.000 δολαρίων για κάθε ημέρα καθυστέρησης στην εκτέλεσή του. Η καθυστέρηση του έργου, που υποτίθεται πως θα αποτελούσε το μεγαλύτερο βήμα ενεργειακής απεξάρτησης της Κύπρου, αρχίζει να μετατρέπεται σε εφιάλτη, με οικονομικές, πολιτικές και νομικές προεκτάσεις.

Το «ηλεκτρικό καλώδιο» της διαφωνίας

Η εφημερίδα «Δημοκρατία» αποκάλυψε στις 5 Σεπτεμβρίου ότι η σύμβαση μεταξύ της κοινοπραξίας που υλοποιεί το έργο και του φορέα υλοποίησης περιλαμβάνει ρήτρα καθυστέρησης ύψους 120.000 δολαρίων ανά ημέρα, σε περίπτωση μη τήρησης του χρονοδιαγράμματος. Με ορίζοντα ολοκλήρωσης τον Δεκέμβριο του 2025, κάθε καθυστέρηση μεταφράζεται σε αστρονομικά ποσά, με την προοπτική χιλιάδων ή ακόμη και εκατομμυρίων ευρώ ν’ απειλεί τη βιωσιμότητα του έργου και, κατ’ επέκτασιν, να επιβαρύνει άμεσα τα δημόσια οικονομικά Ελλάδας και Κύπρου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η σχετική σύμβαση προβλέπει πως οι ρήτρες ισχύουν από την 1η Ιουνίου 2024, γεγονός που σημαίνει ότι ήδη ενδέχεται να έχουν συσσωρευθεί χρηματικές απαιτήσεις εκατομμυρίων δολαρίων, σε βάρος των εμπλεκομένων μερών.

Δικαστικός φακός πάνω από το έργο

Η ανησυχία εντείνεται περαιτέρω από την είδηση ότι βρίσκεται σε εξέλιξη έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO) για ενδεχόμενες ποινικές ευθύνες σχετικά με την ανάθεση, τη διαχείριση και τη χρηματοδότηση του έργου. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται τόσο στις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν για τη διάθεση των κοινοτικών κονδυλίων (657 εκατομμύρια ευρώ μέσω του Μηχανισμού «Connecting Europe»), όσο και στον ρόλο συγκεκριμένων προσώπων ή κρατικών φορέων.

Η πιθανότητα ύπαρξης παρατυπιών ή ακόμη και απάτης ενισχύεται από τις συνεχείς καταγγελίες για κακοδιαχείριση, αδιαφανείς διαδικασίες επιλογής αναδόχου και πολιτικές πιέσεις που ασκήθηκαν εκατέρωθεν.

Πολιτική και θεσμική ένταση

Το έργο, αντί να λειτουργεί ως γέφυρα ενότητας, μοιάζει πλέον να υπονομεύει τις σχέσεις μεταξύ Αθηνών και Λευκωσίας. Ο Υπουργός Οικονομικών της Κυπριακής Δημοκρατίας, Μάκης Κεραυνός, έχει εκφράσει επανειλημμένα τις ανησυχίες του για τη βιωσιμότητα του έργου, κάνοντας λόγο για αβεβαιότητες κόστους, τεχνικές αστοχίες και αμφίβολη επενδυτική απόδοση. Από την ελληνική πλευρά, η στάση είναι πιο επιθετική, με την Κυβέρνηση να εμφανίζεται αποφασισμένη να προχωρήσει, τονίζοντας ότι «δεν μπορεί το έργο να ναρκοθετείται από μικροπολιτικές σκοπιμότητες».

Η ρητορική αυτή, σε συνδυασμό με τη διεθνή εικόνα που εκπέμπεται, ενισχύει την εντύπωση ενός ενδοελληνικού ρήγματος, την ώρα που η ενεργειακή κρίση και η ανάγκη εναλλακτικών πηγών καθιστούν το έργο στρατηγικής σημασίας.

Γεωπολιτική διάσταση: Ηλεκτρισμένη Μεσόγειος

Η στρατηγική σημασία του Great Sea Interconnector δεν αφορά μόνο τα δύο κράτη του Ελληνισμού, αλλά αγγίζει τον πυρήνα της ενεργειακής και γεωπολιτικής σταθερότητας της Ανατολικής Μεσογείου.

Η διασύνδεση Κύπρου με το ευρωπαϊκό δίκτυο ηλεκτρισμού - μέσω Κρήτης και Αττικής - εντάσσεται σε μια ευρύτερη γεωπολιτική στρατηγική ενεργειακής διαφοροποίησης. Η Κύπρος, έως σήμερα ενεργειακά απομονωμένη, θα αποκτούσε τη δυνατότητα να εισάγει και να εξάγει ενέργεια, να ενισχύσει τη διαπραγματευτική της ισχύ και να εκμεταλλευτεί με μεγαλύτερη ευχέρεια τα εγχώρια κοιτάσματα φυσικού αερίου και τις ΑΠΕ.

Ωστόσο, η καθυστέρηση ή η αποτυχία υλοποίησης του έργου, σε συνδυασμό με τις ποινικές διερευνήσεις, δίνουν έδαφος σε τρίτους παίκτες - περιλαμβανομένης της Τουρκίας - να αμφισβητήσουν την τεχνική και διπλωματική ικανότητα της Κύπρου να συμμετέχει ισότιμα σε μεγάλα περιφερειακά έργα. Παράλληλα, δημιουργείται αβεβαιότητα για τις συνέργειες με το Ισραήλ, που έχει ήδη στραφεί προς άλλες διαδρομές εξαγωγής ενέργειας, π.χ. μέσω Αιγύπτου.

Οι πολίτες στο τέλος πληρώνουν…

Με το οικονομικό κόστος να διογκώνεται καθημερινά λόγω των ρητρών καθυστέρησης, και με την Ε.Ε. να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, το έργο εξελίσσεται σε διπλό στοίχημα: τόσο ως προς την τεχνική του ολοκλήρωση, όσο και ως προς την πολιτική του διαχείριση.

Αν το έργο ναυαγήσει ή εξελιχθεί σε σκάνδαλο, η αξιοπιστία όχι μόνο των κυβερνήσεων αλλά και των θεσμών τίθεται εν αμφιβόλω. Κυρίως, όμως, ο λογαριασμός καταλήγει τελικά στα χέρια των φορολογουμένων, που καλούνται να πληρώσουν τα πρόστιμα και τις καθυστερήσεις, χωρίς να δουν τα αναμενόμενα οφέλη.

Το ηλεκτρικό καλώδιο Κύπρου - Ελλάδας, αντί ν’ αποτελέσει ορόσημο συνεργασίας και ενεργειακής αυτονομίας, κινδυνεύει να μετατραπεί σε σύμβολο αποτυχίας. Η απειλή των 120.000 δολαρίων ημερησίως, η δικαστική διερεύνηση, οι πολιτικές εντάσεις και η γεωπολιτική πίεση συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα, που μόνο με συντονισμένες κινήσεις, διαφάνεια και αποφασιστικότητα μπορεί να αποφορτιστεί.