Βήμα-βήμα στη νέα εποχή

Θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα επενδυτικό ταμείο, όπου συγκεκριμένα έσοδα, είτε από πολιτογραφήσεις είτε από συγκεκριμένους φόρους, θα μπορούσαν να αντλούνται για σκοπούς ενίσχυσης επιχειρήσεων με βάση συγκεκριμένα κριτήρια
Μεγάλη είναι η συζήτηση που αναπτύσσεται τις τελευταίες μέρες για τις «ριζοσπαστικές» μεταρρυθμίσεις που χρειάζεται ο τόπος και την ανάγκη του οικονομικού μοντέλου της χώρας να προσαρμοστεί στα νέα διεθνή πρότυπα της ψηφιοποίησης και της τεχνολογίας. Συζητήσεις που έγιναν πολλές φορές, ειδικά σε προεκλογικές περιόδους, αλλά το αποτέλεσμα δεν ήταν ουσιαστικό. Αυτό ίσως να οφείλεται και στο γεγονός ότι η οικονομία παρουσιάζει σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης και υπάρχει κάποιος εφησυχασμός. Από την άλλη, είναι σε περιόδους ανάκαμψης που οι οποιεσδήποτε αποφάσεις μπορούν να χρηματοδοτηθούν ευκολότερα.
Δημοσιονομική πειθαρχία

Επιπλέον, στη σφαίρα της συζήτησης επανέρχεται και η αναγκαιότητα της δημοσιονομικής πειθαρχίας, ώστε να μην υπάρξει αλόγιστη αύξηση των δαπανών και να γίνει δυνατή η μείωση του δημοσιονομικού χρέους (είναι σημαντικό γεγονός ότι ο κρατικός προϋπολογισμός του 2019 είναι πλεονασματικός, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν οι κίνδυνοι που μπορούν να οδηγήσουν σε εκτροχιασμό των δημόσιων οικονομικών).

Είναι σημαντικό, πέρα από την υιοθέτηση εκείνων των μηχανισμών ελέγχου που θα διασφαλίσουν ότι δεν θα ξαναζήσουμε τα γεγονότα του 2013, να υπάρξει μια μακροχρόνια στρατηγική ανάπτυξης. Υπάρχουν πολλές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες έμειναν στα χαρτιά και άλλες, οι οποίες ξεκίνησαν και κάπου χάθηκαν στην πορεία.

Σε περιπτώσεις οικονομικών κρίσεων η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις είναι ακόμη πιο έντονη, εφόσον από τη μια οδηγεί στον περιορισμό των δαπανών, τόσο των ελαστικών όσο και των ανελαστικών, και από την άλλη βοηθά στην «απελευθέρωση» των παραγωγικών μονάδων της οικονομίας.
Συγγραφή νόμων από την αρχή

Δυστυχώς, για την Κύπρο, πολλές μεταρρυθμίσεις αναβλήθηκαν κατά περιόδους, ενώ άλλες άρχισαν και έμειναν στη μέση, κάτι που οδήγησε σε μια μη ανταγωνιστική οικονομία, με γραφειοκρατικές διαδικασίες και τεράστια προβλήματα στην καθημερινότητα των πολιτών. Πέρα από τη διαχρονική πολιτική ατολμία, αυτό ήταν και αποτέλεσμα της αδυναμίας συγκερασμού των επιδιώξεων όλων των ενδιαφερομένων.

Κάποιες μεταρρυθμίσεις που έγιναν, χρήζουν επανεξέτασης. Για παράδειγμα, στον περί εταιρειών νόμο διαχρονικά έχουν γίνει πολλές τροποποιήσεις και αλλαγές στο αρχικό κείμενο. Ο συγκεκριμένος νόμος -και γενικά το νομοθετικό πλαίσιο- απαιτεί ενοποίηση και απλούστευση. Αυτό μπορεί να απαιτεί συγγραφή των νόμων από την αρχή.
Ευελιξία και απόδοση

Η δημιουργία μιας ευέλικτης και αποδοτικής κρατικής μηχανής ενισχύει το επιχειρηματικό περιβάλλον και την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται προς τους πολίτες. Είναι γι' αυτόν τον λόγο που θα πρέπει να προωθηθούν τα νομοσχέδια που αφορούν τη μεταρρύθμιση του κρατικού μηχανισμού και την υιοθέτηση απλών και σύντομων διαδικασιών, με την ενίσχυση ταυτόχρονα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.

Οι επιχειρηματίες και γενικά οι επενδυτές, πέρα από το σταθερό φορολογικό και νομικό πλαίσιο, αξιολογούν και τις διαδικασίες που εφαρμόζονται. Σε κανέναν δεν θα άρεσε να υποστεί διοικητικό κόστος και μεγάλες καθυστερήσεις σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις του, λόγω των προβλημάτων που ενδεχομένως να παρουσιάζουν οι κρατικές υπηρεσίες.
Νοικοκύρεμα και αναθεώρηση

Σε ό,τι αφορά θέματα φόρου, υπάρχει διάσπαρτος μεγάλος αριθμός προστίμων μέσα στις νομοθεσίες. Σε καμιά περίπτωση δεν λέμε ότι θα πρέπει να μειωθούν τα πρόστιμα και οι τόκοι, αλλά παρόλ’ αυτά ο αριθμός τους είναι μεγάλος, και για διαφορετικά συμβάντα, γεγονός που προκαλεί σύγχυση. Αυτό που χρειάζεται είναι η ενοποίησή τους.

Το ΓεΣΥ, που χρόνια συζητάμε, η απλούστευση των διαδικασιών στο Δημόσιο (υπήρξε κάποια πρόοδος αλλά ακόμη χρειάζονται πολλά), οι αδειοδοτήσεις μεγάλων έργων, ο εκσυγχρονισμός των ημικρατικών οργανισμών και της τοπικής αυτοδιοίκησης, είναι κάποιες από τις μεταρρυθμίσεις που δεν έγιναν. Υπήρξαν συγκεκριμένα μέτρα στο μνημόνιο, τα οποία εφαρμόστηκαν, όμως θα πρέπει να αξιολογηθεί η πρακτική τους εφαρμογή, έτσι ώστε όπου απαιτείται, να υπάρξουν διορθωτικές κινήσεις. Η αναβολή αποφάσεων, ειδικά στο σημερινό περιβάλλον, δύναται να οδηγήσει σε σημαντικά αρνητικά αποτελέσματα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον τομέα των αερομεταφορών.

Σημειώνεται ότι η μεταρρύθμιση και η απλούστευση των διαδικασιών δεν σημαίνει λιγότερη εποπτεία και έλεγχο, ειδικά σε ευαίσθητες υπηρεσίες. Απλώς οι συγκεκριμένοι εποπτικοί μηχανισμοί πρέπει να γίνουν πιο ευέλικτοι, ώστε να μη βραχυκυκλώνουν τη διαδικασία.
Ο επενδυτικός νόμος σε Ελλάδα - Μάλτα

Επίσης, να σημειώσουμε ότι στην Κύπρο έχει ετοιμαστεί ο λεγόμενος επενδυτικός νόμος, ο οποίος προωθεί γρηγορότερα τις διαδικασίες για αδειοδοτήσεις, χωρίς όμως να υπάρχουν συγκεκριμένα κίνητρα για ενίσχυση της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Για παράδειγμα, Μάλτα και Ελλάδα έχουν μαζέψει όλα τα κίνητρα που παρέχονται μέσα σε ένα νόμο/οδηγία. Αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι τα κίνητρα που παρέχονται στην κυπριακή νομοθεσία δεν είναι ανταγωνιστικά, αλλά η συγκέντρωσή τους ίσως να βοηθούσε στην καλύτερη αξιοποίησή τους.

Στην Ελλάδα, μάλιστα, στην προσπάθεια επαναφοράς της οικονομίας σε πορεία ανάπτυξης, ψηφίστηκε το 2016 ο αναπτυξιακός νόμος που επιτρέπει σε νέες και υφιστάμενες επιχειρήσεις να αιτηθούν επιχορηγήσεις για επεκτάσεις, δημιουργία νέων μονάδων, πρόσληψη προσωπικού και άλλες ενέργειες, που σκοπό έχουν την ώθηση της ανάπτυξης. Σημειώνεται ότι στον νόμο γίνεται συγκεκριμένη αναφορά στις δαπάνες που είναι επιλέξιμες και εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του.

Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η επέκταση, ο εκσυγχρονισμός κτηριακών εγκαταστάσεων, η αγορά του συνόλου των παγίων μιας επιχείρησης (με βάση συγκεκριμένα κριτήρια), οι επενδύσεις σε νέα σύγχρονα μηχανήματα, τα μισθώματα χρηματοδοτικής μίσθωσης (αν στο τέλος της μίσθωσης ο μισθωτής αποκτά την κυριότητα του περιουσιακού στοιχείου), δαπάνες αγοράς δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, έρευνας και τεχνογνωσίας, καθώς και δαπάνες σε συστήματα ενίσχυσης της οργανωτικής δομής των επιχειρήσεων. Επιπλέον επιχορηγήσεις δύναται να λάβουν έναντι του μισθολογικού τους κόστους για δύο έτη επιχειρήσεις που προχωρούν σε νέες προσλήψεις, ενώ στον νόμο εντάσσονται τα έξοδα ίδρυσης μικρομεσαίων επιχειρήσεων καθώς και συνδεδεμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες.

Τώρα, σε ό,τι αφορά τα είδη των επιχορηγήσεων, μπορεί να αφορούν φοροαπαλλαγές, νοουμένου ότι τα κέρδη δεν κατανέμονται στους μετόχους αλλά επανεπενδύονται, κρατικές χορηγίες μέχρι ενός ποσοστού (διαφέρει ανά περιοχή που δραστηριοποιείται ο αιτητής), επιδότηση του μισθολογικού κόστους για νέες θέσεις εργασίας, σταθεροποίηση του συντελεστή φορολογίας για εταιρείες/οργανισμούς που προχωρούν σε μεγάλες επενδύσεις και επιχορήγηση του κόστους μίσθωσης.
Δημιουργία υπερταμείου για στήριξη μικρομεσαίων

Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τον νόμο, η Κυβέρνηση μπορεί να προχωρήσει σε χρηματοδότηση του επιχειρηματικού κινδύνου μέσω ταμείου συμμετοχών, είτε αναλαμβάνοντας μέρος της επένδυσης που αφορά τα ίδια κεφάλαια είτε με την παραχώρηση νέων δανείων, τα οποία σε προτεραιότητα θα είναι χαμηλότερα από άλλες μορφές δανεισμού.

Προς αυτήν την κατεύθυνση, ο νόμος επιτρέπει τη δυνατότητα ίδρυσης ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών επιχειρηματικού κινδύνου («Ταμεία Συμμετοχών» Funds of Funds), εκ μέρους του ελληνικού Δημοσίου. Τα Ταμεία Συμμετοχών θα έχουν τη νομική μορφή οργανισμού εναλλακτικών επενδύσεων. Η χρηματοδότηση των ανωτέρω Ταμείων πραγματοποιείται από το Εθνικό ή Συγχρηματοδοτούμενο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ).

Στην Κύπρο υπενθυμίζεται το Ταμείο Αλληλεγγύης που θεσπίστηκε τον Μάρτιο του 2013 και ουδέποτε χρησιμοποιήθηκε, για να καταργηθεί στο τέλος, καθώς και ο εγγυοδοτικός μηχανισμός μικρομεσαίων επιχειρήσεων που επανέρχεται σε κάθε προεκλογική περίοδο. Τα κίνητρα τα οποία έχουν δοθεί, φορολογικά και άλλα, ενίσχυσαν τις αγοραπωλησίες ακινήτων, τον τουρισμό και άλλους τομείς, οδήγησαν σε αύξηση των φόρων που εισπράττει το κράτος και την οικονομία σε ανάπτυξη. Σαν ιδέα, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα επενδυτικό ταμείο, όπου συγκεκριμένα έσοδα είτε από πολιτογραφήσεις είτε από συγκεκριμένους φόρους θα μπορούσαν να αντλούνται για σκοπούς ενίσχυσης επιχειρήσεων με βάση συγκεκριμένα κριτήρια.
Με τη στήριξη της κοινωνίας

Σημαντική σε αυτήν την προσπάθεια είναι η αφομοίωση των οποιωνδήποτε αλλαγών από την κοινωνία και τους πολίτες, ώστε να στηρίξουν τις μεταρρυθμίσεις. Πέραν της τοπικής κοινωνίας, η δημιουργία ενός ευέλικτου επιχειρηματικού περιβάλλοντος και η ενίσχυση των δημόσιων υπηρεσιών αναμένεται να προσελκύσει ξένους επιχειρηματίες, οι οποίοι, είτε θέλουν να δραστηριοποιηθούν μέσω Κύπρου είτε να εγκαταστήσουν την έδρα τους στη χώρα.

Είναι σημαντικό να υπάρξει μακροχρόνιος σχεδιασμός, λεπτομερής για κάθε τομέα, έτσι ώστε να υπάρξει πλήρης αξιοποίηση των παραγωγικών μονάδων του τόπου και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, κάτι που θα οδηγήσει σε μείωση της ανεργίας. Αυτό απαιτεί τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, που θα στοχεύουν στην ενίσχυση των επενδύσεων και στη δημιουργία ενός φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, επιπλέον των αλλαγών για καλύτερη λειτουργία της δημόσιας υπηρεσίας και μείωση του κόστους λειτουργίας της.