Διαχείριση της οικονομικής ανάπτυξης

Πολλές είναι οι θεωρίες που προσπαθούν να αναλύσουν τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να βρεθεί το σημείο ισορροπίας. Μια από αυτές είναι και η «θεωρία των παιγνίων», η οποία αναφέρει ότι σε ένα παιχνίδι με πολλές εναλλακτικές στρατηγικές υπάρχει ένα σημείο ισορροπίας (Nash Equilibrium), όπου οι επιλογές των δύο παικτών δίνουν το καλύτερο αποτέλεσμα και για τους δύο και κανένας δεν μπορεί να πετύχει κάτι καλύτερο αν αλλάξει στρατηγική (νοουμένου ότι ο άλλος παίκτης παραμείνει σταθερός στην απόφασή του). Είναι δηλαδή πιθανόν η συμμαχία των δύο παικτών, παρά το ότι ενδεχομένως να μειώνει το προσωπικό όφελος, να εξυπηρετεί και τον κάθε παίκτη ξεχωριστά.

Άρα, ουσιαστικά, όλοι οι συμμετέχοντες σε μια οικονομία θα πρέπει να σκέφτονται ορθολογιστικά, χωρίς υπερβολές, να έχουν πλήρη επίγνωση του οικονομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος στο οποίο δραστηριοποιούνται και να αντιλαμβάνονται ότι κοινές δράσεις ίσως μεν να μην οδηγούν στη μεγιστοποίηση των κερδών ανά μέρος, αλλά διασφαλίζουν την ευημερία και τη βιωσιμότητα των ρυθμών ανάπτυξης σε μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα. Για παράδειγμα, αντί να γίνεται μάχη για το ποιος θα κτίσει τον υψηλότερο πύργο μέσα στον επόμενο χρόνο, θα μπορούσε να σχεδιαστεί μια πιο ολοκληρωμένη και μακροχρόνια στρατηγική διαχείρισης τέτοιων έργων.
Καλύτερη στόχευση κρατικών δαπανών

Ένα μη συμβατικό μέτρο ήταν και το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης που εφάρμοσαν οι κεντρικές τράπεζες. Είναι επίσης κάτι για το οποίο αυτήν τη στιγμή κατηγορούνται οι κεντρικές τράπεζες από κάποιους, ότι δηλαδή δημιούργησαν υπεραξίες στα πάγια στοιχεία, χωρίς αυτές οι αξίες να μπορούν να υποστηριχθούν από τα δημοσιονομικά μεγέθη. Η καλύτερη στόχευση των κρατικών δαπανών σε τομείς με πολλαπλασιαστικό χαρακτήρα και η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών στη δημόσια υπηρεσία οδηγούν στην απελευθέρωση των παραγωγικών μονάδων της οικονομίας και στην ανάπτυξη.

Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης η Πολιτεία προχώρησε στην παραχώρηση συγκεκριμένων κινήτρων, ώστε να δοθεί ώθηση στην οικονομία. Κάποια από αυτά, όπως η κατάργηση του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας και των μεταβιβαστικών τελών, έχουν μόνιμο χαρακτήρα, ενώ η απαλλαγή από τον φόρο κεφαλαιουχικών κερδών για αγοραστές υιοθετήθηκε μόνο για την περίοδο 2015-2016.
Προειδοποιήσεις ΔΝΤ

Έξι χρόνια μετά την κρίση θα πρέπει να υπάρξει αξιολόγηση των μέτρων που υιοθετήθηκαν και μελέτη στο κατά πόσον είναι απαραίτητη η συνέχισή τους.

Πρόσφατα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), σε μελέτη για την Κύπρο, τονίζει ότι προς το παρόν οι προκλήσεις που αφορούν τον τομέα των ακινήτων είναι περιορισμένες, αλλά η πορεία του τομέα χρήζει παρακολούθησης. Γίνεται όμως ειδική αναφορά για τις πολυτελείς επαύλεις, αφήνοντας να νοηθεί ότι ενδεχομένως θα πρέπει να εξεταστούν μέτρα περιορισμού της ζήτησης, ώστε να αποφευχθεί μια ανάπτυξη στην οικοδομική βιομηχανία που να μην είναι βιώσιμη.

Το ΔΝΤ προχωρεί περαιτέρω και κάνει αναφορά στο ενδεχόμενο σταδιακής αποσύνδεσης του τομέα των ακινήτων με το πρόγραμμα πολιτογραφήσεων (τελευταία υπήρξαν χρηματοδοτήσεις ξενοδοχείων και φοιτητικών εστιών μέσα από το πρόγραμμα) και επαναφοράς του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας και των μεταβιβαστικών τελών. Οποιαδήποτε τέτοια σκέψη θα πρέπει να σεβαστεί το γεγονός ότι οι αγοραστές προχωρούσαν σε επενδύσεις με βάση ένα συγκεκριμένο φορολογικό και νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο αν θα διαφοροποιηθεί, θα προκαλέσει δυσαρέσκεια. Τονίζεται ότι η χρηματοδότηση των νέων οικιστικών έργων γίνεται μέσα από ίδια κεφάλαια ή προπωλήσεις ακινήτων, κάτι που περιορίζει την έκθεση σε χρηματοπιστωτικούς κινδύνους και την πιθανότητα δημιουργίας νέων, περισσότερων μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Οι φορολογικές νομοθεσίες

Από την άλλη, ο ισχυρισμός ότι επειδή δεν υπάρχει αύξηση του δανεισμού που τροφοδοτεί την αγορά ακινήτων τότε δεν υπάρχει κίνδυνος για «φούσκα», δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Για να είναι βιώσιμη η αύξηση στις τιμές, πρέπει να βασίζεται στην ενίσχυση της παραγωγικότητας και των δημοσιονομικών δεικτών.

Βασικό εργαλείο άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής είναι οι φορολογικές νομοθεσίες. Η μείωση των φόρων επί των τόκων από τις καταθέσεις, για παράδειγμα, ενδεχομένως να οδηγούσε σε αύξηση της αποταμίευσης και περιορισμό της κατανάλωσης, περιορίζοντας την εγχώρια ζήτηση. Χρησιμοποιούμε τη λέξη ενδεχομένως, εφόσον δεν είναι σίγουρο ότι η μείωση των φόρων θα οδηγούσε σε αυξημένες αποταμιεύσεις με το τρέχον περιβάλλον επιτοκίων (φυσικά, ενδεχομένως να υπάρξει αύξηση των επιτοκίων με τη λήξη του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης).
Ανταγωνιστικό μοντέλο λειτουργίας

Το μεγάλο ζητούμενο μιας ορθής οικονομικής πολιτικής είναι η διατήρηση σταθερών και βιώσιμων ρυθμών ανάπτυξης χωρίς σκαμπανεβάσματα και ταυτόχρονη ενίσχυση της παραγωγής και της πραγματικής οικονομίας. Οι αγορές και οι επενδυτές αποφεύγουν οικονομίες που παρουσιάζουν ανισομέρειες και μεταβλητότητα. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο που τα μέτρα που λαμβάνονται για αναθέρμανση μιας οικονομίας δεν πρέπει να δημιουργούν στρεβλώσεις που μεσο-μακροπρόθεσμα ενδεχομένως να δημιουργήσουν προβλήματα.

Η διατήρηση ενός ανταγωνιστικού μοντέλου λειτουργίας είναι σημαντική τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τα κράτη. Ενδεχόμενη αδυναμία προσαρμογής στις αλλαγές και τη μεταβλητότητα που παρουσιάζει το διεθνές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον μπορεί να οδηγήσει σε δυσάρεστα αποτελέσματα.
Παραγωγικότητα και υποδομές

Οι παράγοντες που επηρεάζουν τον δείκτη ανταγωνιστικότητας είναι πολλοί και δεν συνδέονται μόνο με τη μείωση των δαπανών. Αυτό που παίζει σημαντικό ρόλο είναι η σωστή διαχείριση των πόρων της επιχείρησης ή του κράτους, ώστε να καταστεί πιο παραγωγικό. Αν, για παράδειγμα, μια επένδυση θα έχει πολλαπλάσια θετικά οφέλη στην παραγωγικότητα και τον κύκλο εργασιών, τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος για να μην προχωρήσει.

Η δημιουργία υποδομών, οι οποίες θα ενισχύσουν το βιοτικό επίπεδο τόσο των ντόπιων αλλά και των ξένων, θα ενισχύσει την αξία των επενδύσεων που έχουν γίνουν στη χώρα μας. Οδικό δίκτυο, σύστημα υγείας και ηλεκτρονική διακυβέρνηση (κάτι που θα διευκολύνει σημαντικά την παροχή υπηρεσιών από το Δημόσιο) είναι κάποιοι από τους τομείς στους οποίους χρειάζεται να γίνουν πολλά ακόμη. Αυτό άλλωστε διαφαίνεται και από τις εκθέσεις αξιολόγησης της ανταγωνιστικότητας των χωρών, όπου η Κύπρος, δυστυχώς, δεν λαμβάνει και την καλύτερη κατάταξη.