Έρχεται η ηλεκτρονική υπογραφή

Συγκαταλέγεται στις περιπτώσεις όπου η τεχνολογία αποδεικνύει ότι μπορεί να φέρνει κοντά τους ανθρώπους απ’ όλον τον κόσμο για να συνομιλήσουν και να συνεργαστούν και ταυτόχρονα να περιορίζει έως και να εξαλείφει τις κατ’ ιδίαν επαφές. Περιορίζει τη μαγεία της παρακολούθησης των αντιδράσεων των ανθρώπων κατά τη διάρκεια των επαφών, αλλά και πνίγει το ταλέντο όσων μπορούν μέσω της γλώσσας του σώματος και του βλέμματος να «διαβάσουν» καλύτερα τον συνομιλητή τους.

Θα μπορεί π.χ. κάποιος επιχειρηματίας που βρίσκεται στην Ισλανδία να καταλήξει σε εμπορικές συμφωνίες και να τις επικυρώσει διά των σχετικών υπογραφών με κάποιο Κύπριο χωρίς καν να συναντηθούν... Τα επίσημα τελετουργικά με τις υπογραφές των συμφωνιών και τις σχετικές φωτογραφίες που απαθανατίζουν τις στιγμές μάλλον σε λίγα χρόνια θα ανήκουν στο παρελθόν.
Υπό επεξεργασία

Έρχονται, έτσι, έστω και με καθυστέρηση, και στην Κύπρο οι ηλεκτρονικές υπογραφές, οι ηλεκτρονικές ταυτότητες και οι ηλεκτρονικές σφραγίδες. Με απλά λόγια, δεν θα χρειάζονται οι υπογραφές σε έγγραφα, αλλά οι υπογραφές, οι σφραγίδες και η πιστοποίηση της ταυτότητας θα γίνονται σε οθόνες κινητών τηλεφώνων, ταμπλέτων, υπολογιστών, είτε με κωδικούς είτε με άλλους ηλεκτρονικούς τρόπους. Οι σχετικοί κανονισμοί που προωθούνται σε υπό επεξεργασία νομοθεσία αφορούν την ηλεκτρονική ταυτοποίηση και τις υπηρεσίες εμπιστοσύνης για τις ηλεκτρονικές συναλλαγές στην εσωτερική αγορά.

Παράλληλα, με την εν λόγω νομοθεσία προωθείται η τροποποίηση νόμου, ώστε η ηλεκτρονική υπογραφή και η ηλεκτρονική σφραγίδα να θεωρούνται αποδεικτικά στοιχεία σε ποινικές και αστικές διαδικασίες ενώπιον των αρμόδιων δικαστηρίων καθώς και να γίνονται δεκτές ως αποδεικτικά στοιχεία σε οποιαδήποτε διαδικασία ενώπιον διοικητικού οργάνου.

Η νομοθεσία αφορά, εκτός από ηλεκτρονικές υπογραφές, και ηλεκτρονικές σφραγίδες και χρονοσφραγίδες, που θα χρησιμοποιούνται στη βάση εργαλείων που εφαρμόζονται με επιτυχία σε πολλές χώρες εντός και εκτός της Ε.Ε., όπως αναφέρθηκε. Αρμόδιο Σώμα για την εφαρμογή της νομοθεσίας ορίζεται στον νόμο το τμήμα ηλεκτρονικών επικοινωνιών του Υπουργείου Μεταφορών. Συγκεκριμένα, το τμήμα ορίζεται ως αρμόδια Αρχή για την εφαρμογή του κανονισμού, αλλά και ως εποπτικός φορέας και φορέας υπεύθυνος για την τήρηση εθνικού καταλόγου εμπίστευσης.
Τι είναι η ηλεκτρονική υπογραφή;

Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές έχουν επιφέρει ριζικές αλλαγές, όχι μόνο στο εμπόριο και τις αγορές, αλλά επίσης στον τρόπο που εργαζόμαστε και ανταλλάσσουμε έγγραφα και δεδομένα. Η αποστολή εγγράφων μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου πέραν της ταχύτητας, αποφέρει και σημαντική μείωση του κόστους επικοινωνίας, αφού μας απαλλάσσει από το έντυπο έγγραφο και την αναγκαστική αποστολή του μέσω των ταχυδρομικών υπηρεσιών.

Είναι, λοιπόν, φυσικό που η ηλεκτρονική αποστολή τιμολογίων και κάθε είδους παραστατικών διαδόθηκε με ταχύτητα και επικρατεί όλο και περισσότερο έναντι της συμβατικής. Με την ηλεκτρονική αποστολή όμως προκύπτουν δύο βασικά προβλήματα, αυτό της ταυτοποίησης του αποστολέα και της επιβεβαίωσης της ακεραιότητας του εγγράφου.

Το πώς δηλαδή μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως αυτός που μας αποστέλλει το έγγραφο είναι όντως αυτός που ισχυρίζεται και το πώς μπορούμε να επιβεβαιώσουμε πως το έγγραφο δεν έχει παραποιηθεί κατά την αποστολή του - ότι δηλαδή οι πληροφορίες που περιέχει είναι πράγματι αυτές που είχε πρόθεση να στείλει ο αποστολέας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη ορίσει το νομικό πλαίσιο της χρήσης των ψηφιακών υπογραφών στην Ευρώπη από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας.

Στην Ελλάδα το σχετικό πλαίσιο υιοθετήθηκε τον Ιούνιο του 2001, ενώ από το 2011 το ελληνικό Δημόσιο χρησιμοποιεί υποχρεωτικά και κατά κόρον τις ψηφιακές υπογραφές σε μια προσπάθεια να μειώσει τα κόστη. Η ψηφιακή υπογραφή είναι μια μαθηματική «σφραγίδα», που αποδεικνύει τη γνησιότητα και την ακεραιότητα των υπογεγραμένων δεδομένων.
Η διαφορά

Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε τη διαφορά ανάμεσα στην ψηφιακή υπογραφή και την «ψηφιοποιημένη υπογραφή». Η ψηφιοποιημένη υπογραφή δεν είναι παρά μια απλή εικόνα της υπογραφής ενός φυσικού προσώπου, συνήθως σκαναρισμένη ή φωτογραφημένη ψηφιακά, η οποία προστίθεται στο τέλος ενός εγγράφου. Η ψηφιοποιημένη υπογραφή δεν παρέχει κάποιου είδους ασφάλεια και δεν είναι σε θέση να πιστοποιήσει τον αποστολέα του εγγράφου, δεδομένου ότι ο καθένας μπορεί να αντιγράψει και να χρησιμοποιήσει την εικόνα της υπογραφής ενός τρίτου προσώπου.

Δεν μπορεί, επομένως, να αντικαταστήσει την προηγμένη ψηφιακή υπογραφή, τη βασισμένη σε ψηφιακό πιστοποιητικό, ως προς το νομικό πλαίσιο και την ουσία της. Η ψηφιακή υπογραφή είναι μια μαθηματική «σφραγίδα» που αποδεικνύει τη γνησιότητα και την ακεραιότητα των υπογεγραμένων δεδομένων. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε τη διαφορά ανάμεσα στην ψηφιακή υπογραφή και την «ψηφιοποιημένη υπογραφή».

Η ψηφιοποιημένη υπογραφή δεν είναι παρά μια απλή εικόνα της υπογραφής ενός φυσικού προσώπου, συνήθως σκαναρισμένη ή φωτογραφημένη ψηφιακά, η οποία προστίθεται στο τέλος ενός εγγράφου. Η ψηφιοποιημένη υπογραφή δεν παρέχει κάποιου είδους ασφάλεια και δεν είναι σε θέση να πιστοποιήσει τον αποστολέα του εγγράφου, δεδομένου ότι ο καθένας μπορεί να αντιγράψει και να χρησιμοποιήσει την εικόνα της υπογραφής ενός τρίτου προσώπου. Δεν μπορεί, επομένως, να αντικαταστήσει την προηγμένη ψηφιακή υπογραφή, τη βασισμένη σε ψηφιακό πιστοποιητικό, ως προς το νομικό πλαίσιο και την ουσία της.
Πιο δύσκολο να πλαστογραφηθεί

Οι ψηφιακές υπογραφές σε ψηφιακά έγγραφα είναι παρόμοιες με τις αντίστοιχες χειρόγραφες υπογραφές σε έντυπα έγγραφα. Όταν οι ψηφιακές υπογραφές υλοποιούνται - εφαρμόζονται σωστά (με χρήση ασφαλών κρυπτογραφικών αλγορίθμων), είναι πολύ δυσκολότερο να πλαστογραφηθούν σε σχέση με τις αντίστοιχες χειρόγραφες. Επίσης το φυσικό πρόσωπο που ψηφιακά υπογράφει το ψηφιακό έγγραφο δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν το υπέγραψε (όσο το ιδιωτικό κλειδί που χρησιμοποίησε δεν υποκλάπηκε).

Κάποιες υλοποιήσεις των ψηφιακών υπογραφών προσθέτουν και την ημερομηνία υπογραφής του εγγράφου, ώστε και το ιδιωτικό κλειδί να υποκλαπεί, η ψηφιακή υπογραφή να είναι έγκυρη. Η ψηφιακή υπογραφή μπορεί να προστεθεί σε οποιαδήποτε σειρά από bits (δηλαδή δεδομένα): παραδείγματα χρήσης είναι τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, έγγραφα, μηνύματα που στέλνονται στο Διαδίκτυο κ.λπ. Πολλοί οργανισμοί υιοθετούν τη χρήση των ψηφιακών υπογραφών ώστε να αποφεύγεται η αποστολή τυπωμένων εγγράφων (επικυρωμένα με χρήση σφραγίδων και υπογραφών).
Ενθουσιασμένοι οι βουλευτές

Τα νομοσχέδια και οι κανονισμοί που εξετάζει αυτήν την περίοδο η Επιτροπή Νομικών της Βουλής ετοιμάστηκαν με συνεργασία μεταξύ του Υπουργείου Μεταφορών και του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Τα μέλη της Επιτροπής Νομικών φαίνεται να αντιμετωπίζουν με θετικό μάτι τις εν λόγω ρυθμίσεις, επισημαίνοντας ότι θα συμβάλουν και στην ενίσχυση των εμπορικών δραστηριοτήτων και του επιχειρείν. Ο αναπληρωτής πρόεδρος της Επιτροπής Νομικών και βουλευτής του ΔΗΣΥ, Δημήτρης Δημητρίου, είπε ότι πρόκειται «για μια σημαντικότατη μεταρρύθμιση, η οποία θα διευκολύνει τόσο τους πολίτες, στην καθημερινότητά τους και θα ωφελήσει το επιχειρείν στον τόπο μας».

Ανέφερε ότι «έχουμε καθυστερήσει στην υιοθέτηση και εφαρμογή τεχνολογικά αναβαθμισμένων εργαλείων, τα οποία θα μειώσουν τη γραφειοκρατία και θα ενισχύσουν και το κράτος δικαίου», όπως είπε. Σε ό,τι αφορά θέματα ασφάλειας, ο κ. Δημητρίου ανέφερε ότι πάντοτε θα υπάρχουν, «αλλά δεν πρέπει να είναι τροχοπέδη στον εκσυγχρονισμό των διαθέσιμων εργαλείων».

Εξέφρασε παράλληλα την προσδοκία ότι το θέμα θα προχωρήσει σύντομα ενώπιον της ολομέλειας, καθώς η κατ’ άρθρον συζήτηση του νομοσχεδίου έχει ολοκληρωθεί και παραμένουν προς συζήτηση οι κανονισμοί και ορισμένες αλλαγές σε άρθρα που περιλαμβάνονται στην προτεινόμενη νομοθεσία.
«Προς τη σωστή κατεύθυνση»

Ο βουλευτής του ΑΚΕΛ Άριστος Δαμιανού ανέφερε πως όταν προωθήθηκε αρχικά στη Βουλή η νομοθεσία, «όλα τα κόμματα στηρίξαμε αυτό το ζήτημα που αφορά την ενίσχυση και του εμπορίου». «Είναι μια κωδικοποιημένη διαδικασία ηλεκτρονικών υπογραφών με αλγορίθμους και άλλες τεχνικές προδιαγραφές», είπε, εκφράζοντας την άποψη ότι είναι κάτι χρήσιμο. Σχολιάζοντας θέματα ασφάλειας, σημείωσε ότι η προτεινόμενη νομοθεσία διασφαλίζει επαρκώς το νομοθετικό πλαίσιο και παρέχει ασφαλιστικές δικλίδες «και για το δίκαιο των συμβάσεων αλλά και για τα δικαστήρια, για το πώς πρέπει να κινηθούν σε αυτά τα θέματα. Επομένως», ανέφερε, «είναι προς τη σωστή κατεύθυνση».

Απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων αυτών που θα χρησιμοποιούν τις ηλεκτρονικές υπογραφές, ο κ. Δαμιανού είπε ότι «υπάρχουν κωδικοί, οι οποίοι θα χρησιμοποιούνται μόνο από εκείνους που συμμετέχουν στη διαδικασία», και επανέλαβε ότι υπάρχει επαρκής προστασία.