Αναλύσεις

Ριζικές αλλαγές στον τραπεζικό χάρτη

Αρκεί μια γρήγορη ματιά στο πρόσφατο παρελθόν για να συνειδητοποιήσει κανείς πόσο μεγάλες αλλαγές επήλθαν με την πάροδο μόλις έξι ετών και κάτι, από τον «μαύρο» Μάρτη της κυπριακής οικονομίας

Τα ισχυρά Ρίχτερ του Μαρτίου του 2013 ταρακούνησαν τις τεκτονικές πλάκες του τραπεζικού χάρτη της χώρας και σηματοδότησαν με βίαιο τρόπο εκ βάθρων αλλαγές. Η ιστορία συνεχίζεται και η τράπουλα συνεχίζει να ανακατεύεται. Κινούμενοι στις παρυφές της νέας δεκαετίας οι προκλήσεις εντείνονται και οι απαιτήσεις αυξάνονται. Αρκεί μια γρήγορη ματιά στο πρόσφατο παρελθόν για να συνειδητοποιήσει κανείς πόσο μεγάλες αλλαγές επήλθαν με την πάροδο μόλις έξι ετών και κάτι, από τον «μαύρο» Μάρτη της κυπριακής οικονομίας.

Λιγοστεύουν οι τράπεζες

Η Λαϊκή Τράπεζα ανήκει πλέον στην ιστορία. Η Τράπεζα Κύπρου ταρακουνήθηκε με την απορρόφηση της δεύτερης τότε μεγαλύτερης τράπεζας του τόπου, βιώνοντας πρωτόγνωρες καταστάσεις. Η AlphaBank Κύπρου απορρόφησε την Εμπορική Τράπεζα. Η Συνεργατική Κυπριακή Τράπεζα κατέβασε τα ρολά της ιστορίας της πριν από ένα χρόνο και το μεγαλύτερο μέρος του υγιούς της κομματιού έχει απορροφηθεί από την Ελληνική Τράπεζα, η οποία έχει καταστεί η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα. Οι μετοχικές δομές των τραπεζών αναδιαμορφώθηκαν και νέοι «παίκτες» δαπάνησαν μερικά δισεκατομμύρια ευρώ για να αποκτήσουν τον έλεγχό τους. Η Τράπεζα Πειραιώς Κύπρου άλλαξε χέρια και μετονομάστηκε σε Astrobank. Οι νέοι μέτοχοί της την οδήγησαν στην απορρόφηση της USB Bank και αναμένεται να αποκτήσουν και την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (Κύπρου). Πέρυσι τέτοια εποχή λειτουργούσαν ακόμη 13 τράπεζες. Φέτος λειτουργούν 11 τράπεζες.

Η ανατροπή

Από το 2018 βλέπουμε ότι συμβαίνει και κάτι, το οποίο δεν υπήρχε στο παρελθόν. Το ύψος των καταθέσεων υπερβαίνει το ύψος των δανείων. Το φαινόμενο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τα όσα έχουν συντελεστεί τα προηγούμενα χρόνια και κυρίως με τις κινήσεις, που αφορούν στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Οι αριθμοί λέγουν πάντα την αλήθεια και στην περίπτωση της Κύπρου οι αριθμοί των δανείων και των καταθέσεων αποτυπώνουν τη βιαιότητα, με την οποία χτυπήθηκε η κυπριακή οικονομία τον Μάρτιο του 2013 και την πορεία που ακολούθησε μέχρι σήμερα.

2012 2013 2015 2017 2018 ΑΠΡ 2019
Καταθέσεις: €70,2 δισ. €47 δισ. €46 δισ. €49,4 δισ. €47,9 δισ. €47,7 δισ.
Δάνεια: €72,5 δισ. €63,2 δισ. €62,8 δισ. €51,4 δισ. €39,2 δισ. €38 δισ.

Συνεχής μείωση καταστημάτων

Σταθερά πτωτικά κινείται και ο αριθμός των καταστημάτων των τραπεζών. Η δραστική μείωση των καταστημάτων των τραπεζών, που δραστηριοποιούνται στο νησί, μπορεί να αποτελέσει, επίσης, ένα καλό δείγμα της αλλαγής, που έχει επέλθει, αλλά και της νέας τάσης, που ευνοεί ή καλύτερα απαιτεί την αξιοποίηση της τεχνολογίας. Στο τέλος του 2015 αναλογούσαν 67 καταστήματα, ανά 100 χιλιάδες κατοίκους. Το 2017 αναλογούσαν 53 καταστήματα και το 2018 αναλογούσαν 44 καταστήματα ανά 100 χιλιάδες κατοίκους.

Σύνολο καταστημάτων τραπεζών και ΣΠΙ
Έτος: 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
848 680 614 560 502 458 384

Το 2012, το κυπριακό κοινό είχε στη διάθεσή του για να εξυπηρετηθεί 848 περίπου καταστήματα, περιλαμβανομένων και αυτών της πρώην Λαϊκής Τράπεζας, ενώ στο τέλος του 2013 τα καταστήματα μειώθηκαν στα 680.

Ανατρέχοντας στα στοιχεία του Συνδέσμου Τραπεζών, όπως παρατίθενται στις ετήσιές του εκθέσεις, διαφαίνεται ότι οι πελάτες των τραπεζών του τόπου εξυπηρετούνταν το 2016 από 502 καταστήματα. Με απλά λόγια τα σημεία εξυπηρέτησης του κοινού μειώθηκαν κατά 346 από το 2012 μέχρι το 2016. Το 2017 ο αριθμός των καταστημάτων των τραπεζών που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο είχε μειωθεί στα 458. Το τέλος του 2018 τα καταστήματα των τραπεζών ήταν 384. Σ’ ένα χρόνο μειώθηκαν κατά 74. Εάν συγκριθεί ο αριθμός των καταστημάτων του 2012 με αυτόν του 2018, προκύπτει ότι μειώθηκαν κατά 464.

Τετραψήφιος αριθμός υπαλλήλων

Η μείωση του αριθμού των τραπεζοϋπαλλήλων είναι επίσης ένα φαινόμενο, το οποίο εμφανίζεται πιο έντονα το 2018 και αναμένεται να έχει και συνέχεια. Ο αριθμός του προσωπικού των τραπεζών συνοψίζεται πλέον σε τέσσερα ψηφία έχοντας υποχωρήσει στις 8.940, με εμφανή την επίδραση της «αποχώρησης» της πρώην Συνεργατικής από τον τραπεζικό χάρτη. Σε σύγκριση με το τέλος του 2017 καταγράφεται μείωση 1.687 υπαλλήλων. Πρόκειται για τη δεύτερη μεγαλύτερη μείωση σε ανθρώπινο δυναμικό, που καταγράφεται μετά το 2013, όταν ο αριθμός των τραπεζοϋπαλλήλων είχε μειωθεί κατά 1.710 σε σύγκριση με το 2012. Τα σχέδια εθελούσιας αποχώρησης προσωπικού έτυχαν ευρείας χρήσης, στο πρόσφατο παρελθόν, καθώς όλες σχεδόν οι τράπεζες μπήκαν στη διαδικασία να προκηρύξουν τέτοια σχέδια. Το 2015 είναι η χρονιά που εργοδοτούνταν στις τράπεζες οι περισσότεροι υπάλληλοι, μετά το 2013. Τράπεζα Κύπρου και Ελληνική Τράπεζα εργοδοτούν τους περισσότερους υπαλλήλους.

Υπάλληλοι τραπεζών και ΣΠΙ
Έτος: 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Σύνολο: 12.815 11.105 10.916 10.939 10.210 10.627 8.940

Προς εξαφάνιση οι επιταγές

Η απομάκρυνση των πολιτών/πελατών από τα ταμεία των τραπεζών διαφαίνεται και από τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τις πληρωμές στην Κύπρο, εξαιρουμένων των πληρωμών με μετρητά. Η χρήση επιταγών ακολουθεί φθίνουσα πορεία και οι πληρωμές με κάρτες κερδίζουν συνεχώς έδαφος. Το 2015 το 51,2% των πληρωμών γινόταν με κάρτες και το 17% με επιταγές. Δύο χρόνια αργότερα, το 2017, οι πληρωμές με κάρτες αντιστοιχούν στο 57,5% και με επιταγές στο 12%.

«Γυναικοκρατούμενες» οι τράπεζες

Η αναλογία ανδρών και γυναικών εργαζομένων στις τράπεζες γέρνει προς τις γυναίκες, τουλάχιστον στη βάση των στοιχείων του Συνδέσμου Τραπεζών, που αφορούν στα μέλη του. Το 2018 το 60,5% των εργαζομένων στις τράπεζες ήταν γυναίκες και το 39,5% άνδρες. Από τα διαθέσιμα στοιχεία διαφαίνεται ότι με την πάροδο των χρόνων το ποσοστό των γυναικών τραπεζοϋπαλλήλων αυξάνεται.

2016 2017 2018
Άνδρες: 42,5% 42% 39,5%
Γυναίκες: 57,5% 58% 60,5%

Σημαντικά είναι και τα στοιχεία που αφορούν στο επίπεδο μόρφωσης των τραπεζοϋπαλλήλων. Το 51% των τραπεζοϋπαλλήλων το 2018 είναι πτυχιούχοι και το 45,3% είναι κάτοχοι μεταπτυχιακών. Τα ποσοστά είναι βελτιωμένα σε σύγκριση με το 2016, όταν οι πτυχιούχοι αντιστοιχούσαν στο 49% και οι κάτοχοι μεταπτυχιακών τίτλων στο 44%. Το 2017 τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 51,6% και 45,8%. Σχεδόν όλοι οι τραπεζοϋπάλληλοι ή ποσοστό 98,7% είναι μόνιμοι.