Τα διδάγματα του 1940 και η πανδημία του 2020

Σύμφωνα με το βρετανικό Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Φροντίδας, μέχρι τις 17:00 στις 4 Μαΐου 2020 έχουν αποβιώσει 29.427 άνθρωποι στο Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ), που είχαν διαγνωσθεί θετικοί στον κορωνοϊό (COVID-19). Στο πλαίσιο αυτής της ασθένειας, μόνον οι ΗΠΑ έχουν μεγαλύτερο επίσημο αριθμό θανάτων.

Στο ΗΒ, οι χιλιάδες νεκροί περιλαμβάνουν τουλάχιστον 85 μέλη του προσωπικού της Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας (NHS) και 23 κοινωνικούς λειτουργούς. Μάλιστα, δύο γιατροί σε ξεχωριστά κρατικά νοσοκομεία, Abdul Mabud Chowdhury και Peter Tun, κόλλησαν τον κορωνοϊό και πέθαναν, έχοντας προηγουμένως εκφράσει σοβαρές ανησυχίες για τις ελλείψεις προσωπικού προστατευτικού εξοπλισμού (ΠΠΕ). Αιωνία τους η μνήμη.

Δύο αντιλήψεις

Σε αυτήν τη συμφορά, ορισμένοι Βρετανοί υπουργοί έχουν αποκτήσει μια εξωφρενική στάση. Καυχώνται! Για παράδειγμα, στη Βουλή των Κοινοτήτων στις 29 Απριλίου, η Anne-Marie Trevelyan, Υπουργός Διεθνούς Ανάπτυξης, ισχυρίστηκε ότι: «Δεν υπάρχει άλλη χώρα από το ΗΒ η οποία είναι καλύτερα εξοπλισμένη για να βοηθήσει τον κόσμο να ξεφύγει από αυτήν την κρίση».

Την ίδια μέρα, ο Sir Keir Starmer QC, ηγέτης του Εργατικού Κόμματος, παρουσίασε μια διαφορετική εικόνα:

«Έχουν περάσει 10 εβδομάδες από τότε που ο Υπουργός Υγείας [Matt Hancock] δήλωσε ότι υπήρχε σοβαρή και επικείμενη απώλεια ζωής. Θα ελπίζαμε ότι μέχρι τώρα τα πράγματα θα γίνονταν καλύτερα, όχι χειρότερα. Ωστόσο, τη Δευτέρα [27 Απριλίου] δημοσιεύθηκε μια έρευνα του Βασιλικού Κολεγίου Γιατρών [«Royal College of Physicians»], που περιέγραψε ότι ένας στους τέσσερεις γιατρούς ακόμα δεν λαμβάνει τον προστατευτικό εξοπλισμό που χρειάζεται. Την [ίδια] Δευτέρα, αναφέρθηκε ότι ο Πρόεδρος του Κολεγίου είχε δηλώσει ότι: ’’Είναι πραγματικά τρομερό ότι τις τελευταίες τρεις εβδομάδες η προμήθεια [των ΠΠΕ] έχει επιδεινωθεί, αντί να βελτιωθεί’’...».

Εκ μέρους του Πρωθυπουργού, ο Dominic Raab, Υπουργός Εξωτερικών, «διαφώνησε», αλλά πρόσθεσε ότι «…υπάρχει παγκόσμια έλλειψη εφοδιασμού και κάνουμε απολύτως ό,τι μπορούμε για να διασφαλίσουμε ότι όσοι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή θα έχουν τον εξοπλισμό που χρειάζονται».

Επομένως, προσπαθώντας να δικαιολογήσει το αδικαιολόγητο, ο κ. Raab ουσιαστικά παραδέχτηκε ότι υπάρχει σοβαρή έλλειψη του ΠΠΕ στο NHS.

Θανατηφόρα λάθη

Σε τρία προηγούμενα άρθρα στη «Σημερινή» (στις 5, 18 και 26 Απριλίου 2020), έχω επικεντρωθεί σε ένα κρίσιμο ερώτημα. «Γιατί γονάτισε το Ηνωμένο Βασίλειο από τον κορωνοϊό;». Στο δεύτερο άρθρο, εξήγησα πώς η βρετανική κυβέρνηση του 2020 καθυστέρησε να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στον κορωνοϊό και, έτσι, προφανώς, επανέλαβε το ίδιο θανατηφόρο λάθος που είχε κάνει η προκάτοχός της το 1918, κατά τη διάρκεια της πανδημίας της γρίπης, η οποία διαδόθηκε σε τρεις φάσεις από το 1918 μέχρι το 1919.

(Δείτε: https://simerini.sigmalive.com/article/2020/4/5/giati-gonatise-to-enomeno-basileio-apo-ton-koronoio/, https://simerini.sigmalive.com/article/2020/4/18/to-eb-e-pandemia-tou-1918-1919-kai-o-covid-19/ και https://simerini.sigmalive.com/article/2020/4/26/e-esphalmene-krise-kai-e-epakolouthe-koronokatastrophe-sto-eb/)

Σήμερα, αποδεικνύω κάτι άλλο. Η βρετανική κυβέρνηση του 2020 προφανώς επανέλαβε το ίδιο θανατηφόρο λάθος που είχε κάνει η προκάτοχός της την άνοιξη του 1940, πριν από 80 χρόνια, κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Και στις δύο περιπτώσεις, η βρετανική κυβέρνηση αγνόησε ίσως το πιο βασικό δίδαγμα της πολεμικής ιστορίας. Όσο ταλαντούχα ή θαρραλέα και να είναι τα άτομα στην πρώτη γραμμή οποιουδήποτε πολέμου, δεν μπορούν να προστατεύσουν αποτελεσματικά ούτε τον εαυτό τους, ούτε τους άλλους, εάν δεν προμηθευτούν με αρκετά κατάλληλα ενδύματα, υποδήματα και προστατευτικά αντικείμενα.

Η προφανής αποτυχία της βρετανικής κυβέρνησης του 2020 να δώσει προσοχή σε αυτό το δίδαγμα του 1940 πρέπει να εξεταστεί υπό το φως της υπουργικής ρητορικής. Στη Βουλή στις 16 Μαρτίου 2020, ο κ. Hancock, Υπουργός Υγείας, ολοκλήρωσε μια τοποθέτηση ως εξής: «Βρισκόμαστε σ’ έναν πόλεμο εναντίον ενός αόρατου δολοφόνου [«invisible killer»] και πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τον σταματήσουμε».

Σύμφωνα με αυτήν τη λογική, το NHS θα έπρεπε να ήταν – και να είναι – πλήρως εξοπλισμένο. Ωστόσο, δεν ήταν. Και, απ’ ό,τι φαίνεται, ακόμη δεν είναι.

Βρετανικό φιάσκο στη Νορβηγία

Στις 9 Απριλίου 1940, η Γερμανία του Χίτλερ εισέβαλε στη Νορβηγία, καθώς και στη Δανία. Η κυβέρνηση του ΗΒ, όπως αυτή της Γαλλίας, αντέδρασε με την αποστολή ενόπλων δυνάμεων στη Νορβηγία. Ωστόσο, αυτές οι δυνάμεις δεν ήταν σε θέση να πετύχουν. Υπό τέτοιες συνθήκες, ακολούθησε η άμεση κατοχή της Δανίας, η σταδιακή κατοχή της Νορβηγίας και ο παρατεταμένος εξευτελισμός του ΗΒ.

Οι αιτίες περιελάμβαναν την καθυστερημένη εφαρμογή των βρετανικών σχεδίων δράσης, την εσφαλμένη κρίση των υπουργών και την ανεπαρκή προμήθεια προστατευτικού εξοπλισμού στην πρώτη γραμμή στη Νορβηγία. Όπως έχω εξηγήσει στα προηγούμενά μου άρθρα, αυτά αποτελούν τρία από τα χαρακτηριστικά της «κορωνοκαταστροφής» στο ΗΒ το 2020.

Στις 7 Μαΐου 1940, ένα μήνα μετά τις γερμανικές εισβολές στη Νορβηγία και στη Δανία, οι ελλείψεις εκτέθηκαν στη βρετανική Βουλή όταν ο Sir Archibald Sinclair, αρχηγός του Φιλελεύθερου Κόμματος, αποκάλυψε ότι υπήρχε καυχησιολογία σε συνδυασμό με ολοφάνερες ελλείψεις.

Από τη μια, ο Sir Archibald παρατήρησε ότι: «Ο Υπουργός Εφοδιασμού είπε στους δημοσιογράφους ότι δεν γνώριζε καμία δύναμη που ήταν τόσο υπέροχα εξοπλισμένη σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα [όπως, δήθεν, ήταν το ΗΒ]». Από την άλλη: «Έχω δει άντρες που επέστρεψαν από το θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων βόρεια και νότια του Trondheim [στη Νορβηγία] και μου παρουσίασαν μια πολύ διαφορετική εκδοχή… Υπήρχαν σοβαρές ελλείψεις στον εξοπλισμό».

Ο Sir Archibald έδωσε διάφορα εμβληματικά παραδείγματα, όπως αυτό:

«Ο Υπουργός Εφοδιασμού εμφανίστηκε σε μια φωτογραφία στον Τύπο φορώντας ένα λευκό παλτό, αλλά τα [βρετανικά] στρατεύματα στη Namsos [στη χιονισμένη κεντρική Νορβηγία] δεν είχαν κανένα λευκό παλτό. Προφανώς [ο Υπουργός] είχε το μόνο. Δεν είχαν παπούτσια χιονιού … Χωρίς αυτά οι στρατιώτες δεν μπορούν να αναπτυχθούν σε βαθύ χιόνι ή να διασκορπιστούν υπό αεροπορική επίθεση ή να στείλουν περιπολίες για να φρουρούν τις πλευρές τους».

Στη Βουλή λίγα λεπτά αργότερα, ο Leo Amery, πρώην Συντηρητικός Υπουργός Αποικιών, κατέκρινε την κυβέρνηση του Neville Chamberlain, Συντηρητικού Πρωθυπουργού, με μια ιστορική στηλίτευση. Ολοκλήρωσε με τις ακόλουθες έξι λέξεις που είχε χρησιμοποιήσει ο Oliver Cromwell το 1653 κατά του Μακρού Κοινοβουλίου: «In the name of God, go». («Εις το όνομα του Θεού, φύγετε»).

10 Μαΐου 1940

Το πρωί της 10ης Μαΐου 1940, τρεις μέρες μετά από αυτήν τη στηλίτευση, η Γερμανία εισέβαλε στο Βέλγιο, στην Ολλανδία, στο Λουξεμβούργο και στη Γαλλία. Ταυτοχρόνως, ο εισβολέας έδιδε τη χαριστική βολή στην πρωθυπουργική καριέρα του Chamberlain. Εκείνο το βράδυ, ακολούθησε η παραίτησή του και η σύσταση μιας «εθνικής κυβέρνησης» υπό την ηγεσία του νέου Πρωθυπουργού – Winston Churchill. Αυτό, παρά το γεγονός ότι ο Churchill, ως Πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου, ήταν συνυπεύθυνος για το φιάσκο στη Νορβηγία.

Εντός ολίγου, ολοκληρώθηκε η γερμανική κατοχή του Βελγίου, της Ολλανδίας, του Λουξεμβούργου και του βορρά της Γαλλίας. Μάλιστα, με τρόπο που προοιωνιζόταν τις δύο τουρκικές εισβολές στην Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ) το 1974 και την προώθηση της προτεινόμενης «διζωνικότητας», η Γερμανία προκάλεσε όχι μόνο τη διχοτόμηση, αλλά και τη ζωνοποίηση της Γαλλίας.

Ενώ κέρδισε τόσες μάχες το 1940, η Γερμανία τελικά έχασε τον Πόλεμο το 1945. Ένας από τους κυριότερους λόγους είναι ότι, παρά τις διάφορες επιτυχημένες γερμανικές εισβολές κατά την άνοιξη του 1940, ο Πρωθυπουργός Churchill αρνήθηκε να παραδοθεί. Αντιστοίχως, όπως επιβεβαίωσε στη βρετανική Βουλή στις 13 Μαΐου 1940, επέλεξε να επιτύχει έναν μοναδικό «στόχο», δηλαδή «τη νίκη… επειδή χωρίς νίκη, δεν υπάρχει επιβίωση» («victory… for without victory, there is no survival»).

Συμπεράσματα

Σήμερα, καθώς αντιμετωπίζει τη μακρόχρονη τουρκική κατοχή και τη συνεχιζόμενη πανδημία του κορωνοϊού, τι μπορεί να μάθει η ΚΔ από τις εμπειρίες των Βρετανών του 1940 και του 2020;

Πρώτον, σε οποιοδήποτε πόλεμο που περιλαμβάνει εισβολέα -που είναι ξένο κράτος ή ξένος ιός-, τόσο η ανετοιμότητα, όσο και η αυταρέσκεια μπορεί να προκαλέσουν συντριπτικές συνέπειες.

Δεύτερον, στο κάτω-κάτω της γραφής, αυτό που έχει ζωτική σημασία δεν είναι οποιαδήποτε περαστική επιτυχία ή προσωρινή ταλαιπωρία. Αυτό που μετρά είναι η σωτήρια της χώρας, η υγεία του λαού, η εξασθένιση του εχθρού και η επακόλουθη μείωση του κινδύνου.

Υστερόγραφο: Οι πηγές στο σημερινό άρθρο περιλαμβάνουν: twitter.com/DHSCgovuk, www.dailymail.co.uk/news/article-8253233/NHS-doctor-died-Covid-19-pleaded-PPE-death.html) και Hansard, House of Commons Debates, 29.04.2020, Columns 301, 302, 313 & 314, 16.03.2020, Column 698, 7.05.1940, Columns 1102 & 1150, και 13.05.1940, Column 1502.

*Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Οι απόψεις του είναι προσωπικές.