Αναλύσεις

Επενδυτικό περιβάλλον και ακίνητα

Οι επιδόσεις της κυπριακής οικονομίας τα τελευταία χρόνια είναι αξιοσημείωτες, το ζητούμενο όμως αυτήν τη στιγμή είναι αν, ως εξωγενής οικονομία, έχει τις αντοχές και τη δυνατότητα να απορροφήσει τον οικονομικό αντίκτυπο της πανδημίας, το χρονικό διάστημα που θα απαιτηθεί για να επανέλθει η οικονομία σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και οι «πληγές» που θα αφήσει το 2020

Σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές, το 2020 η επενδυτική δραστηριότητα διεθνώς αναμένεται να παρουσιάσει κάμψη πέραν του 40%, κάτι το οποίο θα οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία σε σημαντικά ποσοστά ύφεσης.

Το επενδυτικό περιβάλλον, το οποίο έχει δημιουργηθεί μετά την εξάπλωση του κορωνοϊού, ενισχύει τις προκλήσεις για την παγκόσμια και τις εθνικές οικονομίες. Για κάθε χώρα και ειδικά για μια μικρή, εξωγενή οικονομία όπως αυτήν της Κύπρου, η προσέλκυση επενδύσεων από το εξωτερικό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επαναφορά των θετικών ρυθμών ανάπτυξης.

Η Κύπρος δεν διαθέτει βαριά βιομηχανία, αν και υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης ώστε να υπάρξει αύξηση των εξαγωγών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι κύριοι τομείς που τροφοδοτούν το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της χώρας να είναι ο τουρισμός, οι υπηρεσίες, η ναυτιλία και ο κατασκευαστικός τομέας (σε ό,τι αφορά τις ξένες επενδύσεις, το μεγαλύτερο μέρος τους αφορά πολυτελείς παραθεριστικές κατοικίες και διαμερίσματα). Ο τομέας της εκπαίδευσης ενισχύεται σταδιακά, ενώ σε σχέση με άλλες χώρες βρισκόμαστε ακόμη πολύ πίσω σε θέματα έρευνας και καινοτομίας.

Αναμφίβολα, η πανδημία επιβάρυνε ακόμη περισσότερο και με ασύμμετρο τρόπο ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο διεθνές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον. Τα μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης των τραπεζών δεν κατάφεραν να επιτύχουν την οικονομική ανάπτυξη που αναμενόταν τα προηγούμενα χρόνια, αν και ενισχύθηκαν για να μπορέσουν οι οικονομίες να αντέξουν στον αρνητικό αντίκτυπο του κορωνοϊού.

Η ανομοιόμορφη πορεία που παρουσιάζουν οι οικονομίες των χωρών της Ευρωζώνης καταδεικνύει την ανομοιογένεια που υπάρχει, εφόσον ακόμη βρισκόμαστε πολύ μακριά από τη δημοσιονομική ενοποίηση και τη λήψη τέτοιων μέτρων που θα ενισχύουν τόσο την οικονομία της Ευρωζώνης, αλλά και των κρατών-μελών. Η έξοδος της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να επηρεάσει την ευρωπαϊκή και ενδεχομένως την παγκόσμια οικονομία (σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο η ευρωπαϊκή οικονομία θα παρουσιάσει τα μεγαλύτερα ποσοστά ύφεσης).

Η κυπριακή οικονομία το 2020 επανέρχεται σε αρνητικά ποσοστά ανάπτυξης, απόρροια των περιοριστικών μέτρων. Η επιβράδυνση ήταν αναμενόμενη στις αρχές του έτους, όμως οι εξελίξεις καταδεικνύουν ότι διανύουμε μια περίοδο που θα κλείσει με σημαντικά αυξημένο αρνητικό πρόσημο.

Ο τομέας του τουρισμού έχει πληγεί περισσότερο από την εξάπλωση του κορωνοϊού, ενώ οι συζητήσεις επικεντρώνονται στην επόμενη μέρα από τη λήξη των προγραμμάτων της Κυβέρνησης και του νόμου που αφορά τις αναστολές των δόσεων των δανείων. Διαφαίνονται σημαντικές αρνητικές συνέπειες στην απασχόληση, στα έσοδα του κράτους και φυσικά στη δυνατότητα των επιχειρήσεων του κλάδου να αποπληρώσουν τα δάνειά τους.

Οι εξαγωγές και η εξωτερική ζήτηση έχουν πληγεί σημαντικά από τα περιοριστικά μέτρα που εφαρμόστηκαν, τα οποία βρίσκονται ακόμη μερικώς σε ισχύ. Η μεγάλη μείωση του αριθμού των τουριστών για το τρέχον έτος και της εξωτερικής ζήτησης για επενδύσεις σε ακίνητα επιδρούν αρνητικά στο ΑΕΠ της χώρας, με το μεγάλο στοίχημα να είναι το πόσο έδαφος μπορεί να καλυφθεί την επόμενη χρονιά.

Την ίδια στιγμή, κύριο χαρακτηριστικό του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος είναι η αβεβαιότητα και, ως εκ τούτου, οποιεσδήποτε εκτιμήσεις μπορούν να ανατραπούν προς το αρνητικό, αν για παράδειγμα υπάρξει ένα νέο κύμα εξάπλωσης του κορωνοϊού (σε κάποιες χώρες αυξάνεται γοργά ο αριθμός των νέων κρουσμάτων).

Ρυθμιστές ΑΕΠ

Ο τομέας των ακινήτων και των κατασκευών αποτελεί έναν από τους ρυθμιστές της πορείας του ΑΕΠ της χώρας και η πορεία του είναι συνυφασμένη με την πορεία της ίδιας της οικονομίας. Μαζί με τον τουρισμό και τις επαγγελματικές υπηρεσίες, ο συγκεκριμένος τομέας προσφέρει μεγάλο αριθμό θέσεων εργασίας. Τα τελευταία χρόνια ο τομέας αναδιαρθρώθηκε, για κάποιες επιχειρήσεις του κλάδου ο δανεισμός μειώθηκε, κάποιες μπήκαν υπό διαχείριση και έκλεισαν, ενώ σημαντικός είναι ο αριθμός των νέων και των παραδοσιακών επιχειρήσεων που αναπτύχθηκαν. Όμως, παρά την ανάπτυξη του κλάδου, αυτός παραμένει υπερδανεισμένος, με συγκεκριμένες επιχειρήσεις να βλέπουν σημαντικό μέρος των εισπράξεών τους να χρησιμοποιείται για αποπληρωμή χρεών.

Η αύξηση στις πωλήσεις ακινήτων τα τελευταία χρόνια ήταν ένας από τους λόγους που η οικονομία παρουσίασε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και ενίσχυσης των δημόσιων οικονομικών, μέσα από τις εισπράξεις του φόρου προστιθέμενης αξίας, καθώς και άλλων φόρων και τελών. Σε αυτό βοήθησε και το πρόγραμμα πολιτογραφήσεων, αφού ως ένα σημαντικό κίνητρο ενίσχυσε τα μέγιστα την κατακόρυφη αύξηση της εξωτερικής ζήτησης.

Το κλείσιμο των αεροδρομίων και η κατάσταση που επικρατεί στην παγκόσμια οικονομία επηρέασαν σημαντικά την εξωτερική ζήτηση, κάτι που καταγράφεται και στα στατιστικά στοιχεία του Τμήματος Κτηματολογίου.

Το πρόγραμμα επιδότησης του επιτοκίου για στεγαστικά δάνεια μέχρι €300.000 (ανακοινώθηκε από την Κυβέρνηση), αναμένεται να αναθερμάνει σταδιακά το ενδιαφέρον των μόνιμων κατοίκων για αγορά κατοικίας. Επιπλέον, τα χαμηλά καταθετικά επιτόκια οδηγούν αρκετούς συμπολίτες μας σε σκέψεις για αγορά κατοικίας ή για επενδύσεις σε ακίνητα. Από τα πωλητήρια έγγραφα που κατατέθηκαν στο Κτηματολόγιο διαφαίνεται η ανάκαμψη της εσωτερικής ζήτησης αλλά σε καμία περίπτωση οι αριθμοί δεν συγκρίνονται με την περσινή περίοδο. Επίσης, σημειώνεται ότι τα πωλητήρια έγγραφα που αφορούν Κύπριους πολίτες είναι πολύ χαμηλότερης αξίας από τα ακίνητα τα οποία αγοράζουν επενδυτές από το εξωτερικό.

Σε περιόδους κρίσης η παραχώρηση κινήτρων ενισχύει την οικονομική δραστηριότητα, κάτι που άλλωστε βιώσαμε και την προηγούμενη περίοδο. Τα κίνητρα μπορεί να είναι φορολογικά, πολεοδομικά ή άλλα, όπως το πρόγραμμα πολιτογραφήσεων. Σημειώνεται ότι οι νέοι κανονισμοί για το υφιστάμενο πρόγραμμα πολιτογραφήσεων έχουν δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας. Ίσως να έφτασε και η ώρα να εκσυγχρονιστεί και το πρόγραμμα μόνιμης παραμονής (permanent residence), εφόσον με αγορά νέου ακινήτου (μέχρι €300.000) παραχωρείται άδεια μόνιμης παραμονής αλλά χωρίς δικαίωμα εργοδότησης στην Κύπρο, κάτι που ενδεχομένως θα πρέπει να επανεξεταστεί.

Οι προκλήσεις που υπήρχαν και πριν από τον κορωνοϊό παραμένουν, όπως οι πολιτικές προστατευτισμού και η λήξη της μεταβατικής περιόδου για το Brexit, ενώ με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται το αποτέλεσμα της εκλογικής διαδικασίας στις ΗΠΑ. Οι επιδόσεις της κυπριακής οικονομίας τα τελευταία χρόνια είναι αξιοσημείωτες, το ζητούμενο όμως αυτήν τη στιγμή είναι αν, ως εξωγενής οικονομία, έχει τις αντοχές και τη δυνατότητα να απορροφήσει τον οικονομικό αντίκτυπο της πανδημίας, το χρονικό διάστημα που θα απαιτηθεί για να επανέλθει η οικονομία σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και οι «πληγές» που θα αφήσει το 2020.