Εμβολιάζοντας τις οικονομίες

Η εξάπλωση της πανδημίας έχει προκαλέσει μιαν άνευ προηγουμένου οικονομική κρίση, διαφορετική από προηγούμενες, ενώ η σταδιακή επαναφορά στην κανονικότητα ενδεχομένως να οδηγήσει σε πολιτικές και οικονομικές προστριβές. Σημειώνεται ότι μπορεί ο ιός να έχει επηρεάσει την παγκόσμια οικονομία στο σύνολό της, όμως είναι ξεκάθαρο ότι κάποιες χώρες θα ανακάμψουν με γρηγορότερους ρυθμούς, ενώ κάποιες άλλες, κυρίως εξωγενείς και με διαρθρωτικά προβλήματα, θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο.

Χώρες με μεγάλη εσωτερική αγορά, οι οποίες κατάφεραν να έχουν πρόσβαση σε μεγαλύτερες ποσότητες εμβολίων και διαχειρίστηκαν επαρκώς την κρίση, παρουσιάζουν σημαντικά σημάδια ανάκαμψης, όπως για παράδειγμα η Κίνα. Από την άλλη στις χώρες που καθυστέρησαν στη λήψη μέτρων, ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, παρουσιάζεται αβεβαιότητα ως προς το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την οικονομική ανάπτυξη και τη δυναμική που θα έχει (φυσικά στις ΗΠΑ αναμένεται να δράσει θετικά η εκλογή του νέου Προέδρου και το «ισχυρό πακέτο μέτρων» που άρχισε να υιοθετείται).

Ο ετεροχρονισμός προκύπτει πρώτα από το γεγονός ότι ο επηρεασμός της κάθε οικονομίας έγινε σε διαφορετική χρονική περίοδο, ανάλογα με την εξάπλωση του ιού και σε δεύτερο χρόνο από τη δυνατότητα κάθε χώρας να δημιουργήσει επαρκείς ανοσοποιητικές αντιστάσεις. Ήδη προκύπτουν ζητήματα όσον αφορά τη διάθεση των εμβολίων με κάποιες χώρες να έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε αυτά, φυσικά καταβάλλοντας μεγαλύτερο αντίτιμο.

Αυτός ο ετεροχρονισμός και ενδεχομένως πολιτικές αποφάσεις που αφορούν τον ιό αναμένεται να επηρεάσουν κάποιες χώρες, όπως η Κύπρος, περισσότερο. Προς καλύτερη κατανόηση θα μπορούσαμε να καταγράψουμε κάποια σενάρια, τα οποία δεν είναι απίθανο να συμβούν. Για παράδειγμα υπάρχει το σενάριο το Ηνωμένο Βασίλειο να προχωρήσει σε άμεση «αναγνώριση» του ρωσικού εμβολίου και υιοθέτηση μέτρων και κινήτρων για μεταφορά εταιρειών (ήδη άρχισε σύμφωνα με δημοσιεύματα η ετοιμασία έκθεσης με προτεινόμενα μέτρα), την ίδια ώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση τηρεί στάση αναμονής.

Την ίδια στιγμή χώρες με καλό τουριστικό προϊόν, όπως η Τουρκία, προχωρούν στην έγκριση του εμβολίου και επιτρέπει σε Ρώσους τουρίστες να ταξιδεύουν ελευθέρα. Γίνεται αντιληπτό ότι κάτι τέτοιο θα επηρεάσει άμεσα όλες τις τουριστικά ανταγωνιστικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου. Επισημαίνεται ότι με τις δηλώσεις των αρμοδίων του τομέα θεωρείται χαμένο και το πρώτο εξάμηνο του 2021 για την τουριστική βιομηχανία, κάτι που καταγράφεται και μέσα από τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τις μετακινήσεις (γρήγορη βελτίωση της επιδημιολογικής και επίσπευση των εμβολιασμών ενδεχομένως να αλλάξει τα δεδομένα).

Οπότε «άθελά» του ο ιός και η διαχείρισή του, σε συνδυασμό με τις πολιτικές αποφάσεις, ενδεχομένως να δημιουργήσει οικονομικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Φυσικά η κάθε κυβέρνηση θα πρέπει να αξιολογήσει την κατάσταση και να διαμορφώσει ανάλογα τις πολιτικές της, όσο αυτό επιτρέπεται φυσικά, εφόσον πολλές από τις αποφάσεις που αφορούν την Ευρωπαϊκή Ένωση λαμβάνονται κεντρικά.

Φυσικά η κατάσταση στην Κύπρο δεν αφήνει πολλά περιθώρια για συναινέσεις, με τις αντιπαραθέσεις να εντείνονται σε μια δύσκολη οικονομικά και πολιτικά περίοδο, λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις που αναμένονται στο Κυπριακό. Μπορεί ο προϋπολογισμός να έχει περάσει, όμως αναζητείται στρατηγική για τη διαχείριση της επόμενης μέρας, χωρίς όμως να υπάρχει η διάθεση για κάτι τέτοιο. Δίνεται η αίσθηση ότι έχουμε «βαλτώσει» μένοντας κολλημένοι σε αντιπαραθέσεις.

Αυτό σε καμία περίπτωση δε σημαίνει ότι οποιεσδήποτε παραλείψεις έγιναν σε όλα τα επίπεδα στο παρελθόν δεν πρέπει να διερευνηθούν και να αποδοθούν ευθύνες, ενώ την ίδια στιγμή πρέπει να υιοθετηθούν μέτρα / δικλίδες ασφαλείας, ώστε να μην επαναληφθούν, ειδικά σε μια χώρα που παρουσιάζεται επιρρεπής στο εύκολο κέρδος.

H κοινωνία όμως παρουσιάζεται κουρασμένη τόσο ψυχολογικά, λόγω των περιοριστικών μέτρων, αλλά και από τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης στα οικονομικά εισοδήματα των νοικοκυριών, χωρίς πολλές φορές να βλέπει τουλάχιστον μιαν ακτίδα φωτός.

Το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, το οποίο κατατίθεται για άντληση κεφαλαίων από ευρωπαϊκά ταμεία (τα οποία έχουν σταυρωθεί στον κρατικό προϋπολογισμό), δίνει τη δυνατότητα μετασχηματισμού της οικονομίας και ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας και θα πρέπει οι ευρωπαϊκοί μηχανισμοί να προχωρήσουν το συντομότερο στην αξιολόγησή τους.

Η διατήρηση ενός ανταγωνιστικού μοντέλου λειτουργίας είναι σημαντική τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τα κράτη. Ενδεχόμενη αδυναμία προσαρμογής στις αλλαγές και τη μεταβλητότητα που παρουσιάζει το διεθνές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον μπορεί να οδηγήσει σε δυσάρεστα αποτελέσματα.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν τον δείκτη ανταγωνιστικότητας είναι πολλοί, και δεν συνδέονται μόνο με τη μείωση των δαπανών. Αυτό που παίζει σημαντικό ρόλο είναι η σωστή διαχείριση των πόρων της επιχείρησης ή του κράτους, ώστε να καταστεί πιο παραγωγικό. Αν, για παράδειγμα, μια επένδυση θα έχει πολλαπλάσια θετικά οφέλη στην παραγωγικότητα και τον κύκλο εργασιών, τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην προχωρήσει.

Η παραγωγικότητα αποτελεί έναν σημαντικό πυλώνα ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας μιας επιχείρησης. Η χρήση νέων μεθόδων και τεχνολογιών μπορεί να απαιτεί μεγάλες άμεσες επενδύσεις, όμως μεσο-μακροπρόθεσμα είναι αυτές που θα ενισχύσουν την παραγωγικότητα και θα μειώσουν το κόστος παραγωγής. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο που τέτοιες επενδύσεις θα πρέπει να αξιολογούνται σωστά, ώστε να διασφαλίζεται η πιο συμφέρουσα μέθοδος χρηματοδότησής τους και τα οικονομικά οφέλη προς την επιχείρηση.

Η κυπριακή οικονομία, ως εξωγενής, επηρεάζεται σημαντικά από την πορεία των οικονομιών των χωρών με τις οποίες συνδέεται επιχειρηματικά, αλλά και γενικότερα από την κατάσταση στο διεθνές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον.

Όσον αφορά την απλούστευση των διαδικασιών στο Δημόσιο υπήρξε κάποια πρόοδος, αλλά ακόμη χρειάζονται πολλά - οι αδειοδοτήσεις μεγάλων έργων, ο εκσυγχρονισμός των ημικρατικών οργανισμών και της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι κάποιες από τις μεταρρυθμίσεις που δεν έγιναν. Η αναβολή αποφάσεων, ειδικά στο σημερινό περιβάλλον, δύναται να οδηγήσει σε σημαντικά αρνητικά αποτελέσματα.

Σημειώνεται ότι η μεταρρύθμιση και η απλούστευση των διαδικασιών δεν σημαίνει λιγότερη εποπτεία και έλεγχο, ειδικά σε ευαίσθητες υπηρεσίες. Απλώς οι συγκεκριμένοι εποπτικοί μηχανισμοί πρέπει να γίνουν πιο ευέλικτοι και να εκσυγχρονιστούν, ώστε να μη βραχυκυκλώνουν τη διαδικασία. Σημαντικό σε αυτήν την προσπάθεια είναι η αφομοίωση των οποιωνδήποτε αλλαγών από την κοινωνία και τους πολίτες, ώστε να στηρίξουν τις μεταρρυθμίσεις, κάτι τέτοιο όμως θα επιτευχθεί μέσα από την κοινή συνεννόηση μακριά από αντιπαραθέσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχει σεβασμός σε διαφορετικές σχολές σκέψης, ιδεολογίες και πολιτικές πεποιθήσεις.