Μετρημένοι στα δάκτυλα οι δωρητές οργάνων στην Κύπρο – Γιατί οι Κύπριοι δεν δωρίζουν;

Στο άκουσμα και μόνο της μεταμόσχευσης οργάνων πολλοί φοβούνται, άλλοι πάλι χαίρονται, άλλοι πάλι αδημονούν ότι κάποιος θα τους χαρίσει ένα όργανο τους που θα τους χαρίσει ζωή. Μπορεί στο εξωτερικό να είναι μια δεδομένη μέθοδος και οι πολίτες να γίνονται δωρητές οργάνων με μεγάλη ευκολία όπως και να χαρίζουν με μεγάλη ευκολία, όμως στην Κύπρο φαίνεται πως δεν μπαίνουμε εύκολα κάτω από το μαχαίρι ούτε εν ζωή ούτε μετά θάνατον για να χαρίσουμε σε συνανθρώπους μας ζωή. Ίσως αυτό που φταίει -και πάλι- να είναι η μηδαμινή ενημέρωση των πολιτών ως προς τη μεταμόσχευση και δωρεά οργάνων και πως αυτή επηρεάζει το σώμα μας. Ίσως η εγωιστική ακόμα κουλτούρα μας να μην μας αφήνει να αποδεχτούμε αυτή τη μέθοδο, όμως θα τη ξανασκεφτούμε όταν ένα αγαπημένο μας πρόσωπο χρειαστεί βοήθεια. Σήμερα στην Κύπρο υπάρχουν περισσότεροι από 1.000 ασθενείς με σοβαρότατα προβλήματα υγείας, όπως χρόνια νεφρική, καρδιακή, ηπατική και αναπνευστική ανεπάρκεια. Οι περισσότεροι υποβάλλονται σε κάποιας μορφής κάθαρσης στην Κύπρο ή βρίσκονται σε κέντρα στο εξωτερικό, με υποστηριζόμενες θεραπείες της καρδιάς, του ήπατος και των πνευμόνων αναμένοντας ένα μόσχευμα που θα τους προσφέρει ξανά την ελπίδα για ζωή.

Τι είναι η δωρεά και μεταμόσχευση οργάνων

Ωστόσο, καλό θα ήταν να μάθουμε καταρχάς τι είναι η μεταμόσχευση οργάνων. Πρόκειται για μια διαδικασία κατά την οποία γίνεται μεταφορά υγιούς οργάνου από θανόντα ή εν ζωή δότη σ’ ένα σοβαρά πάσχοντα λήπτη που έχει υποστεί βλάβη οργάνου, με σκοπό την αποκατάσταση της λειτουργίας του. Όπως είναι γνωστό, η μεταμόσχευση οργάνου μπορεί να σώσει τη ζωή ενός ή περισσοτέρων ασθενών ή να βελτιώσει σημαντικά την υγεία και την ποιότητα ζωής τους.

Η μεταμόσχευση αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της ιατρικής του 20ου αιώνα και έχει καθιερωθεί πλέον ως μια αποτελεσματική θεραπευτική πρακτική. Επιτρέπει την αποκατάσταση των λειτουργιών των οργάνων που βρίσκονται σε ανεπάρκεια. Παρόλο που η ευαισθησία του Κύπριου πολίτη για τη δωρεά νεφρού από ζώντα δότη κατατάσσει την Κύπρο στις υψηλότερες θέσεις στην Ευρώπη, η δωρεά οργάνων μετά θάνατον τη βρίσκει στις χαμηλότερες.

Κάθε χρόνο στα νοσοκομεία μας καταγράφονται περίπου 2.600 θάνατοι. Σε αυτό τον αριθμό περιλαμβάνονται περίπου 25 αποβιώσαντες (1-1,5%) που πιθανόν να ήταν δότες οργάνων. Η αποδοχή της ιδέας για δωρεά οργάνων μπορεί να αυξήσει τη συναίνεση και την τελική απόφαση για δωρεά. Το μόσχευμα αποτελεί αγαθό ανεκτίμητης αξίας που προέρχεται από τον άνθρωπο και καταλήγει στον άνθρωπο.

Ποια όργανα μπορούν να μεταμοσχευθούν

Από έναν θανών δότη, μπορούν να σωθούν μέχρι και εννέα ασθενείς. Τα όργανα που μπορούν να μεταμοσχευθούν είναι οι νεφροί, η καρδιά, το ήπαρ, οι πνεύμονες, το πάγκρεας και τμήμα του λεπτού εντέρου. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι οι δύο νεφροί, συνήθως, μεταμοσχεύονται σε δύο ασθενείς και το ίδιο συμβαίνει και με τους πνεύμονες. Επίσης, το ήπαρ μπορεί να χωριστεί και να μεταμοσχευθεί κι αυτό, σε δύο διαφορετικούς λήπτες. Από ζώντα δότη μπορεί να μεταμοσχευθεί ένας νεφρός και σε μεγάλες χώρες του εξωτερικού ακόμη και μέρος του ήπατος, πνεύμονα και του λεπτού εντέρου. Επίσης υπάρχει και η δυνατότητα δωρεάς του σώματος στο «όνομα της επιστήμης» να γίνει δηλαδή το όργανο που θα βοηθήσει επιστήμονες να κάνουν πειράματα ή φοιτητές ιατρικής που θα εξασκηθούν πάνω στο άψυχο σώμα.

Πώς διεκπεραιώνεται η διαδικασία δωρεάς οργάνων προς μεταμόσχευση;

Η διαδικασία της μεταμόσχευσης είναι εντελώς δωρεάν, τόσο για τον δότη όσο και για τον λήπτη και γίνεται μόνο με κρατική εποπτεία, προκειμένου να αποφεύγονται τα ενδεχόμενα εμπορίας οργάνων και άλλων παράνομων και επικίνδυνων φαινομένων. Φυσικά, απαραίτητη προϋπόθεση για την έναρξη οποιασδήποτε διαδικασίας είναι η πιστοποίηση του θανάτου και ότι τα ζωτικά όργανα του θανών είναι σε καλή ακόμα κατάσταση. Έτσι ο συντονιστής μεταμοσχεύσεων, σε συνεργασία με τους υπεύθυνους ιατρούς που διαπίστωσαν τον θάνατο, ενημερώνει τους συγγενείς του εκλιπόντος. Αν ο θανών δότης δεν είχε εκφράσει τη συναίνεση του ή την άρνηση του, η αφαίρεση οργάνων διενεργείται εφόσον συγκατατίθεται σε αυτήν ο αντιπρόσωπος του.

Η δωρεά στην Κύπρο

Το ποσοστό δωρητών οργάνων στην Κύπρο παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, ενω από τον Ιανουάριο του 2020 μέχρι και τον Οκτώβριο του ίδιου έτους η Κύπρος είχε μόλις πέντε δότες οργάνων.

Στην Κύπρο γίνονται μόνο μεταμοσχεύσεις νεφρού και παγκρέατος, ωστόσο, όταν υπάρξει δωρεά οργάνων αυτά προσφέρονται σε χώρες που έχουν συνάψει συμφωνίες συνεργασίας με το Υπουργείο Υγείας και από τις οποίες επωφελούνται και Κύπριοι ασθενείς, οι οποίοι αναμένουν στις λίστες για μεταμόσχευση.

Στην Κύπρο οι ασθενείς που χρειάζονται μεταμοσχεύσεις, πέραν νεφρού ή παγκρέατος, παραπέμπονται σε μεταμοσχευτικά κέντρα του εξωτερικού, όπου διενεργούνται μεταμοσχεύσεις καρδιάς, πνευμόνων, ήπατος, μέρους του λεπτού εντέρου ή ακόμη και συνδυασμού οργάνων και με τα οποία το Υπουργείο Υγείας έχει συνάψει συμφωνίες συνεργασίας και από τις οποίες επωφελούνται οι Κύπριοι ασθενείς που αναμένουν στις λίστες για μεταμόσχευση.

Μέχρι και το 2020 είχαν εγγραφεί στο Αρχείο Δοτών του Υπουργείου Υγείας γύρω στους 4.100 δυνητικοί δότες, με βάση πλέον τη νομοθεσία η ευθύνη περνάει στους πολίτες, ώστε με την υπογραφή τους να καταστούν δότες οργάνων μετά το θάνατο τους. Ωστόσο, οι περισσότερες χώρες ενώ έχουν πάνω από 20 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού, με καλύτερη την Ισπανία που έχει 49 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού, η Κύπρος έχει μόνο 6,5 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού, ενώ ο μέγιστος αριθμός δοτών για τη Κύπρο καταγράφηκε το 2017 και έφτασε μόλις τους 10 δότες.

Τι αναφέρει ο νόμος περί δωρεάς και μεταμόσχευσης οργάνων;

Στην Κύπρο η δωρεά και μεταμόσχευση οργάνων διέπεται από τον Νόμο 127(Ι)2012, Ο Περί Αφαιρέσεων και Μεταμοσχεύσεων Νόμος του 2012 μέχρι 2017.

Σύμφωναα με τη νομοθεσία, διενεργείται αφαίρεση οργάνων για μεταμόσχευση αν ο θανών δότης είχε δεδηλωμένη εν ζωή θέληση για αφαίρεση των οργάνων τους με σκοπό τη μεταμόσχευση όπως αναφέρεται στο Εθνικό Μητρώο Δυνητικών Δοτών.

Αν υπάρχει δήλωση από τον θανών όσο ήταν εν ζωή ότι θέληση του είναι η αφαίρεση οργάνων του με σκοπό τη μεταμόσχευση, αυτή δεν υπάρχει περίπτωση να αναιρεθεί από οποιονδήποτε συγγενή του ή αντιπρόσωπο του.

Εάν ο θανών δότης, δεν είχε εκφράσει τη θέληση του για δωρεά και μεταμόσχευση οργάνων τότε μετα τον θάνατο του μπορεί να αποφασίσει ο πιο στενός συγγενής του ή εκπρόσωπος του. Ωστόσο υπάρχει και μια άλλη επιλογή, όποιος επιθυμεί να μην δωρισθούν τα όργανα του μπορεί να το θέσει γραπτώς και έτσι ούτε συγγενής ούτε εκπρόσωπος του μπορεί να αναιρέσει αυτή την απόφαση.

Η υφιστάμενη Κυπριακή νομοθεσία για τη δωρεά και μεταμόσχευση οργάνων, περιλαμβάνει πρόνοιες για τον χαρακτηρισμό, τη δωρεά, την αφαίρεση, τη συντήρηση, τη μεταφορά, τη μεταμόσχευση και τον έλεγχο οργάνου που προορίζεται για μεταμόσχευση.

Η Κυπριακή Νομοθεσία είναι εναρμονισμένη με την αντίστοιχη Οδηγία 2010/53/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σχετικά με τα Πρότυπα Ποιότητας και Ασφάλειας των Ανθρώπινων Οργάνων που Προορίζονται για Μεταμόσχευση, ώστε να διασφαλίζεται Υψηλό Επίπεδο Προστασίας της Ανθρώπινης Υγείας.

Πως μπορώ να γίνω δότης;

Αν θέλεις και εσύ να γίνεις δότης μπορείς να το κάνεις διαδικτυακά. Το μόνο που χρειάζεται είναι να συμπληρώσεις ένα έγγραφο με το οποίο δίνεις τη συγκατάθεση σου να δωρίσουν τα όργανα σου μετά θάνατον ή να δοθεί το σώμα σου στην επιστήμη, ή ακόμα και να απορρίψεις κάθε είδους δωρεά. Το έγγραφο το οποίο συμπληρώνεις αποστέλλεται στο ειδικό τμήμα του Υπουργείου Υγείας και μπορείς να το βρεις εδώ ενώ μπορείς να επικοινωνήσεις και τηλεφωνικά με τους αρμοδίους στο 22 603492 και για τον συντονισμό ζωντανής δωρεάς νεφρού στο 22 603733, 22 603736.