Οι προκλήσεις για την οικονομία παραμένουν

Η αποκλιμάκωση των περιοριστικών μέτρων και το άνοιγμα της οικονομίας έδωσαν μια νότα αισιοδοξίας για την πορεία της τελευταίας. Η σταδιακή ενίσχυση της κατανάλωσης, η σταδιακή αύξηση του τουριστικού ρεύματος, οι ανακοινώσεις για εταιρείες ξένων συμφερόντων που μετέφεραν μέρος των εργασιών τους στην Κύπρο αλλά και η κατάθεση του σχεδίου των μεταρρυθμίσεων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε ό,τι αφορά το Ταμείο Ανθεκτικότητας, δημιουργούν προοπτικές για οικονομική ανάπτυξη.

Ωστόσο, σύμφωνα με την Προκαταρκτική Εκτίμηση (Flash Estimate) της Στατιστικής Υπηρεσίας, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας κατά το πρώτο τρίμηνο του 2021 είναι αρνητικός και υπολογίζεται σε -1,6%, σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2020. Μετά τη διόρθωση του ΑΕΠ ως προς τις εποχικές διακυμάνσεις και τις εργάσιμες μέρες, ο ρυθμός ανάπτυξης υπολογίζεται στο -1,6%. Επισημαίνεται ότι ο ρυθμός ανάπτυξης (όταν γίνει η σύγκριση μεταξύ του πρώτου τριμήνου του 2021 και του προηγούμενου τριμήνου Οκτώβριος - Νοέμβριος 2020) διορθωμένος σε ό,τι αφορά τις εποχικές διακυμάνσεις ήταν θετικός, στο 2%.

Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τα στοιχεία του Γραφείου Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους, το δημόσιο χρέος της χώρας στο τέλος Μαρτίου 2021 ανήλθε σε €26 δις, στο υψηλότερο ιστορικό επίπεδο δηλαδή, απόρροια των ελλειμμάτων που προέκυψαν από τη σημαντική αύξηση των δαπανών σε ό,τι αφορά τα θέματα υγείας αλλά και στήριξης των παραγωγικών μονάδων της χώρας, της μείωσης των εσόδων και των αρνητικών ρυθμών ανάπτυξης.

Το Υπουργικό Συμβούλιο την εβδομάδα που μας πέρασε αποφάσισε να επεκτείνει τα προγράμματα στήριξης των επιχειρήσεων και της απασχόλησης και για τον Μάιο, ενώ η κατάσταση θα επαναξιολογηθεί τον επόμενο μήνα και -αν οι μηχανές της οικονομίας αρχίσουν να λειτουργούν- ενδεχομένως να μην υπάρξει επέκταση των μέτρων. Σημειώνεται ότι τα συγκεκριμένα μέτρα είχαν έκτακτο χαρακτήρα και ήταν συνδεδεμένα με τις συνέπειες της πανδημίας, ενώ επιβάρυναν σημαντικά τον κρατικό προϋπολογισμό. Επικρατέστερο σενάριο είναι η σταδιακή απόσυρση των μέτρων, για να μπορέσουν οι επιχειρήσεις να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.

Η επαναδραστηριοποίηση των παραγωγικών μονάδων του τόπου αναμένεται να περιορίσει και την αυξητική τάση που παρουσιάζει ο αριθμός των ανέργων, ενώ όσο οι οικονομικές συνθήκες βελτιώνονται, θα ενισχύεται και η απασχόληση. Είναι με ιδιαίτερο ενδιαφέρον που αναμένουμε να δούμε αν οι σημαντικοί τομείς της οικονομίας, όπως ο τουρισμός και οι κατασκευές, θα καταφέρουν να φτάσουν σε σύντομο χρονικό διάστημα σε ποσοστά απασχόλησης παρόμοια με την περίοδο 2018-2019.

Τομέας ακινήτων

Αναφορικά με τον τομέα των ακινήτων και των κατασκευών, θα πρέπει να σημειωθεί από τη μια το ενδιαφέρον που αναπτύσσεται από την εγχώρια αγορά και από την άλλη η σημαντική μείωση της εξωτερικής ζήτησης, κυρίως για πολυτελή στεγαστικά ακίνητα. Ανησυχία για την πορεία των ακινήτων εκφράζει σε έκθεσή της και η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου (ΚΤΚ). Στην έκθεση σημειώνεται ότι μια ενδεχόμενη επιδείνωση του τομέα των ακινήτων, έστω και μικρή, αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά την κερδοφορία και την κεφαλαιακή βάση των τραπεζών. Πέραν του σημαντικού αριθμού ακινήτων που έχουν μαζευτεί στον ισολογισμό των τραπεζών (οποιαδήποτε επανεκτίμησή τους προς τα κάτω θα οδηγήσει σε καταγραφή ζημιών), οι ανησυχίες επικεντρώνονται στην επαναξιολόγηση της αξίας των υποθηκών (οποιαδήποτε μείωσή τους ενδεχομένως να αυξάνει το ποσόν που πρέπει να καταγραφεί ως επισφάλεια), στη δυνατότητα εκποίησής τους, πέραν του νομικού μέρους, αν δηλαδή θα υπάρχει η αναγκαία αγοραστική δυνατότητα και διάθεση, αλλά και στα ενδεχόμενα προβλήματα που μπορούν να αντιμετωπίσουν εταιρείες τους κλάδου, ειδικά αυτές με υψηλή μόχλευση, για εξυπηρέτηση των δανειακών τους υποχρεώσεων.

Στην έκθεσή της η ΚΤΚ σημειώνει ότι, παρά το γεγονός ότι ο τομέας παρουσιάστηκε ανθεκτικός στην κρίση της πανδημίας, ενδεχομένως να υπάρξει κάποια καθυστέρηση των αρνητικών επιπτώσεων από την εξάπλωση του κορωνοϊού. Αυτό ενισχύεται από το γεγονός ότι υπήρξε σημαντικός αριθμός προπωλήσεων, ειδικά πολυτελών κατοικιών και διαμερισμάτων, πράγμα που σημαίνει πως όταν η κατασκευή τους αποπερατωθεί και η τωρινή ζήτηση τέτοιων ακινήτων έχει μειωθεί, ενδεχομένως να παρουσιαστεί κάμψη στον τομέα. Από τα στατιστικά που αφορούν τις αδειοδοτήσεις νέων έργων μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι σταδιακά αλλάζει το προσφερόμενο προϊόν, με τις εταιρείες του κλάδου να επικεντρώνονται σε χαμηλότερης αξίας οικιστικά ακίνητα αλλά και σε εμπορικά, όπως γραφεία.

Αντανακλαστικά και μεταρρυθμίσεις

Σημαντικός παράγοντας για την ανάκαμψη της οικονομίας είναι τα αντανακλαστικά που θα έχουν οι παραγωγικές μονάδες κάθε οικονομίας, όσο ο αρνητικός αντίκτυπος του κορωνοϊού αρχίζει να εξασθενεί. Είναι δηλαδή σημαντικό να υπάρξει εκείνος ο σχεδιασμός, ώστε όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν και η ψυχολογία των καταναλωτών και επενδυτών αναστραφεί, η οικονομία να παρουσιάσει σημαντικούς θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Τονίζεται ότι η Κύπρος, ως εξωγενής οικονομία, επηρεάζεται από την παγκόσμια πολιτική και οικονομική κατάσταση, και κυρίως από τις εξελίξεις που αφορούν χώρες με τις οποίες διαθέτει ισχυρές οικονομικές και εμπορικές σχέσεις. Τομείς όπως αυτός του τουρισμού, των ακινήτων, των υπηρεσιών αλλά και των εξαγωγών, έχουν επηρεαστεί και απαιτείται σημαντική δουλειά για επαναξιολόγηση της κατάστασης, όπως έχει διαμορφωθεί, καθώς και του μοντέλου προώθησης.

Την ίδια στιγμή, η χρηματοδότηση των μεταρρυθμίσεων και της αναβάθμισης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος μέσα από το Σχέδιο Ανθεκτικότητας αποτελεί ευκαιρία για τον μετασχηματισμό της κυπριακής οικονομίας. Ωστόσο, όπως γίνεται αντιληπτό, απαιτούνται σημαντικές πολιτικές συναινέσεις.

Επισημαίνεται ότι η αξιολόγηση των νέων δεδομένων που δημιουργήθηκαν από την πανδημία και η συνεχής και λεπτομερής αξιολόγηση των αποφάσεων που λαμβάνονται από τα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα είναι αναμενόμενο πως θα επηρεάσουν τομείς της οικονομίας της χώρας.

Την προηγούμενη εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την απόσυρση της πρότασης που συζητείται εδώ και χρόνια για τη δημιουργία μιας ενιαίας φορολογικής βάσης, που θα υιοθετείτο απ’ όλα τα κράτη μέλη και την πρόθεση να παρουσιάσει μέχρι το 2023 (περίοδος που θα τρέχουν και οι χρηματοδοτήσεις του Ταμείου Ανθεκτικότητα) ένα νέο πλαίσιο για τη φορολογία των επιχειρήσεων. Το εν λόγω σχέδιο θα συμβάλει στη δικαιότερη κατανομή των φορολογικών δικαιωμάτων μεταξύ των κρατών μελών, στη μείωση του διοικητικού φόρτου, στην άρση των φορολογικών εμποδίων και στη δημιουργία ενός πιο φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος με την ονομασία «Business in Europe: Framework for Income Taxation» (ΒEFIT).

Υπάρχει ένας συνδυασμός γεγονότων, ο οποίος πρέπει να τύχει διαχείρισης, ώστε να μπορέσει η χώρα να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που έχουν δημιουργηθεί. Μακριά από «άπιαστα ευχολόγια», χρειάζονται συγκεκριμένα μέτρα και πρωτοβουλίες για την προώθηση συγκεκριμένων τομέων της οικονομίας. Τα ακόλουθα θέματα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητες: διαχείριση της πανδημίας, αποκατάσταση και ενίσχυση της χώρας ως επενδυτικού προορισμού, προώθηση των μεταρρυθμίσεων, αναβάθμιση και απλούστευση των διαδικασιών που αφορούν τη δημόσια υπηρεσία. Από την άλλη, το νέο οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον δημιουργεί ευκαιρίες, οι οποίες πρέπει να αξιολογηθούν και να αξιοποιηθούν άμεσα.