Το πρόβλημα της υψηλής μόχλευσης και ο φορέας διαχείρισης

Παρά τη βελτίωση που παρουσιάστηκε τα τελευταία χρόνια στη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, τα ποσοστά μόχλευσης νοικοκυριών και επιχειρήσεων παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τα δάνεια τα οποία παρέμειναν στους ισολογισμούς των τραπεζών, όσο και αυτά που παραχωρήθηκαν σε εταιρείες διαχείρισης.

Οι πωλήσεις χρηματοπιστωτικών διευκολύνσεων βοήθησαν μεν στη γρήγορη μείωση του δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων των τραπεζών, από την άλλην οι συνθήκες για τον δανειολήπτη δεν έχουν αλλάξει, εκτός από το γεγονός ότι θα πρέπει να διαπραγματευτεί τις υποχρεώσεις του με τον νέο οργανισμό που τις έχει αγοράσει.

Η χρηματοδότηση έργων και επιχειρήσεων μέσω δανεισμού αποτελεί ένα απόλυτα υγιές φαινόμενο, νοουμένου ότι υπάρχει σωστή ανάλυση των οικονομικών στοιχείων, «βιώσιμο» μίγμα δανεισμού και ιδίων κεφαλαίων και ξεκάθαρη δυνατότητα αποπληρωμής του. Σημειώνεται ότι σε ένα περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων, τα σωστά ποσοστά μόχλευσης ενδεχομένως να αυξήσουν το περιθώριο κέρδους για μια επιχείρηση.

Τα προβλήματα προκύπτουν - και κυρίως αφορούν δάνεια τα οποία παραχωρήθηκαν παλαιότερα - όταν ο δανειολήπτης καταστεί μη βιώσιμος, δηλαδή, όσο και να επεκταθεί η περίοδος αποπληρωμής ή μειωθεί το επιτόκιο του δανείου του, δεν μπορούν τα εισοδήματα του να ανταποκριθούν στις δόσεις. Σε τέτοιες περιπτώσεις ενδεχομένως να προχωρήσει η εκποίηση της υποθήκης, όμως προκύπτουν ζητήματα όσον αφορά την κύρια κατοικία.

Οργανισμός διαχείρισης δανείων

Μέσα από το συγκεκριμένο πρόβλημα, δηλαδή των μη βιώσιμων δανειοληπτών που είχαν κάνει αίτηση για ένταξη στο σχέδιο Εστία, προέκυψε και η ιδέα για την μετεξέλιξη της ΚΕΔΙΠΕΣ σε οργανισμό διαχείρισης δανείων, από το ευρύτερο τραπεζικό σύστημα, εφαρμόζοντας κοινωνικές πολιτικές διασφάλισης της κύριας κατοικίας μέσω ανάκτησης του ακινήτου και άμεσης ενοικίασής του στον δανειολήπτη.

Κύρια συστατικά επιτυχίας μιας τέτοιας προσπάθειας είναι η σωστή δομή και διοίκηση και οι διαφανείς διαδικασίες. Πρέπει να είναι ξεκάθαρον ότι η υπαγωγή ενός δανείου στον φορέα δεν σημαίνει ούτε ότι θα χαριστεί το δάνειο, ούτε ότι θα «κουρευτεί». Προτεραιότητα, σίγουρα, εκεί και όπου επιτρέπεται, θα είναι η αναδιάρθρωση του δανείου. Σε αντίθετη περίπτωση, η διοίκηση του φορέα θα πρέπει να προχωρήσει με τις ανάλογες διαδικασίες εκποίησης και να διαχειριστεί την ίδια ώρα το θέμα των εγγυητών.

Όσον αφορά τις επιχειρήσεις, πολλά είναι τα παραδείγματα εταιρειών που δανείστηκαν ποσά τα οποία δύσκολα θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν. Άλλωστε, πριν από μια δεκαετία, βασική παράμετρος για να πάρει κάποιος δάνειο ήταν η αξία των εξασφαλίσεων, χωρίς να δίνεται η απαραίτητη σημασία για τη δυνατότητα αποπληρωμής. Επιπλέον, πολλοί οργανισμοί απέτυχαν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα της αγοράς και, υπό την πίεση του υψηλού δανεισμού, οδηγήθηκαν στο κλείσιμο.

Η αναγκαιότητα για συνεχή εξέλιξη των επιχειρηματικών οργανισμών και η λήψη διορθωτικών μέτρων όταν οι στόχοι δεν επιτυγχάνονται είναι επιβεβλημένες. Το ίδιο σημαντική είναι και η εκ των προτέρων εξασφάλιση σωστής χρηματοδότησης, χωρίς υπερβολική μόχλευση των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας.

Οι αλλαγές εντός των επιχειρήσεων τροφοδοτούνται είτε λόγω των προβλημάτων που έχουν συσσωρευθεί, είτε λόγω των ευκαιριών που δημιουργούνται. Για παράδειγμα, αν δύο εταιρείες θεωρούν ότι με τη συγχώνευσή τους θα δημιουργηθούν συνέργειες που θα μειώσουν το κόστος και θα ενισχύσουν το συνολικό μερίδιο αγοράς, τότε, παρά να δρουν ανεξάρτητα ανταγωνιζόμενες η μια την άλλη, το πιο πιθανό είναι πως θα προχωρήσουν σε συγχώνευση.

Δυστυχώς, τα μοντέλα διοίκησης έχουν πολλές φορές την ευθύνη για την κατάρρευση ενός οργανισμού, είτε λόγω της αδυναμίας τους να αντιληφθούν έγκαιρα τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο επιχειρηματικό μοντέλο, είτε στα δομικά λάθη που υπάρχουν στην εταιρεία. Είναι κλασικό φαινόμενο για επιχειρήσεις το λεγόμενο overtading, δηλαδή να προσπαθείς να αναπτυχθείς απότομα, χωρίς να έχεις να διαθέτεις τη ρευστότητα και τις υποδομές για να στηρίξεις τη συγκεκριμένη ανάπτυξη.

Ζητήματα όπως η οργανωτική δομή, το επιχειρηματικό σχέδιο, η ανάλυση των εξόδων και το μίγμα των μηχανισμών χρηματοδότησης πρέπει να προσέχονται ιδιαίτερα στην περίπτωση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, ειδικά όταν αναφερόμαστε σε νέες σχετικά επιχειρήσεις.

Εκποιήσεις και πλαίσιο αφερεγγυότητας

Όλα τα πιο πάνω συνδυάζονται με τις αναφορές που γίνονται για το νομοθετικό πλαίσιο των εκποιήσεων (έχει αναπεμφθεί από τον Πρόεδρο η τελευταία τροποποίηση που έγινε από τη Βουλή για επέκταση της περιόδου αναστολής των εκποιήσεων), τον κώδικα αναδιαρθρώσεων της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου και το πλαίσιο αφερεγγυότητας. Ο κοινός παρονομαστής των τριών είναι, αν τα οικονομικά στοιχεία του ισολογισμού της εταιρείας καταδεικνύουν ότι είναι βιώσιμη και με συγκεκριμένες λύσεις αναδιαρθρώσεων οι δανειακές υποχρεώσεις μπορούν να αποπληρωθούν.

Η ανταλλαγή χρέους με ακίνητα χρησιμοποιήθηκε από αρκετούς δανειολήπτες, εκμεταλλευόμενοι και τα φορολογικά κίνητρα, μεταφέροντας όμως το πρόβλημα διάθεσης των ακινήτων στους ισολογισμούς των τραπεζών.

Το πλαίσιο αφερεγγυότητας, εκτός από τον νόμο που αφορά τη διαγραφή χρεών, δεν εφαρμόστηκε όσο αναμενόταν, ίσως γιατί, στην προσπάθειά της, η πολιτεία, να προστατέψει όσο το δυνατόν περισσότερες ομάδες του πληθυσμού, δημιούργησε ένα περίπλοκο σύστημα.

Δύσκολη η δανειοδότηση

Την ίδια στιγμή, ο χρηματοπιστωτικός τομέας, στον οποίο φαίνονται να υπάρχουν εξελίξεις, απαλλαγμένος σημαντικά από βαρίδια του παρελθόντος, καλείται να στηρίξει και να χρηματοδοτήσει την κυπριακή οικονομία. Υπάρχει διαθέσιμη ρευστότητα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διατηρεί τα επιτόκια σε χαμηλά επίπεδα, όμως οι αυξημένοι κίνδυνοι, λόγω της πανδημίας, και η αδυναμία σε πολλές περιπτώσεις εξεύρεσης του ποσοστού των ιδίων κεφαλαίων, καθιστούν δύσκολη τη δανειοδότηση.

Η μείωση των δανειστικών επιτοκίων δίνει τη δυνατότητα για δανειοδότηση, εφόσον το χαμηλό, προς το παρόν, κόστος δανεισμού περιορίζει και τις δόσεις που απαιτούνται για την αποπληρωμή των δανείων. Αυτό, σε συνδυασμό με το πρόγραμμα επιδότησης επιτοκίου της κυβέρνησης, ενίσχυσε σημαντικά τη ζήτηση σε στεγαστικά δάνεια.

Παρ’ όλο που τα τραπεζικά ιδρύματα διαθέτουν σημαντικά αποθέματα ρευστότητας, οι δανειοδοτήσεις γίνονται με προσεχτικό τρόπο, ενώ τα έγγραφα που απαιτούνται έχουν αυξηθεί σημαντικά.

Τονίζεται ότι, για να γίνει δυνατή η δανειοδότηση, θα πρέπει να υπάρχει ξεκάθαρο πλάνο αποπληρωμής, συνεισφορά ιδίων κεφαλαίων από τον δανειολήπτη και η δόση να μην αποτελεί ένα μεγάλο ποσοστό επί των μηνιαίων απολαβών ή κερδοφορίας, αν αναφερόμαστε σε επιχειρήσεις. Άρα, εταιρείες ή νοικοκυριά με υψηλά ποσοστά μόχλευσης, δε μπορούν να προχωρήσουν σε νέους δανεισμούς.

H μόχλευση αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο προώθησης της ανάπτυξης και υλοποίησης επιχειρηματικών σχεδίων και έργων, νοουμένου πάντοτε ότι γίνεται μέσα από σοβαρή μελέτη και σχεδιασμό. Η κυπριακή οικονομία και κοινωνία ακόμη διατηρεί τα βαρίδια του παρελθόντος, με το ιδιωτικό χρέος να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα. Η διαχείρισή του είναι σημαντική, ώστε, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν και τα ευρωπαϊκά κονδύλια αρχίσουν να παραχωρούνται, να μπορέσει να ενεργοποιηθεί το μέγιστο ποσό ιδιωτικών κεφαλαίων.