Φροντιστές προτιμούν το «μαύρο» χρήμα

Μπορεί οι καμπάνες να είναι βαριές για την αδήλωτη εργασία, ωστόσο οι παρανομούντες ανέρχονται σε πολλές εκατοντάδες, σε μια Κύπρο με στραπατσαρισμένη οικονομία, μια πανδημία που ξεπέρασε κάθε προηγούμενο σε κοινωνικo-οικονομικό επίπεδο και την ελπίδα για ανάκαμψη να φαντάζει μακρινή.

Την ώρα που όλα αυτά δημιουργούν ένα άκρως απογοητευτικό σκηνικό για τις κρατικές υπηρεσίες, ακόμα χειρότερο είναι το σκηνικό για δεκάδες οικογένειες ατόμων με αναπηρίες ή ηλικιωμένων με προβλήματα υγείας, όπως άνοια και άλλα, των οποίων η συντροφιά και φροντίδα της οποίας ετύγχαναν από Κύπριους ή άτομα τρίτων χωρών είναι πλέον πολυτέλεια με όλη τη σημασία της λέξεως.

Μετά από πολλές καταγγελίες που δέχθηκε η «Σημερινή της Κυριακής» (Σ), σύμφωνα με τις οποίες δεκάδες άτομα κυρίως τρίτων χωρών, που εισέρχονται στην Κύπρο νόμιμα με την προϋπόθεση να εργαστούν ως φροντιστές ατόμων με αναπηρίες, ηλικιωμένων ή με άλλα προβλήματα υγείας, των οποίων (φροντιστών) η παρουσία είναι άκρως απαραίτητη, τους εγκαταλείπουν για να προχωρήσουν σε παράνομη εργασία, αφού όπως οι ίδιοι λένε, εξασφαλίζουν πολύ περισσότερα χρήματα και επί της ουσίας παραδέχονται πως η φροντίδα ηλικιωμένων δεν ήταν ποτέ ο στόχος τους, αλλά ήταν το μέσο, για να λάβουν άδεια εισόδου (βίζα) στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Η «Σ» μίλησε με οικογένειες των οποίων οι φροντιστές εγκατέλειψαν τις οικίες όπου διέμεναν ή δεν επιθυμούσαν ανανέωση συμβολαίου, ενώ όταν ζήτησαν περισσότερα χρήματα από αυτά που ελάμβαναν ως νόμιμη αμοιβή και δεν τα έλαβαν, κάποιοι εξαφανίστηκαν χωρίς καμία δικαιολογία, ή δεν συνέχισαν τη συνεργασία τους.

Πλείστες των περιπτώσεων παραδέχθηκαν στους εργοδότες τους ότι με τη λήξη του συμβολαίου τους θα προβούν σε αδήλωτη εργασία εκμεταλλευόμενοι την Κυπριακή Δημοκρατία (μέσω εξασφάλισης μαύρου χρήματος), που τους φιλοξενεί για συγκεκριμένο σκοπό.

Συγκλονίζουν οι μαρτυρίες οικογενειών

Όπως ανέφεραν οι οικογένειες, οι φροντιστές τούς ζήτησαν επιπλέον του μισθού που ελάμβαναν αρκετά χρήματα, αφού ισχυρίστηκαν ότι εάν εργαστούν στις πόλεις σε διάφορα πόστα -κατόπιν ακόμη και εξασφάλισης ή μη άδειας παραμονής- θα μπορούν να κάνουν πολλές δουλειές για τις οποίες δεν θα φορολογούνται, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερα ποσά. Κάποιοι τα δίνουν φοβούμενοι μη χάσουν τους φροντιστές τους ειδικά σε περιόδους πανδημίας, ενώ όσοι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα απλώς χρειάζεται να καταβάλουν εκ νέου μεγάλα ποσά για να επανα-εργοδοτήσουν άλλο άτομο.

Ηλικιωμένος μάς είπε χαρακτηριστικά ότι «θα φύγει το παιδί μου (εννοώντας τον φροντιστή του) επειδή δεν έχω να του δώσω 1000 ευρώ τον μήνα που μου ζήτησε».

Η εγκατάλειψη σε αριθμούς

Μιλώντας στη «Σ» ο εκπρόσωπος Τύπου της Αστυνομίας Χρίστος Ανδρέου παραδέχθηκε ότι πολλά άτομα εργάζονται παράνομα στην Κυπριακή Δημοκρατία. Συγκεκριμένα, μας είπε: «Οι αλλοδαποί που εγκατέλειψαν τον χώρο εργασίας τους, κατά τα έτη 2020 και το 2021, δηλαδή τους τελευταίους 20 μήνες, ανήλθαν στα 454 και 285 άτομα αντίστοιχα. O αριθμός αυτός αφορά αλλοδαπούς που εργοδοτήθηκαν ως οικιακοί βοηθοί σε: α) οικογένειες, β) ηλικιωμένους και γ) άτομα με αναπηρίες και δεν διαχωρίζονται».

Ερωτηθείς εάν γίνονται έλεγχοι και ποιοι είναι αρμόδιοι να ελέγχουν και να καταγγέλλουν, και πού, εγκατάλειψη φροντιστή για τον συγκεκριμένο λόγο, απάντησε πως «οι έλεγχοι διεξάγονται από την Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης (ΥΑ&Μ) μετά από καταγγελία του εργοδότη στα Επαρχιακά Κλιμάκια της ΥΑ&Μ ή στους Αστυνομικούς Σταθμούς. Τα στοιχεία των αλλοδαπών, που έχουν εγκαταλείψει τον χώρο εργασίας και έχουν εξαφανιστεί, τοποθετούνται βάσει Πρωτοκόλλου Ενεργειών, αμέσως στο ηλεκτρονικό σύστημα της Αστυνομίας για εντοπισμό και σύλληψή τους. Σημειώνεται ότι, στην περίπτωση που, μετά την εγκατάλειψη, κηρυχτεί εργατική διαφορά, τότε παραπέμπονται στο Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων, το οποίο αναλαμβάνει την περαιτέρω διερεύνηση. Σε περίπτωση εντοπισμού των αλλοδαπών, αυτοί συλλαμβάνονται και ακολουθούντα διαδικασίες απέλασής τους».

Η θέση του Υπουργείου Εσωτερικών

Ερωτηθείς ο εκπρόσωπος Τύπου του Υπουργείου Εσωτερικών, Λοΐζος Μιχαήλ, για το ποια είναι η θέση του Υπουργείου όσον αφορά αυτές τις συμπεριφορές, μας απάντησε: «Είναι όντως υπαρκτό το συγκεκριμένο φαινόμενο και όχι μόνο στον τομέα των φροντιστών και οικιακών βοηθών, αλλά σε μεγάλο βαθμό και στον τομέα των εργατών στη γεωργο-κτηνοτροφία. Το Υπουργείο Εσωτερικών παρακολουθεί στενά το θέμα και σε συνεργασία με το Υπουργείο Εργασίας αλλά και τις υπόλοιπες συναρμόδιες υπηρεσίες ενεργεί με τρόπο που να προστατεύει στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τους εργοδότες.

»Συγκεκριμένα, εκεί και όπου εντοπίζονται τέτοιες περιπτώσεις, το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης δεν επιτρέπει σε οικιακούς βοηθούς ή φροντιστές που παράτυπα εγκατέλειψαν τον εργοδότη τους να απασχοληθούν σε άλλο εργοδότη.

»Πρόσθετα, στις περιπτώσεις που υπάρχουν εκατέρωθεν παράπονα εξετάζονται από το Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων. Εάν δικαιωθεί ο εργοδότης, τότε λαμβάνονται μέτρα για απομάκρυνση του αλλοδαπού από την Κύπρο, διαφορετικά εάν δικαιωθεί ο εργοδοτούμενος εξετάζεται θετικά το αίτημα για εργοδότησή του σε άλλον εργοδότη.

»Συνεπώς το Υπουργείο Εσωτερικών λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για προστασία των εργοδοτών που σέβονται και εφαρμόζουν τη συμφωνία απασχόλησης αλλά την ίδια στιγμή και των αλλοδαπών εργαζόμενων, νοουμένου ότι επίσης σέβονται και εφαρμόζουν τις συμβατικές τους υποχρεώσεις».

Στην ερώτηση αν έχουν φθάσει στο Υπουργείο σχετικές καταγγελίες και αν υπάρχει τρόπος προστασίας αυτών των οικογενειών, ανέφερε πως «οι καταγγελίες αυτές κατά βάση διαβιβάζονται απευθείας στο Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων. Ωστόσο υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις που εργοδότες κατήγγειλαν στο Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης ανάλογες περιπτώσεις και οι οποίες έτυχαν τις δέουσας διαδικασίας που περιέγραψα νωρίτερα».

Βαριά κατάθλιψη και μαρασμός…

Από πλευράς του ο ειδικός ψυχίατρος Δρ Γιώργος Μικελλίδης ανέφερε ότι οι άνθρωποι που δέχονται φροντίδα από άλλους ανθρώπους δημιουργούν ένα εξαιρετικά σημαντικό δέσιμο, παρόμοιο με αυτό της ίδιας τους της οικογένειας. Δηλαδή αισθάνονται τους ανθρώπους που τους φροντίζουν ως οικογένειά τους και άτομα δικού τους στενού περιβάλλοντος.

Όπως είπε: «Δημιουργούνται στενές ανθρώπινες σχέσεις μεταξύ φροντιστών και ατόμων που δέχονται τη φροντίδα. Μάλιστα προκαλούνται συναισθήματα εξάρτησης των ασθενών/ηλικιωμένων ή άλλων προς τον φροντιστή τους. Αυτοί που λαμβάνουν τη βοήθεια συνδέονται απόλυτα ψυχολογικά αλλά και σωματικά λόγω της καθημερινότητάς τους. Είναι τα άτομα με τα οποία θα φάνε, θα μιλήσουν, θα πάνε βόλτα, ενδεχομένως θα τους παρέχουν βοήθεια στις βασικές ανάγκες όπως η τουαλέτα ή το μπάνιο».

Εξήγησε πως πολλές φορές δύο άτομα περνούν πολλές ώρες μαζί μέσα στη μέρα, προσφέροντας οι φροντιστές πολύτιμη φροντίδα σε αυτόν που την χρειάζεται κάποιες φορές 12 ωρών η ακόμα και 24 ωρών. «Οι λήπτες βοήθειας περνούν τη ζωή τους με αυτούς τους ανθρώπους (φροντιστές). Αν αυτός ο δεσμός σπάσει απότομα, τότε το άτομο που εγκαταλείπεται πενθεί κυριολεκτικά. Εκτός του ότι χάνουν τη φροντίδα που ελάμβαναν, χάνουν και τη συντροφιά τους, τον «άνθρωπό» τους. Αυτό τους οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε έντονο άγχος, μελαγχολία, κατάθλιψη, αϋπνία και μαρασμό, σωματικό και ψυχολογικό».

Επικίνδυνο για την υγεία των ευάλωτων ανθρώπων

Σύμφωνα με τον Δρα Μικελλίδη, «όταν το ανοσοποιητικό είναι ευάλωτο, τότε το άτομο καταλήγει να γίνει επιρρεπές σε μολύνσεις και άλλες σωματικές ασθένειες και το αισθάνεται, το ζει και το βιώνει όπως έναν χωρισμό ή το πένθος».

Πρόσθεσε ότι υπάρχουν αρκετές δυσκολίες να βρεθούν κατάλληλοι φροντιστές που να επιδεικνύουν ενδιαφέρον και αγάπη γι’ αυτήν τη δουλειά και δυστυχώς αν δεν βρεθούν τα κατάλληλα άτομα που θέλουν να βοηθούν τον συνάνθρωπό τους, τα άτομα που δέχονται τη βοήθεια καταλήγουν αναγκαστικά σε στέγες ηλικιωμένων ή χειρότερα σε χώρους που δεν είναι ενδεδειγμένοι για τις περιπτώσεις τους. «Είναι εξαιρετικά σημαντικό το Υφυπουργείο Πρόνοιας να κοιτάξει την τρίτη ηλικία, που είναι ευάλωτοι και επιρρεπείς σε ασθένειες και οικονομικές δυσκολίες. Πρέπει να βρεθούν τρόποι ώστε το κράτος να διαφυλάξει την τρίτη ηλικία. Αυτά τα άτομα που ενδεχομένως να μην έχουν οικογένεια, ή τα παιδιά τους να εργάζονται ή να βρίσκονται σε άλλες πόλεις, χωρίς φροντιστές μένουν αβοήθητα και στο έλεος του Θεού», σημείωσε ο γιατρός.

Αξιοσημείωτο, σύμφωνα με τον Δρα Μικελλίδη, είναι πως όταν δεν υπάρχουν κατάλληλοι φροντιστές και ενδιαφέρονται μόνο για το οικονομικό και όχι για τον άνθρωπο ή την προσφορά στο επάγγελμά τους, τότε ίσως χρειαστεί αύξηση των κλινών, αφού θα δημιουργηθούν αυξημένες ανάγκες φροντίδας υγείας μιας και δεν θα υπάρχει κανείς να τους φροντίζει. «Άτομα που θα μπορούσαν να είχαν φροντίδα στην κοινότητα, καταλήγουν στο νοσοκομείο. Το κράτος επωμίζεται ένα τεράστιο οικονομικό κονδύλι γι’ αυτές τις περιπτώσεις. Πρέπει να δει άμεσα και έμμεσα τις συνέπειες. Το οικονομικό θέμα είναι τεράστιο ειδικά στις περιπτώσεις ανθρώπων με άνοια ή άλλες σοβαρές παθήσεις», κατέληξε.