Ο πληθωρισμός σήμερα ως ένα ακόμη απότοκο της πανδημίας;

Ο πληθωρισμός αποτελεί αυτό το διάστημα κεντρικό θέμα συζήτησης μεταξύ των οικονομολόγων αλλά και εντός των ανήσυχων νοικοκυριών που βλέπουν τα έξοδά τους συνεχώς να αυξάνονται. Ο πληθωρισμός βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 30 χρόνων τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ στην Κύπρο τον Δεκέμβρη του 2021 αυξήθηκε με ρυθμό 4,8%. Με βάση τα τελευταία στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας ο πληθωρισμός για το 2021 ανήλθε στο 2,5% (2020: -0,6%). Η αύξησή του είναι φυσικό να προκαλεί δυσφορία καθώς οι καταναλωτές έρχονται αντιμέτωποι με μια πληθώρα αυξήσεων την ίδια ώρα που οι μισθοί τους παραμένουν σταθεροί ή έχουν μειωθεί.

Ο καλπάζων πληθωρισμός του σήμερα αποδίδεται στις αυξήσεις που έχουν παρατηρηθεί το τελευταίο διάστημα στα καύσιμα και στο κόστος του ηλεκτρισμού αλλά και στην πρόσφατη άρση των περιοριστικών μέτρων για αναχαίτιση της πανδημίας, τα οποία είχαν πλήξει την καταναλωτική ζήτηση και οδήγησαν στην ξαφνική και αναπόφευκτη πτώση των τιμών. Συνδέεται, επίσης, με τις διάφορες ελλείψεις προϊόντων ή πρώτων υλών ως απότοκο, επίσης, της πανδημίας και της διαταραχής στην εφοδιαστική αλυσίδα. Ως εκ τούτου, οικονομολόγοι στην Κύπρο αλλά και στο εξωτερικό εκτιμούν ότι ο πληθωρισμός που καταγράφεται τους τελευταίους μήνες είναι μια προσωρινή αντίδραση της αγοράς και θα μειωθεί σύντομα. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές και διαφορετικές απόψεις για το πόσο γρήγορα θα μειωθεί και σε ποιο επίπεδο θα σταθεροποιηθεί όταν η οικονομία προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα. Οι ειδικοί της αγοράς και οι οικονομολόγοι που ρωτήθηκαν σε σχετική έρευνα από το Forbes πιστεύουν σε μεγάλο βαθμό ότι ο πληθωρισμός δεν είναι παροδικός, γεγονός που θα μπορούσε να εκτροχιάσει εν τέλει τις αγορές. Παραμένουν, ωστόσο, αισιόδοξοι για την οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ μακροπρόθεσμα, παρότι προβλέπουν μια περίοδο αυξημένου κόστους.

Για να κατανοήσουμε τον πληθωρισμό ως φαινόμενο, θα πρέπει να κατανοήσουμε πρώτα τη λειτουργία του. Όπως είναι φυσικό, στην οικονομία της αγοράς, οι τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών αλλάζουν, κάποιες τιμές αυξάνονται ενώ κάποιες άλλες μειώνονται. Το φαινόμενο του πληθωρισμού εμφανίζεται όταν υπάρχει μια καθολική και γενική αύξηση των τιμών των προσφερόμενων αγαθών και των υπηρεσιών. Ο αυξανόμενος πληθωρισμός μειώνει την αξία του νομίσματος με την πάροδο του χρόνου καθώς επηρεάζεται η πραγματική αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Όταν υπολογίζεται η μέση αύξηση των τιμών, δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στις τιμές των προϊόντων για τα οποία δαπανώνται περισσότερα χρήματα (π.χ. καύσιμα αυτοκινήτου και ηλεκτρικό ρεύμα), σε σχέση με τις τιμές των προϊόντων για τα οποία ξοδεύονται λιγότερα. Παράλληλα, οι μέσες καταναλωτικές συνήθειες του συνόλου των νοικοκυριών καθορίζουν τη βαρύτητα που αποδίδεται στα διάφορα προϊόντα και υπηρεσίες κατά τον υπολογισμό του πληθωρισμού. Για τη μέτρηση του πληθωρισμού, προσμετρούνται και λαμβάνονται υπ’ όψιν όλα τα αγαθά και οι υπηρεσίες που καταναλώνει ένα νοικοκυριό, όπως τα είδη άμεσης και καθημερινής ανάγκης (π.χ. τρόφιμα και καύσιμα), τα διαρκή αγαθά (π.χ. είδη ένδυσης) και οι διάφορες υπηρεσίες (π.χ. ασφάλεια αυτοκινήτου). Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού είναι η τιμή όλων αυτών των προϊόντων και των υπηρεσιών μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή σε σύγκριση με την τιμή που είχαν την ίδια χρονική στιγμή τον προηγούμενο χρόνο.

Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, η ανάκαμψη της οικονομίας από το σοκ της πανδημίας οδήγησε στις αυξήσεις των τιμών και ως αποτέλεσμα αιφνιδιάστηκαν όχι μόνο οι καταναλωτές, αλλά και οι οικονομολόγοι και οι ειδικοί της αγοράς. Ο γνωστός οικονομολόγος Jeremy Siegel αναφέρει ότι «παρότι η Fed (η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ) επαναλαμβάνει συνεχώς την άποψη ότι ο υψηλός πληθωρισμός είναι "παροδικός”, άλλοι εμπειρογνώμονες της αγοράς δεν είναι τόσο σίγουροι και "βλέπουν” το αντίθετο». Τονίζει, επίσης, ότι η οικονομική ανάπτυξη θα πρέπει να παραμείνει ισχυρή παρά τον υψηλό πληθωρισμό.

*Senior Manager, Economics & Regulation / Advisory Department, KPMG Ltd, lvasiliou@kpmg.com