Κρατική αδιαφορία για την επιδείνωση της ποιότητας του αέρα της Κύπρου

«Εξοχότατοι Πρωθυπουργέ Johnson, Πρόεδρε Αναστασιάδη και Πρόεδρε της Βουλής Δημητρίου,

Το Σαββατοκύριακο της 2ης και της 3ης Απριλίου 2022, η Νήσος Κύπρος βυθίστηκε εκ νέου από το περίεργο φαινόμενο που έχει ονομαστεί ως “σκόνη”. Ωστόσο, ο όρος “σκόνη” είναι κάπως παραπλανητικός. Όπως παραδέχθηκε το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) σε ανακοινωθέν της 2ης Απριλίου 2022:

«Σημειώνεται ότι “σκόνη” σημαίνει εισπνεύσιμα αιωρούμενα σωματίδια στην ατμόσφαιρα με διάμετρο μικρότερη των 10 μm (PM10). Σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία, η οριακή τιμή αναφέρεται στη μέση ημερήσια τιμή και δεν πρέπει να υπερβαίνει την τιμή των 50 μg/m3 (μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο)».

Η απειλή κατά της ανθρώπινης υγείας

Η “σκόνη” είναι εγγενώς επιβλαβής για την ανθρώπινη υγεία καθώς και για την υγεία των ζώων, με τα οποία οι άνθρωποι μοιράζονται αυτόν τον πλανήτη. Μάλιστα, στο ανακοινωθέν του της 2ας Απριλίου 2022, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων προειδοποίησε ότι:

«Επειδή η σκόνη περιέχει μικρού μεγέθους εισπνεύσιμα σωματίδια, που πιθανόν να έχουν αρνητική επίδραση στην ανθρώπινη υγεία, το κοινό και ιδιαίτερα οι ευάλωτες ομάδες πληθυσμού (παιδιά, ηλικιωμένοι και ασθενείς) προτρέπονται να αποφεύγουν να κυκλοφορούν σε ανοικτούς χώρους μέχρι να παρέλθει το φαινόμενο. Οι εργοδότες πρέπει να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα (οργανωτικά ή και τεχνικά), αφού εκτιμήσουν τους κινδύνους για τους εργοδοτουμένους τους που βρίσκονται σε ανοικτούς χώρους και οι εργαζόμενοι σε τέτοιους χώρους συστήνεται όπως χρησιμοποιούν κατάλληλα μέσα προσωπικής προστασίας».

Λόγω της διάρκειας της ‘‘σκόνης’’, το ίδιο Υπουργείο εξέδωσε παρόμοιες προειδοποιήσεις τις επόμενες μέρες. (Δείτε: www.airquality.dli.mlsi.gov.cy/el/news)

Αιτίες κακής ποιότητας αέρα

Η εμφάνιση της ‘‘σκόνης’’ στις αρχές του Απριλίου αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου μοτίβου, που επιβεβαιώνει ότι η ποιότητα του αέρα της Νήσου Κύπρου έχει χειροτερεύσει τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Αυτήν τη φορά, σύμφωνα με ανακοινωθέν της ΝΑΣΑ των ΗΠΑ της 3ης Απριλίου 2022, η βασική αιτία φαίνεται ότι ήταν ‘‘ένα σύννεφο σκόνης της Σαχάρας’’, που μεταφέρθηκε με ισχυρούς ανέμους από την ενδοχώρα της Λιβύης προς τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Αυτές οι λεπτομέρειες εξηγούν γιατί μέρη της Ελλάδας καλύφθηκαν από ‘‘σκόνη’’ πριν από τη Νήσο Κύπρο.

Σε προηγούμενες περιπτώσεις, η ποιότητα του αέρα της Νήσου Κύπρου έχει χαλάσει, λόγω άλλων πηγών, όπως την ξεραμένη ιλύ που έχει μαζέψει ο άνεμος από τις ξηρές κοίτες των εξαφανισμένων ποταμών της Τουρκίας, των καλοκαιρινών δασικών πυρκαγιών στην Ανατολική Μεσόγειο και των ασταμάτητων εκπομπών τοξινών από εργοστάσια, οχήματα, αεροσκάφη, σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, συσκευές θέρμανσης και άλλες ανθρωπογενείς πηγές, ειδικά στην Τουρκία, στη Συρία, στην Αίγυπτο και στην ίδια τη Νήσο Κύπρο. Άρα, τα τελευταία χρόνια, η ‘‘σκόνη’’ από την Έρημο Σαχάρα δεν είναι η μόνη πηγή της άσχημης ποιότητας του αέρα, όπως εσφαλμένα υποθέτουν αρκετά άτομα στην ΚΔ.

(Δείτε: https://modis.gsfc.nasa.gov/gallery/individual.php?db_date=2022-04-03, https://earthdata.nasa.gov/learn/sensing-our-planet/crisis-in-the-crescent και https://modis.gsfc.nasa.gov/gallery/individual.php?db_date=2021-07-31)

«Έλλειψη επαρκών προφυλάξεων»

Η κατάσταση στην Τουρκία, τη κατοχική δύναμη στον βορρά της ΚΔ, είναι ειδικά ανησυχητική. Για παράδειγμα, στις 14 Σεπτεμβρίου 2021, η τουρκική εφημερίδα ‘‘Hurriyet’’ αποκάλυψε ότι νέα μελέτη υπολόγισε πως δύο τουρκικές πόλεις, Corum και Erzurum, είναι ανάμεσα στις δέκα πόλεις της Ευρώπης με τον πιο μολυσμένο αέρα σε εκείνη την ήπειρο. Σε αυτό το πλαίσιο, η εφημερίδα ανέφερε τα σχόλια του Μηχανικού Περιβάλλοντος, Serkan Soyuer, ο οποίος εξήγησε ότι η σοβαρή αύξηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Τουρκία είναι αποτέλεσμα της ευρύτερης αύξησης του επιπέδου αστικοποίησης και εκβιομηχάνισης. Στην πράξη, παρατήρησε, ‘‘ρυπαντές’’ από βιομηχανικές και οικιστικές εγκαταστάσεις στην Τουρκία ‘‘απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα ανεξέλεγκτα’’ και αυτή η ρύπανση επιδεινώνεται από ‘‘την έλλειψη επαρκών προφυλάξεων σε πολλές πόλεις’’. (Δείτε: www.hurriyetdailynews.com/corum-erzurum-ranked-on-europes-most-polluted-cities-list-167842)

Έχοντας υπόψη όλα αυτά, αναρωτιέμαι πόσο συχνά η ΚΔ και τα δύο διπλανά βρετανικά αποικιακά απομεινάρια στη Νήσο Κύπρο πλήττονται από ‘‘εισβολές’’ που πραγματοποιούνται από τουρκική ‘‘σκόνη’’ ή από τουρκικές τοξίνες. Αναρωτιέμαι επίσης γιατί οι κυβερνήσεις της ΚΔ και του Ηνωμένου Βασιλείου (ΗΒ) δεν διαμαρτύρονται δημοσίως. Αυτό το κρίσιμο θέμα θα έπρεπε να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της διπλωματίας τόσο της ΚΔ, όσο και του ΗΒ.

Έχω δίκιο όταν υποθέτω ότι η διαβρωτική βρετανική και κυπριακή πολιτική του κατευνασμού προς όφελος της Τουρκίας έχει δηλητηριάσει αυτόν τον θεματικό τομέα όπως έχει δηλητηριάσει και τόσα άλλα;

Η αναπάντητη ανοιχτή επιστολή μου της 9ης Μαΐου 2018

Στις 9 Μαΐου 2018, εν μέσω της σύγκρουσης στη Συρία, μια αναμφισβήτητη πηγή κινδύνου για την ατμόσφαιρα της Νήσου Κύπρου, η Agora Dialogue, δημοσίευσε μια εκτεταμένη, λεπτομερή και εικονογραφημένη ανοιχτή μου επιστολή με 38 σελίδες. Σε αυτήν διατύπωσα πολλαπλές ανησυχίες και έθεσα μια σειρά ερωτήσεων για την ποιότητα του αέρα στη Νήσο Κύπρο και για άλλα σοβαρά περιβαλλοντικά ζητήματα. Έδωσα ιδιαίτερη έμφαση στην αναδυόμενη απειλή που παρουσιάζει ο πυρηνικός σταθμός που κατασκευάζεται, με ισχυρή ρωσική βοήθεια, στο Άκιουγιου στην Τουρκία, 179 χιλιόμετρα από τη βρετανική αεροπορική βάση στο Ακρωτήρι, 128 χιλιόμετρα από τη βρετανική στρατιωτική βάση στη Δεκέλεια και 109 χιλιόμετρα από τη Λευκωσία.

Στην ίδια επιστολή, υποστήριξα την εγκαθίδρυση μιας ανεξάρτητης δημόσιας έρευνας με δύο γενικούς στόχους:

(ι) Να διερευνήσει πώς, γιατί και με ποιες συνέπειες η ατμόσφαιρα της Νήσου Κύπρου έχει επηρεαστεί αρνητικά από τοξικά σύννεφα ‘‘σκόνης’’, γεγονότα ‘‘σκόνης’’ και άλλες πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης στα χρόνια από την αμερικανική εισβολή στο Αφγανιστάν τον Οκτώβριο του 2001· και

(ιι) Να αξιολογήσει τι μπορεί να γίνει για να αντιμετωπιστούν άλλες φυσικές ή ανθρωπογενείς περιβαλλοντικές απειλές έναντι της Νήσου.

Μετά από αξιολόγηση από ομότιμους, μια νέα έκδοση της ανοιχτής μου επιστολής δημοσιεύτηκε από ακαδημαϊκό περιοδικό, το «Journal of Balkan and Near Eastern Studies», στις 22 Μαΐου 2020. (Δείτε: https://web.archive.org/web/20201028054656/http://forum.agora-dialogue.com/wp-content/uploads/2018/05/Open-Letter-to-the-UK-PM-Tereas-May-dated-9-May-2018-Klearchos.pdf και https://doi.org/10.1080/19448953.2020.1739879 αντίστοιχα.)

Κρατική αδιαφορία

Στις 9 Μαΐου 2018, έστειλα την ανοιχτή μου επιστολή στην τότε Πρωθυπουργό του ΗΒ, Theresa May, η οποία ευθυνόταν για τα δύο βρετανικά αποικιακά απομεινάρια στη Νήσο Κύπρο, για τα διάφορα μέλη των βρετανικών ενόπλων δυνάμεων που υπηρετούν στη Νήσο και για τους δεκάδες χιλιάδες Βρετανούς που ζουν στην ΚΔ. Το Cabinet Office, δηλαδή το βρετανικό Υπουργικό Γραφείο, επιβεβαίωσε την παραλαβή της επιστολής μου. Ωστόσο, δεν έχω λάβει καμία ουσιαστική απάντηση από την κυβέρνηση του ΗΒ.

Στις 11 Μαΐου 2018 έστειλα την ανοιχτή μου επιστολή στον Πρόεδρο της ΚΔ και, ταυτόχρονα, στον Υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, στον Υπουργό Άμυνας, στον Υπουργό Υγείας, στον Υπουργό Εξωτερικών και στον Ύπατο Αρμοστή της ΚΔ στο Λονδίνο. Έγραψα στον Πρόεδρο Αναστασιάδη: ‘‘Εάν εσείς ή οποιοσδήποτε από τους υπουργούς σας ή ο Ύπατος Αρμοστής έχετε οποιοδήποτε σχόλια ως απαντήσεις στα ερωτήματα και στα άλλα ζητήματα που τοποθέτησα στην ανοιχτή επιστολή μου, θα χαρώ να τα λάβω’’. Από τότε, όμως, δεν έχω λάβει από το Προεδρικό Μέγαρο ούτε απόδειξη παραλαβής ούτε καμία ουσιαστική απάντηση. Όλα τα Υπουργεία ακολούθησαν το παράδειγμα της Προεδρίας και με αγνόησαν.

Στις 23 Μαΐου 2018 έστειλα την ανοιχτή μου επιστολή στην επίσημη ηλεκτρονική διεύθυνση του τότε Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων της ΚΔ, κ. Δημήτρη Συλλούρη. Απευθύνθηκα σε αυτόν και, μέσω αυτού, σε όλα τα μέλη της Βουλής. Ταυτόχρονα, έστειλα την ανοιχτή μου επιστολή στις επίσημες ηλεκτρονικές διευθύνσεις της Βουλής, του Γενικού Διευθυντή της Βουλής και σε τέσσερεις Υπηρεσίες της Βουλής – την Υπηρεσία Κοινοβουλευτικών Επιτροπών, την Υπηρεσία Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, την Υπηρεσία Διεθνών Σχέσεων και την Υπηρεσία Ερευνών, Μελετών και Εκδόσεων. Εντούτοις, δεν έχω λάβει ούτε μιαν απόδειξη παραλαβής ούτε μια ουσιαστική απάντηση από τον Πρόεδρο της Βουλής και από τους υπόλοιπους παραλήπτες της επιστολής μου στη Βουλή. (Δείτε: https://simerini.sigmalive.com/article/2020/11/1/e-skone-apo-te-suria-kai-e-siope-tou-sulloure/)

Αναγνωρίζω ότι, από τις 9 Μαΐου 2018, έχουν πραγματοποιηθεί αλλαγές προσωπικού στην επίσημη πρωθυπουργική κατοικία επί της Downing Street 10 στο Λονδίνο και στην Προεδρία της Βουλής των Αντιπροσώπων στη Λευκωσία. Ωστόσο, αυτές οι αλλαγές δεν δικαιολογούν το γεγονός ότι έχει προκύψει μια συλλογική αποτυχία που περιλαμβάνει και το Προεδρικό Μέγαρο στη Λευκωσία, όπου δεν έχει γίνει καμία αλλαγή προσωπικού από το 2018. Σήμερα, όπως και το 2018, Πρόεδρος είναι ο κ. Νίκος Αναστασιάδης.

H αδιάφορη, αυτάρεσκη και εγωκεντρική πολιτική ελίτ

Λυπάμαι που γράφω με τόσο κριτικό τρόπο, αλλά δεν έχω άλλη επιλογή σε μια περίοδο που τόσοι πολλοί άνθρωποι πνίγονται από τη ‘‘σκόνη’’ και άλλοι τρέμουν από φόβο περιμένοντας την Τουρκία να ενεργοποιήσει έναν τεράστιο πυρηνικό σταθμό στο Άκιουγιου, στο κατώφλι της ΚΔ, το 2023. Απ’ ό,τι φαίνεται, η συλλογική αποτυχία που έχω περιγράψει είναι ενδεικτική μιας αδιάφορης, αυτάρεσκης και εγωκεντρικής πολιτικής ελίτ, που είναι αποκομμένη από τις ανησυχίες των απλών ανθρώπων στη βάση της κοινωνίας. Σύμβολο αυτής της αλαζονείας είναι ο ψωροπερήφανος Δημήτρης Συλλούρης στο αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ του Al Jazeera, που κυκλοφόρησε στις 12 Οκτωβρίου 2020, λίγες ημέρες πριν από την παραίτησή του από τη θέση Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων.

Η συλλογική αδιαφορία εν όψει της ανοιχτής μου επιστολής της 9ης Μαΐου 2018 έρχεται σε πλήρη αντίθεση με σχετικά διδάγματα της ιστορίας, όπως αυτά που προέκυψαν από τη θανατηφόρα έκρηξη στο Μαρί της ΚΔ στις 11 Ιουλίου 2011. Αυτά τα διδάγματα μάς προειδοποιούν ότι όσοι εργάζονται σε κυβερνήσεις ή σε κοινοβούλια αλλά κλείνουν τα μάτια τους μπροστά σε αυτονόητους κινδύνους όχι μόνο δεν εκπληρώνουν τα καθήκοντά τους, αλλά θέτουν σε κίνδυνο τους πολίτες που υποτίθεται ότι υπηρετούν. Εν συντομία, η αγνόηση των διδαγμάτων της ιστορίας έχει την έμφυτη δυνατότητα να καταλήξει σε καταστροφή.

Με τη σειρά της, η συλλογική αποτυχία που έχω περιγράψει συνοδεύει τη διαρκή αποτυχία της Προεδρίας της ΚΔ να απαντήσει στις ξεχωριστές ανοιχτές μου επιστολές για το Άκιουγιου. Αυτές περιλαμβάνουν τις δύο ανοιχτές μου επιστολές που δημοσιεύτηκαν στη ‘‘Σημερινή’’ στις 15 Αυγούστου 2021 και στις 3 Ιανουαρίου 2022, αμφότερες έχω στείλει και στο Προεδρικό Μέγαρο. Η πρώτη έχει τον αυταπόδεικτο τίτλο ‘‘Υπάρχουν σχέδια πρόληψης και αντιμετώπισης οποιασδήποτε πυρηνικής καταστροφής στο Άκιουγιου;’’. Η δεύτερη έχει τον εξίσου αυταπόδεικτο τίτλο: ‘‘Οι αναπάντητες επιστολές και ερωτήσεις για τον πυρηνικό σταθμό στο Άκιουγιου’’.

Στις 6 Ιανουαρίου 2022 έλαβα μιαν απάντηση, έστω και καθυστερημένη, εκ μέρους του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. (Θα γράψω γι’ αυτήν σε προσεχές άρθρο στη ‘‘Σημερινή’’.) Ωστόσο, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης συνεχίζει να ακολουθεί μια πολιτική σιωπής. Ίσως ελπίζει ότι θα με σιωπήσει η σιωπή του.

Τρία αιτήματα

Κλείνω με τρία αιτήματα.

Πρώτον, απαιτώ από τον καθένα από εσάς μια εξήγηση σχετικά με το γιατί προέκυψε η συλλογική αποτυχία που εντόπισα πιο πάνω.

Δεύτερον, απαιτώ απαντήσεις σε σχέση με τις ανησυχίες που εξέφρασα και τις ερωτήσεις που έθεσα στην ανοιχτή μου επιστολή της 9ης Μαΐου 2018.

Τρίτον, απαιτώ από τον Πρόεδρο της ΚΔ να απαντήσει στις αναπάντητες ανοιχτές επιστολές μου προς αυτόν για το Άκιουγιου, ειδικά αυτές που δημοσιεύθηκαν στη ‘‘Σημερινή’’ στις 15 Αυγούστου 2021 και στις 3 Ιανουαρίου 2022. Αυτές βρίσκονται εδώ: https://simerini.sigmalive.com/article/2021/8/15/uparkhoun-skhedia-prolepses-kai-antimetopises-opoiasdepote-purenikes-katastrophes-sto-akiougiou/ και https://simerini.sigmalive.com/article/2022/1/3/oi-anapantetes-epistoles-kai-eroteseis-gia-ton-pureniko-stathmo-sto-akiougiou/

Με εκτίμηση

ΚΛΕΑΡΧΟΣ Α. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ

Senior Visiting Fellow στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus»


* Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία της NASA της 26ης Αυγούστου 2008. Δείχνει «σκόνη» που κινήθηκε προς τη Νήσο Κύπρο από την ακτή της Τουρκίας την προηγούμενη μέρα. Πηγή: ΝΑΣΑ (‘courtesy MODIS Rapid Response Team, Goddard Space Flight Center’), https://earthobservatory.nasa.gov/images/20421/dust-near-cyprus