Αναλύσεις

Δύσκολη η κάλυψη των νομοθετικών κενών

Κατασταλτικά και αναμορφωτικά μέτρα κατά του σχολικού εκφοβισμού ψάχνει η Βουλή, το ΥΠΑΝ και μια κοινωνία που μένει εμβρόντητη κάθε φορά που ακούει 13χρονα να ξυλοφορτώνονται μεταξύ τους

Τα περιστατικά βίας και εκφοβισμού, που παρατηρούνται πλέον καθημερινά στα σχολεία, επιβάλλουν την άμεση -όσο γίνεται- παρέμβαση τόσο από το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας, τη Βουλή μέσω νομοθετικής ρύθμισης, όσο και από την ίδια την κοινωνία, που παράγει θύτες, θύματα και παρατηρητές.
Ξεκίνησε την περασμένη εβδομάδα στην Επιτροπή Νομικών της Βουλής η συζήτηση γύρω από το επίμαχο ζήτημα της ποινικοποίησης του εκφοβισμού.

Στόχος είναι η θέσπιση ειδικού νόμου, σε σχέση με το αδίκημα του εκφοβισμού, ο οποίος συνίσταται στη σωματική ή και ψυχολογική κακοποίηση και προσβολή της αξιοπρέπειας των ατόμων είτε αυτά είναι ανήλικα είτε ενήλικα.

Ανάγκη κάλυψης του «νομοθετικού κενού»

Η ποινικοποίηση του εκφοβισμού, είτε αυτός διενεργείται σε σχολικό περιβάλλον είτε σε εργασιακό είτε σε άλλο περιβάλλον, αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ. Η ίδια η Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, Αννίτα Δημητρίου, ανέφερε ότι δεν υπάρχει άλλη διέξοδος, παρά να ληφθούν αναμορφωτικά και κατασταλτικά μέτρα.

«Δεν είναι σκοπός η δίωξη των θυτών, αλλά η λήψη συγκεκριμένων μέτρων για αποτροπή του φαινομένου. Ενός ανησυχητικού φαινομένου, με ανυπολόγιστες συνέπειες και αυξητικές διαστάσεις», όπως ανέφερε η ίδια στη συνεδρία.

Το ζήτημα είναι πόσο σύντομα μπορεί να υλοποιηθεί αυτός ο στόχος, η δημιουργία δηλαδή ενός νομοθετικού πλαισίου που να καλύπτει όλες τις παραμέτρους και να διασφαλίζει την έννομη τάξη σε κάθε περιβάλλον και δη στο σχολικό, όπου οι πρωταγωνιστές είναι ανήλικα πρόσωπα.

Ο βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων - Συνεργασία Πολιτών, Χαράλαμπος Θεοπέμπτου, μιλώντας στη «Σημερινή», ανέφερε ότι η συζήτηση «άρχισε και θα συνεχιστεί απρόσκοπτα, μέχρις ότου οδηγηθούμε στην ψήφιση του νομοσχεδίου». Ωστόσο, άφησε να νοηθεί ότι θα χρειαστεί χρόνος μέχρι να καταλήξουμε σε νομοθετική ρύθμιση

Καθόλου εύκολο το εγχείρημα

Δεν είναι εύκολο το εγχείρημα της ποινικοποίησης του σχολικού εκφοβισμού, όπως εξήγησε στη «Σημερινή» ο δικηγόρος Αλέξανδρος Αλεξάνδρου. «Είναι γεγονός ότι το δίκαιο ανηλίκων που υπάρχει στην Κύπρο είναι απαρχαιωμένο και αποικιοκρατικό. Ονομάζεται Περί αδικοπραγούντων ανηλίκων νόμος, που υπήρχε από το 1946 και τροποποιήθηκε λίγο το 1972».

Ποινικά ανεύθυνοι θεωρούνται οι ανήλικοι κάτω των 14 χρονών στην Κύπρο. Ωστόσο, «κάποιες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιβάλλουν πλέον την ύπαρξη νομοθετημάτων και προνοιών, που διασφαλίζουν ότι τα ανήλικα άτομα ανήκουν σε μια ειδική κατηγορία προσώπων, στην οποία δεν ισχύει το ποινικά ανεύθυνο σε τόσο μεγάλο βαθμό. Οι ποινές όμως που θα επιβάλλονται στους ανηλίκους να είναι ποινές που να μπορούν να ανταποκριθούν στο ευαίσθητο της ηλικίας τους».

Μερικές από τις εισηγήσεις είναι η επιβολή κάποιου «κηδεμόνα ή επόπτη» λειτουργού, ο οποίος να παρακολουθεί τον ανήλικο παραβάτη, η τοποθέτησή του σε αναμορφωτήριο, ή η καταβολή προστίμου για τις ζημιές που προκάλεσε. Σύμφωνα με τον κ. Αλεξάνδρου, «η ποινή της φυλάκισης θα πρέπει να είναι ένα έσχατο μέτρο, εφόσον δεν μπορούν να επιβληθούν τα προηγούμενα, ή σε περίπτωση που επιβλήθηκαν, αλλά δεν πέτυχαν την αναμόρφωση».

Λεπτό θέμα ο χειρισμός των παιδιών

Η ποινικοποίηση του σχολικού εκφοβισμού που σχετίζεται με ανήλικα άτομα πρέπει να είναι προϊόν εξονυχιστικής μελέτης, εφόσον, όπως δήλωσε ο βουλευτής του ΔΗΚΟ, Πανίκος Λεωνίδου, ενδέχεται να επηρεαστούν οι ζωές κάποιων παιδιών.

Ο κ. Αλεξάνδρου εξήγησε ότι «η έννοια ανήλικος παραβάτης θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με πολύ προσεγμένο τρόπο και διαφορετικά απ’ ό,τι αντιμετωπίζεται ο ενήλικας. Ακόμη και ένα άτομο ηλικίας από 18 μέχρι 24 ή 25, όταν προβεί σε αξιόποινη πράξη, τυχαίνει πιο ευνοϊκής μεταχείρισης, λόγω του νεαρού της ηλικίας του. Η νομολογία είναι περισσότερο προστατευτική απέναντί τους, αναλόγως φυσικά του αδικήματος».

Ο σκοπός αναμόρφωσης κάποιου ανήλικου παραβάτη επιβάλλεται μέσα από τις οδηγίες της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να παραγνωριστούν τα παρεπόμενα της νεαρής ηλικίας του παραβάτη, που είναι η άγνοια, η ψυχολογική κατάσταση, η ανολοκλήρωτη ανάπτυξη της προσωπικότητας κ.ά.

«Δεν υπάρχει μια ηλικία σταθμός, όπου μπορείς να πεις με βεβαιότητα ότι, για παράδειγμα, ο 15χρονος μπορεί να κατανοήσει την κοινωνία και τους θεσμούς και το αξιόποινο της πράξης του, άρα μπορεί και να καταδικαστεί. Θα πρέπει να υπάρχουν εφηβικοί, αλλά και προεφηβικοί κανόνες πλαισίου. Υπάρχουν αρκετές διαφορές ανά ηλικία. Επίσης, οι ποινές δεν πρέπει να είναι καθηλωτικές και υπέρμετρες. Δεν μπορούμε να καταδικάσουμε έναν 14χρονο που έδειρε κάποιον άλλο σε 15 χρόνια φυλακή. Αν αποστερήσεις από τον έφηβο τη βασική περίοδο ποιότητας και παραγωγικότητάς του, δεν πρόκειται να ενταχθεί εύκολα πίσω στην κοινωνία».

Για τη δημιουργία δικαστηρίων ανηλίκων έκανε, τέλος, λόγο ο κ. Αλεξάνδρου, αλλά και για την ύπαρξη καταρτισμένων δικαστών και δημόσιων κατηγόρων, ώστε να μπορεί να λειτουργεί η δικαιοσύνη που θα αφορά ανηλίκους.

Mηδενική ανοχή από το ΥΠΑΝ

Το θέμα του σχολικού εκφοβισμού είναι ένα θέμα στο οποίο το Υπουργείο Παιδείας δίνει ιδιαίτερη έμφαση. Τον Νοέμβριο του 2020 το ΥΠΑΝ ανακοίνωσε στα σχολεία την επικαιροποιημένη πολιτική για πρόληψη και διαχείριση του σχολικού εκφοβισμού.

Οι σχολικές μονάδες, σύμφωνα πάντα με πηγές του Υπουργείου, αναμένεται ότι θα επιδείξουν και θα καλλιεργήσουν την αρχή της μηδενικής ανοχής απέναντι στο φαινόμενο αυτό. Τα σχολεία υποχρεούνται να καταχωρούν τα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού στην ηλεκτρονική πλατφόρμα του ΥΠΑΝ. Εκτός αυτού, η Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας, μέσω του έργου της, στηρίζει σχολικές μονάδες, στις οποίες παρατηρούνται περιστατικά σχολικού εκφοβισμού.

Όσον αφορά την ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και των σχολικών μονάδων για την πρόληψη και διαχείριση του σχολικού εκφοβισμού, το Παρατηρητήριο για τη Βία στο Σχολείο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, προσφέρει προγράμματα επιμόρφωσης για σχολεία που στοχεύουν στην πρόληψη και διαχείριση του σχολικού εκφοβισμού.

Τέλος, σχετικά με την ενδυνάμωση των ίδιων των μαθητών/μαθητριών, σημειώνεται ότι, όσον αφορά τα Αναλυτικά Προγράμματα, στο μάθημα Αγωγής Υγείας / Οικιακής Οικονομίας (Δημοτικό και Γυμνάσιο) εμπεριέχονται Δείκτες Επιτυχίας που αφορούν τη θεματική του σχολικού εκφοβισμού, μέσω των οποίων οι μαθητές αναμένεται να αναγνωρίζουν τα είδη και τα βασικά χαρακτηριστικά του σχολικού εκφοβισμού και να κατανοούν τις συνέπειες οποιασδήποτε μορφής εκφοβισμού στο άτομο αλλά και στην κοινωνία. Επιπρόσθετα, στο Αναλυτικό Πρόγραμμα της Ε’ και της Στ’ τάξης Δημοτικής Εκπαίδευσης, προστέθηκε, πρόσφατα, ως ξεχωριστό θέμα οι Νέες Τεχνολογίες κι εντάχθηκε η μαθησιακή εισήγηση «Κανόνες ορθής διαδικτυακής συμπεριφοράς - Διαδικτυακός εκφοβισμός».