Η πορεία του Μεταναστευτικού στην Κύπρο

Λάθη και παραλείψεις των εκάστοτε Κυβερνήσεων των τελευταίων τριών ολόκληρων δεκαετιών, γιγάντωσαν ένα πρόβλημα που γεννήθηκε το 1992 και έφτασε σήμερα να αποτελεί ένα από τα δύο κύρια εθνικά ζητήματα της χώρας. Ο λόγος για το μεταναστευτικό πρόβλημα. Ένα θέμα για το οποίο ο συνεντευξιαζόμενός μας, ο Πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημογραφικής και Μεταναστευτικής Πολιτικής Κύπρου, Ανδρέας Μορφίτης, έχει εις βάθος γνώσεις, τις οποίες κατά καιρούς αναλύει με άρθρα του και παρεμβάσεις στον Τύπο, αλλά και με επισημάνσεις ή εισηγήσεις του προς τις αρμόδιες Αρχές, με σκοπό τη διαμόρφωση μιας ορθής αντίληψης, στάσης και πολιτικής. Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή του στη «Σημερινή», ο κ. Μορφίτης σκιαγραφεί τα κυριότερα στάδια που διήλθε το θέμα του μεταναστευτικού από τη δεκαετία του 1990 και αποτυπώνει την κατάσταση όπως αυτή επικρατεί σήμερα στην Κύπρο.

Κύριε Μορφίτη, όπως είναι γνωστό, ασχολείστε με το μεταναστευτικό θέμα από το 1990 μέχρι σήμερα. Μπορείτε να μας σκιαγραφήσετε τα κυριότερα στάδια που διήλθε το θέμα μέχρι τώρα;

Το μεταναστευτικό άρχισε το 1992, με την απόφαση της τότε Κυβέρνησης Γιώργου Βασιλείου να «εισαγάγει» στην Κύπρο 1600 αλλοδαπούς, για τη στελέχωση συγκεκριμένων τομέων της κυπριακής Οικονομίας.

Έκτοτε, και με ελαστικοποίηση / παραβίαση των κριτηρίων που τέθηκαν από το Υπουργικό Συμβούλιο, οι αλλοδαποί εργαζόμενοι κατέστησαν μέρος του γενικότερου προβλήματος της εισροής μεταναστών στην πατρίδα μας.

Σταδιακά οι εισροές μεταναστευτικών ρευμάτων αυξάνονταν, με τις Κυβερνήσεις του Γλαύκου Κληρίδη (1993-2003) και του Τάσσου Παπαδόπουλου (2003-2008) να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα επιφανειακά και πρόσκαιρα, χωρίς τη χάραξη ολοκληρωμένης στρατηγικής, παρά τις κατά καιρούς ειλικρινείς ομολογίες των εκάστοτε Υπουργών Εσωτερικών ότι η κατάσταση ξέφυγε εντελώς από τον έλεγχό μας.

Πολύ χαρακτηριστικά υπενθυμίζω τη δήλωση του πρώην ΥΠΕΣ, Νίκου Κόσιη, ο οποίος παρομοίασε το θέμα των μεταναστών ως τη Λερναία Ύδρα, και τη δήλωση του πρώην ΥΠΕΣ, Ντίνου Μιχαηλίδη, ότι «η Κύπρος είναι αιχμάλωτη των αλλοδαπών», για τις οποίες φυλάσσω τα σχετικά δημοσιεύματα.

Και ουδείς τότε τους χαρακτήρισε ως ρατσιστές, ξενοφοβικούς, ακροδεξιούς και φασίστες, όπως θα συνέβαινε σήμερα με πολλαπλάσιο το πρόβλημα.

Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Δημήτρη Χριστόφια (2008-2013) επεκράτησε η πολιτική της ενθάρρυνσης των μεταναστευτικών ροών, μέχρι σημείου που επί Υπουργίας Νεοκλή Συλικιώτη στο Υπουργείο Εσωτερικών, προβάλλονταν πληρωμένες διαφημίσεις στο ΡΙΚ για ενθάρρυνση των μεταναστών να έρχονται στην Κύπρο με δικαίωμα εργασίας και με την παροχή όχι ευκαταφρόνητων επιδομάτων (ΡΙΚ, Ιούνιος 2010, πληρωμένη διαφήμιση του ΥΠΕΣ με αιτητή πολιτικού ασύλου από το Κονγκό).

Κατά τη δεκαετία της διακυβέρνησης Νίκου Αναστασιάδη, το πρόβλημα των εισροών μεταναστών από τρίτες χώρες διογκώθηκε, με τους εκάστοτε ΥΠΕΣ να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα «πυροσβεστικά» και χωρίς μια σε βάθος και διάρκεια μεταναστευτική πολιτική.

Ο Νίκος Νουρής είναι, κατά την άποψή μου, ο μόνος Υπουργός Εσωτερικών που ασχολήθηκε με το θέμα σοβαρά και στο επιβαλλόμενο βάθος και έκταση και φρόντισε να διαχειριστεί το πρόβλημα με λήψη σειράς διορθωτικών μέτρων και ενεργειών, τα οποία είναι γνωστά στο ευρύ κοινό, γεγονός που αναγνωρίστηκε τόσο από τον διάδοχό του κ. Κωνσταντίνο Ιωάννου, όσο και από τον Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη.

Οι προσπάθειες του Νίκου Νουρή (Δεκ. 2019 - Φεβρ. 2023) δεν απέδωσαν στον βαθμό που ο ίδιος επεδίωκε, επειδή δεν επιτεύχθηκε η αναγκαία συνεργασία και σύμπνοια με τα συναρμόδια Υπουργεία, όπως κατέδειξε η έρευνα που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο μας μεταξύ Μαΐου 2022 - Δεκεμβρίου 2022, την οποία και θέσαμε ενώπιον του τέως Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, σε συνάντησή μας στο Προεδρικό στις 2/12/2022.

Κατά την τελευταία περίοδο έχετε πραγματοποιήσει οποιεσδήποτε διαβουλεύσεις με τη νέα Κυβέρνηση;

Κατά την περίοδο της νέας διακυβέρνησης με Πρόεδρο τον Νίκο Χριστοδουλίδη, το Ινστιτούτο μας πραγματοποίησε σειρά επαφών στις 15/5/2023 με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και με τους συναρμόδιους Υπουργούς Εσωτερικών, Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, Παιδείας και Αθλητισμού και Νεολαίας, Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Άμυνας και την Υφυπουργό Κοινωνικής Πρόνοιας κατά την περίοδο Απριλίου - Μαΐου 2023.

Γενική διαπίστωσή μας ήταν η πρόθεση όλων των συναρμοδίων Υπουργών να συνδράμουν το έργο της Κυβέρνησης με βάση και τις προεκλογικές εξαγγελίες του Προέδρου Χριστοδουλίδη, ούτως ώστε να πάψει η Κύπρος να θεωρείται ελκυστικός προορισμός για την παράνομη μετανάστευση.

Οι τελευταίες δηλώσεις του Προέδρου Χριστοδουλίδη στη συνέντευξή του στον «Φιλελεύθερο», με ημερομηνία 9/9/2023, μας βρίσκουν γενικά σύμφωνους και αναμένουμε την υλοποίηση των πολιτικών που εξήγγειλε.

Υπογραμμίζουμε την ικανοποίηση του Ινστιτούτου μας για την πρόσφατη απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών σχετικά με τη σύσταση Διατμηματικής Επιτροπής με σκοπό τον συντονισμό των πολιτικών όλων των αρμοδίων Υπουργείων και Υπηρεσιών του Κράτους και την υποβολή ολοκληρωμένων προτάσεων και εισηγήσεων προς την Κυβέρνηση.

Η πρωτοβουλία αυτή υπήρξε πάγια θέση του Ινστιτούτου μας από την ίδρυσή του το 2013, όπως και η δημιουργία Υφυπουργείου Μεταναστευτικής και Δημογραφικής Πολιτικής!

Θεωρείτε ότι το υπό ίδρυση Υφυπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου θα διαχειριστεί το θέμα του μεταναστευτικού με περισσότερη αποτελεσματικότητα;

Σπεύδω να σας δηλώσω ότι η λειτουργία Υφυπουργείου Μετανάστευσης δεν θα επιλύσει από μόνη της τα τεράστια προβλήματα που επισωρεύτηκαν επί δεκαετίες.

Επισημαίνουμε ότι, για ν’ ανταποκριθεί στις προσδοκίες της ίδρυσής του το νέο Υφυπουργείο, θα πρέπει απαραίτητα να συνυπάρξουν οι εξής προϋποθέσεις:

1. Χάραξη μιας ολοκληρωμένης, ολιστικής και ισορροπημένης μεταναστευτικής και δημογραφικής πολιτικής, η οποία να σέβεται και να εφαρμόζει τις διεθνείς και ευρωπαϊκές δεσμεύσεις τής Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και να διαφυλάττει την ασφάλεια του Κράτους μας και τη συνοχή της κυπριακής Κοινωνίας.
2. Να διασφαλίζεται η συνεργασία και η σύμπραξη όλων των συναρμοδίων Υπουργείων, των οποίων η συνεισφορά δεν θα πάψει ποτέ να είναι απαραίτητη για την ευόδωση της πολιτικής του νέου Υφυπουργείου.
3. Το μεταναστευτικό και δημογραφικό πρόβλημα να αντιμετωπίζεται από την κυπριακή Πολιτεία, όλους τους κοινωνικούς Εταίρους και από το σύνολο της Κοινωνίας μας ως ύψιστο εθνικό θέμα και να παραμείνει αυστηρά μακριά από ιδεολογικοπολιτικές αγκυλώσεις και μικροκομματικές σκοπιμότητες και ατζέντες.
4. Η στελέχωση του νέου Υφυπουργείου να επιτευχθεί με αξιοκρατικά κριτήρια ήθους, επάρκειας, στοχοπροσήλωσης, αμεροληψίας και απόλυτης πίστης των Λειτουργών του στους σκοπούς και τους στόχους του ως νευραλγικής Υπηρεσίας.

Διαφορετικά θα καταλήξει ως ένα ατελέσφορο όραμα και ένα νέο δαπανηρό εγχείρημα χωρίς αντίκρισμα.

Πώς σχολιάζετε τα τελευταία γεγονότα στη Χλώρακα και στη Λεμεσό;

Κατ’ αρχάς θα ήθελα να καταδικάσω εμφαντικά τις απαράδεκτες πράξεις βίας και τρομοκρατίας που σημειώθηκαν τόσο στη Χλώρακα όσο και στη Λεμεσό και να διατυπώσω την άποψη ότι, τέτοιες άφρονες και εγκληματικές ενέργειες αποπροσανατολίζουν την κοινή γνώμη από τις πραγματικές διαστάσεις και τη φύση του προβλήματος, ναρκοθετούν στη βάση τους τις ενέργειες που καταβάλλονται από την κυπριακή Πολιτεία για την ορθή διαχείρισή του και εκθέτουν την Κύπρο διεθνώς ως ένα κράτος άναρχο και ρατσιστικό.

Επιπρόσθετα παρέχουν πρόσφορο έδαφος σε όσους θέλουν να δώσουν στο μεταναστευτικό και δημογραφικό πρόβλημα ιδεολογικά και πολιτικά στίγματα και αποχρώσεις και να διατυπώνουν επικίνδυνες θεωρίες, όπως π.χ. ο ισχυρισμός ότι όποιος ασχολείται και αναλύει τις παραμέτρους του μεταναστευτικού εκκολάπτει ρατσιστικές, σοβινιστικές, ακροδεξιές και ξενοφοβικές νοοτροπίες και αντιλήψεις.

Αυτοί οι ισχυρισμοί πλήττουν ανεπανόρθωτα τον ελεύθερο διάλογο και τη δημόσια συζήτηση.

Με λύπη αλλά και ανησυχία μου έχω διαπιστώσει, ιδίως μετά τα θλιβερά και απαράδεκτα γεγονότα στη Χλώρακα και τη Λεμεσό, τάσεις εκμετάλλευσης των εξελίξεων για προώθηση αλλότριων στόχων και επιδιώξεων, οι οποίες μας παίρνουν πίσω σε μαύρες δεκαετίες προπηλακισμών, αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων.

Κατά την άποψή μου, τα απαράδεκτα γεγονότα στη Χλώρακα και Λεμεσό (που εύχομαι να είναι τα τελευταία), έχουν αποκαλύψει την παθογένεια της κυπριακής Κοινωνίας και την υποβόσκουσα εγκληματικότητα που υφέρπει σε όλα τα στρώματα.

Και εδώ θα πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή και το ενδιαφέρον μας.

Απλά και μόνο θα σας θυμίσω πόσοι από τους συλληφθέντες τελούσαν κάτω από την επήρεια ναρκωτικών ουσιών και μέθης και πόσοι εντοπίστηκαν με παραπτώματα του Κοινού Ποινικού Δικαίου (άδειες οδήγησης, οδήγημα υπό την επήρεια μέθης, βίαιες συμπεριφορές, απειθαρχία έναντι των αστυνομικών οργάνων κ.λπ).

Θεωρώ επίσης ότι τα επεισόδια δεν έχουν μόνο (ή αποκλειστικά μόνο) ρατσιστικό, σοβινιστικό, εθνικιστικό χαρακτήρα, αφού παρόμοιες καταστάσεις βιώνουμε πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη διεξαγωγή ποδοσφαιρικών αγώνων, όπως ήταν οι σημαντικές καταστροφές περιουσιών στη Λεμεσό κατά το πρόσφατο παρελθόν, που ανήκαν σε Ελληνοκύπριους συμπατριώτες μας.

Τέλος κατέδειξαν τη διαχρονική ανικανότητα και την αναπηρία των Κρατικών Υπηρεσιών να επιβάλουν τον νόμο και την τάξη σε χρονίζοντα προβλήματα.

Μέχρι σήμερα δεν δόθηκε από κανέναν αρμόδιο καμιά εξήγηση, γιατί έμειναν ανεκτέλεστα το διάταγμα Νίκου Νουρή του 2021 για τερματισμό εγκατάστασης επιπρόσθετων αιτητών ασύλου στη Χλώρακα, ούτε το διάταγμα του Επάρχου Πάφου 2022 για να εκκενωθεί το συγκρότημα Saint Nicolas στη Χλώρακα, που κρίθηκε ακατάλληλο για ανθρώπινη διαβίωση.

Αλήθεια, είναι ευκαιρία να ερωτήσω: τι απέγινε με τους λειτουργούς του Υπουργείου Συγκοινωνιών, που συνελήφθησαν με την κατηγορία έκδοσης πλαστών αδειών οδήγησης σε παράνομους αλλοδαπούς, και με τους λειτουργούς του Υπουργείου Εσωτερικών, που ενεργούσαν ως μέρος κυκλωμάτων έκδοσης παράνομων εγγράφων σε αλλοδαπούς;

Ποιαν άποψη έχετε για τα κυκλώματα διακίνησης παράνομων μεταναστών;

Αυτά τα κυκλώματα είναι οι βασικές αιτίες και οι σημαντικότερες συνιστώσες των προβλημάτων. Εκτός από τα εξωτερικά κυκλώματα, που εκμεταλλεύονται με αδρές αμοιβές τον πόνο των δυστυχούντων συνανθρώπων μας, υπάρχουν και δρουν στην Κύπρο και οργανωμένα κυκλώματα, που δρουν ανεξέλεγκτα είτε κάτω από τον μανδύα μερίδας των δικηγόρων, των Μ.Κ.Ο., των ιδιωτικών γραφείων, των Κολεγίων αλλά και εντός της Δημόσιας Υπηρεσίας, όπως έχω προηγουμένως αναφέρει.

Και, δυστυχώς, όλα αυτά είναι εις γνώσιν των αρμοδίων Αρχόντων!

Ποια τελευταία μηνύματα θα θέλατε να στείλετε μέσω αυτής της συνέντευξής σας;

Το θέμα του μεταναστευτικού και τα προβλήματα που επισωρεύτηκαν μέσα από λάθη και παραλείψεις των τελευταίων 3 ολόκληρων δεκαετιών, καθώς και οι προβλέψεις και επισημάνσεις μου από το 1990 μέχρι σήμερα αποτελούν την πιο τραγική και οδυνηρή «δικαίωση»της ζωής μου.

Αυτές τις προβλέψεις και επισημάνσεις τις είχαμε καταγράψει με ατέλειωτη σειρά προτάσεων και εισηγήσεων, τόσο ως άτομο όσο και ως Κυπριακό Κέντρο Μελετών και ως Ινστιτούτο Δημογραφικής και Μεταναστευτικής Πολιτικής.

Αναφέρω χαρακτηριστικά τις εκδόσεις μας:

• Κύπρος και Αλλοδαποί - Μάιος 1995
• Ενδοσκόπηση στη σύγχρονη κυπριακή Κοινωνία - Μάιος 1997
• Για μια σωστή και ισορροπημένη Μεταναστευτική Πολιτική - Ιανουάριος 2011
• Το Μεταναστευτικό και δημογραφικό πρόβλημα στην Κύπρο - Φεβρουάριος 2022.

Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω εάν οι άοκνες αυτές προσπάθειες έχουν συνεισφέρει σε οποιοδήποτε βαθμό στη διαμόρφωση μιας ορθής αντίληψης και στάσης για τα κεφαλαιώδη αυτά θέματα.

Εκείνο που μπορώ να δηλώσω, είναι ότι τουλάχιστον είμαστε ήσυχοι με τη συνείδησή μας ότι επιτελέσαμε το καθήκον μας τόσο ως πολίτες μιας χειμαζομένης και παραπαίουσας Κοινωνίας, όσο και ως Οργανωμένα Κοινωνικά Σύνολα.