Το ιστορικό «ΟΧΙ» και το Έπος του ’40

Με εθνική υπερηφάνεια τίμησε χθες ο απανταχού Ελληνισμός την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940. Την ημέρα του ιστορικού ΟΧΙ, που δολιχοδρομεί σαν φωτεινό μετέωρο στης παγκόσμιας ιστορίας τα στερέωμα. Την ημέρα που εφτά εκατομμύρια Έλληνες απάντησαν ΟΧΙ στα οκτώ εκατομμύρια λογχών της φασιστικής Ιταλίας, η οποία τόλμησε να ζητήσει ελεύθερη διέλευση στρατευμάτων της και την κατάληψη ελληνικών εδαφών και στρατηγικών σημείων, από την ουδέτερη μέχρι την ημέρα εκείνη Ελλάδα. Ήταν τρεις ακριβώς η ώρα μετά τα μεσάνυχτα της 27ης Οκτωβρίου, όταν ο Ιταλός πρέσβης, κόμης Γκράτσι, συνοδευόμενος από τον στρατιωτικό ακόλουθο κι έναν διερμηνέα, ανέβηκε στην Κηφισιά, για να επιδώσει στον κυβερνήτη Ιωάννη Μεταξά το ιταμό τελεσίγραφο. Εκείνη την ώρα ο Μεταξάς κοιμόταν και ο φρουρός του σπιτιού του τον ξύπνησε, για να του πει ότι ο πρέσβης της Γαλλίας ζητά επίμονα να τον δει. Είναι απόλυτη ανάγκη. Την ιστορική εκείνη συνάντηση θα την περιγράψει υπό τύπον συνέντευξης ο Γεώργιος Βλάχος στην «Καθημερινή», δέκα ημέρες μετά -στις 8 Νοεμβρίου- όπως την διηγήθηκε ο ίδιος ο Μεταξάς σ’ έναν στενό του φίλο:

«Εις τας τρεις ακριβώς χτυπά το τηλέφωνο που το είχε πάντοτε κοντά του όταν κοιμάται.

- Ποιος;

- Ο πρέσβης της Γαλλίας, κ. Πρόεδρε. Είναι απόλυτος ανάγκη να σας ιδή.

Ο Μεταξάς μόλις εξυπνών, δεν ηννόη τίποτε. ‘‘Ο πρέσβης της Γαλλίας… Τέτοια ώρα; Επί τέλους κάτι θα συμβαίνη απολύτως σπουδαίον’’. Και άρχισε να ενδύεται. Μία ρόμπα συνεπλήρωσε την πρόχειρον τουαλέτταν του και έτσι, μόνος -η υπηρεσία του σπιτιού εκοιμάτο- εκατέβη και άνοιξε την εξώθυραν του σπιτιού. Εκεί είδεν εμπρός του εις το προαύλιον, όχι τον πρέσβην της Γαλλίας, αλλά τον Γκράτσι. Τον εχαιρέτισε και επέρασαν και οι δύο δεξιά. Ο Γκράτσι εκάθισεν εις ένα κάθισμα, το οποίον του προσεφέρθη και ευθύς αμέσως, εξάγων έναν μεγάλον φάκελον από την τσέπην του, τον έδωσεν εις τον Πρόεδρον.

- Εκ μέρους της κυβερνήσεώς μου…

Και ο Μεταξάς ήρχισε να διαβάζει μόνος, αργά, το ΤΕΛΕΣΙΓΡΑΦΟΝ. Όταν είχε τελειώσει, η ώρα επλησίαζεν ήδη τρεις και μισή.Το τελεσίγραφο ετέθη εις τον φάκελον.

Ο Γκράτσι προσέθεσεν:

- Κύριε Πρόεδρε, έχω την εντολήν να σας ανακοινώσω, ότι εις περίπτωσιν μη αποδοχής των όρων τους οποίους ανεγνώσατε, τα ιταλικά στρατεύματα θα εισβάλουν εις την Ελλάδα την έκτην πρωινήν.

Ο κ. Μεταξάς εσηκώθη:

- Κύριε πρέσβη, τού είπε, το περιεχόμενον του τελεσιγράφου και ο τρόπος κατά τον οποίον μού επεδόθη σημαίνουν πόλεμον εκ μέρους της Ιταλίας.

Ο Γκράτσι διέκοψε:

- Αν δώσετε διαταγήν εις τα στρατεύματά σας ν’ αφήσουν εις τα ιταλικά ελευθέραν δίοδον…

Ο κ. Μεταξάς:

- Δεν πρόκειται να δώσω καμμίαν διαταγήν ΕΙΣ ΤΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑΜΑΣ ΝΑ ΑΦΗΣΟΥΝ ΕΙΣ ΤΑ ΙΤΑΛΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΑΝ ΤΗΝ ΔΙΟΔΟΝ. Αλλά προσέξατε: Και αν ακόμη επρόκειτο να την δώσω -ΠΟΥ ΔΕΝ ΘΑ ΤΗΝ ΔΩΣΩ- η ώρα είναι τρεις και μισή. Πρέπει να ενδυθώ, να κατέβω εις τα Αθήνας, να εξυπνήσω τον βασιλέα, ο οποίος είναι εις το Τατόι, να φέρω τον Υπουργόν των Στρατιωτικών και τον Αρχηγόν του Επιτελείου, οι οποίοι όλοι κοιμούνται, να εξυπνήσω στρατιωτικούς υπαλλήλους, τηλεγραφητάς και να κατορθώσω να φθάση η απόφασίς μας προ της έκτης πρωινής εις τα προκεχωρημένα φυλάκια των συνόρων μας. Αυτό πρακτικώς είναι αδύνατον. Σας το λέγω, όχι διά να νομίσετε ότι θα έδιδα ποτέ μίαν τοιούτου είδους διαταγήν, αλλά διά να εννοήσητε ότι γνωρίζω ότι, η Ιταλία, ΜΗ ΚΑΤΑΛΕΙΠΟΥΣΑ ΟΥΔΕΜΙΑΝ ΕΚΛΟΓΗΝ ΜΕΤΑΞΥ ΣΥΡΡΑΞΕΩΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣ, κηρύσσει εις την Ελλάδα τον πόλεμον.

Και δίδων εις τον Γκράτσι να εννοήση ότι η συνέντευξις ετελείωσεν:

- «Alors c’ estla guerre» (Τότε έχομεν πόλεμον).

Γκράτσι:

- Δεν είναι τούτο απαραίτητον. Η ιταλική κυβέρνησις ελπίζει ότι θα δεχθείτε την αξίωσίν της και θ’ αφήσετε τα ιταλικά στρατεύματα να διέλθουν διά να καταλάβουν τα στρατηγικά σημεία της χώρας.

Μεταξάς:

- Και πού είναι τα στρατηγικά αυτά σημεία της χώρας, περί των οποίων ομιλεί η διακοίνωσις;

Γκράτσι:

- Δεν είμαι εις θέσιν να σας είπω, Εξοχώτατε. Η κυβέρνησίς μου δεν με ενημέρωσε… Γνωρίζω μόνον ότι το τελεσίγραφον εκπνέει εις τας 6 το πρωί.

Μεταξάς:

- Εν τοιαύτη περιπτώσει, η διακοίνωσις αυτή αποτελεί κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας εναντίον της Ελλάδος.

Γκράτσι:

- Όχι, Εξοχώτατε. Είναι τελεσίγραφον.

Μεταξάς:

- Ισοδύναμον προς κήρυξιν πολέμου.

Γκράτσι:

- Ασφαλώς όχι, διότι πιστεύω ότι θα παράσχετε τας διευκολύνσεις, τας οποίας ζητεί η κυβέρνησίς μου.

Μεταξάς:

- ΟΧΙ! Ούτε λόγος δύναται να γίνη περί ελευθέρας διελεύσεως. Ακόμη, όμως, και αν υπετίθετο ότι θα έδιδα μίαν τοιαύτην διαταγήν (την οποίαν δεν είμαι διατεθειμένος να δώσω), είναι τώρα τρεις το πρωί. Πρέπει να ετοιμασθώ να κατέβω εις τας Αθήνας, να εξυπνήσω τον βασιλέα, να καλέσω τον Υπουργόν Στρατιωτικών και τον Αρχηγόν του Γενικού Επιτελείου, να θέσω εις κίνησιν όλας τας στρατιωτικάς τηλεγραφικάς υπηρεσίας, ούτως ώστε μία τοιαύτη απόφασις να καταστή δυνατόν να γίνη γνωστή εις τα πλέον προκεχωρημένα τμήματά μας των συνόρων. Όλα αυτά είναι πρακτικώς αδύνατα. Η Ιταλία, η οποία δεν μας παρέχει καν την δυνατότητα να εκλέξωμεν μεταξύ πολέμου και ειρήνης, κηρύσσει ουσιαστικά τον πόλεμον εναντίον της Ελλάδος.

Κατόπιν ο Μεταξάς, υποδεικνύοντας στο Ιταλό πρέσβη ότι η συνομιλία τους είχε τελειώσει, πρόσθεσε: ‘‘Πολύ καλά, λοιπόν, έχομεν πόλεμον’’.

Ο κόμης Γκράτσι υποκλήθηκε ‘‘με βαθύτατο σεβασμό -όπως γράφει ο ίδιος- προ του υπερήφανου γέροντος, ο οποίος δεν εδίστασε ουδ’ επί στιγμήν να εκλέξη διά την πατρίδα του την οδόν της θυσίας, αντί της ατιμώσεως’’, και ανεχώρησε χωρίς χειραψία των δύο ανδρών».

Η ιδιόχειρος εγγραφή της 28ης Οκτωβρίου 1940 στο προσωπικό ημερολόγιο του Ι. Μεταξά.

Υπέρ βωμών και εστιών, ο αγών

Το περήφανο ΟΧΙ του Μεταξά είχε γραφτεί από κείνη τη στιγμή με χρυσά γράμματα στην Ιστορία του Έθνους των Ελλήνων και είχε μεταδοθεί σ’ όλα τα μήκη και πλάτη της Γης. Όλοι οι ελεύθεροι λαοί έπλεκαν το εγκώμιο της μικρής Ελλάδας, που τόλμησε να πει ΟΧΙ στον φασισμό. Κι ο Μεταξάς, μετά την αποχώρηση του Γκράτσι, επικοινώνησε με τον βασιλέα Γεώργιο, τον Αρχηγό του ΓΕΣ, στρατηγό Αλέξαντρο Παπάγο, τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Ναυτικών, ναύαρχο Αλέξανδρο Σακελλαρίου, ενώ δέχθηκε τον Βρετανό πρεσβευτή, Μάικλ Πάλερετ, από τον οποίο ζήτησε να επικοινωνήσει με τον ναύαρχο Κάνιγκαμ στην Αλεξάνδρεια και να του ζητήσει να πλεύσει ο βρετανικός στόλος στα ελληνικά νησιά, προτού αποβιβαστούν σ’ αυτά ιταλικά αγήματα. Ακολούθησε συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου στην παρουσία του βασιλιά Γεώργιου και του διαδόχου Παύλου. Αφού ενημέρωσε το Υπουργικό για τη συνάντησή του με τον Γκράτσι, την επίδοση του τελεσιγράφου και το περήφανο ΟΧΙ του, τόνισε: «Είναι περιττόν να προσθέσω ότι η κατεύθυνσις του Έθνους είναι μία και μόνη και ότι οιαδήποτε κριτική θα θεωρηθεί ως ηττοπάθεια, ως προδοσία και θα παταχθεί αμειλίκτως. Είμαι βέβαιος, εν τούτοις, ότι το Έθνος θ’ απαντήσει ως είς άνθρωπος εις την φωνήν της Πατρίδος και όλοι θ’ αντιληφθούν ότι ο αγών αυτός είναι υπέρ βωμών και εστιών και ότι ουδέποτε η πατρίς μας διέτρεξε παρομοίους κινδύνους από την εποχήν των μηδικών πολέμων…».

Η ιταλική επίθεση εκδηλώθηκε σε ολόκληρο το αλβανικό μέτωπο στις 5.30, δηλαδή μισή ώρα πριν από την εκπνοή της προφορικής προθεσμίας που έθεσε ο Γκράτσι. Η πολεμική δράση της πρώτης ημέρας συνοψίζεται σε δύο πολεμικά ανακοινωθέντα του Γενικού Στρατηγείου. Το πρώτο, λακωνικότατο, ανέφερε: «Αι ιταλικαί δυνάμεις προσβάλλουν από της 5.30 πρωινής σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους». Τα δεύτερο ανακοινωθέν ανέφερε: «Κατά την διάρκειαν της ημέρας ιταλικαί δυνάμεις ποικίλης ισχύος εξηκολούθησαν προσβάλλουσαι ημετέρας δυνάμεις αμυνομένας σταθερώς. Αγών ενετοπίσθη εις μεθόριον. Παρά της εχθρικής αεροπορίας εβλήθησαν στρατιωτικοί τινες στόχοι άνευ ζημιών. Βόμβαι ριφθείσαι επί της πόλεως Πατρών είχον θύματα εκ του αμάχου πληθυσμού».

Οι επιστρατευόμενοι σπεύδουν με όλα τα μέσα για να ντυθούν στο χακί.

Ορειβατικό πυροβολικό εν δράσει.

Εγκώμια και ανεκπλήρωτες υποσχέσεις

Η μάχη της Ελλάδας κράτησε 216 ημέρες: Από τις 28 Οκτωβρίου 1940 μέχρι τις 31ης Μαΐου 1941. Από τις 216 ημέρες οι 160 καλύπτουν τον νικηφόρο πόλεμο της Ελλάδας εναντίον της Ιταλίας, μέχρι και τις 5 Απριλίου. Οι 25 την απέλπιδα άμυνα εναντίον των συνδυασμένων επιθέσεων Ιταλίας και Γερμανίας (μέχρι τις 5 Απριλίου1941) και οι 31 την ύστατη αμυντική αντίσταση με τους Βρετανούς συμμάχους, κατά των γερμανικών δυνάμεων στην Κρήτη.Κατά τις 216 ημέρες του πολέμου τα ελληνικά όπλα έγραψαν σελίδες ηρωισμού στη στεριά, και τρόπαια στη θάλασσα και τον αέρα. Ηγέτες ξένων χωρών έπλεκαν δοξαστικά εγκώμια στην Ελλάδα. Δυο μόνο ήταν οι ελεύθεροι σύμμαχοι της Ελλάδας τις ημέρες του πολέμου. Η Βρετανία και οι Ηνωμένες πολιτείες. Οι ηγέτες των δυο αυτών χωρών έσπευδαν να συγχαρούν την Ελλάδα με τηλεγραφήματα. Ο βασιλιάς της Αγγλίας Γεώργιος Στ΄ τηλεγραφούσε στον βασιλιά της Ελλάδας Γεώργιο:

«Κατά τας ώρας αυτάς της μεγίστης ανάγκης επιθυμώ ν’ απευθυνθώ προς τον ηρωικόν λαόν της Ελλάδος και τον εξάδελφόν μου βασιλέα του. Είμεθα μαζί σας. Η υπόθεσίς σας είναι και δική μας υπόθεσις. Θα πολεμήσωμεν κατά του κοινού εχθρού. Θα διέλθωμεν από μεγάλας δοκιμασίας, αλλά η τελική νίκη είναι εξησφαλισμένη, χάρις εις την συνδρομήν όλων των ελευθέρων λαών. Ευρισκόμεθα εις την καμπήν εκείνην, εις την οποίαν η δύναμις του εχθρού αρχίζει να καταπίπτη. Ζήτω η Ελλάς και οι ηγέται της. Ζήτω ο ελληνικός λαός».

Ο Πρωθυπουργός της Βρετανίας Ουίνστον Τσόρτσιλ: «Αι απειλαί και εκφοβιστικαί προσπάθειαι της Ιταλίας απεδείχθησαν ανίσχυροι προ του ηρέμου θάρρους σας. Δι’ ό και προσέφυγεν αύτη εις απρόκλητον επίθεσιν κατά της πατρίδος σας, αναζητούσα εις αβασίμους κατηγορίας την δικαίωσιν της επαισχύντου πράξεώς της. Ο τρόπος κατά τον οποίον ο ελληνικός λαός, υπό την ανταξίαν αυτού ηγεσίαν σας, αντιμετώπισε τους κινδύνους και τας προκλήσεις των τελευταίων μηνών, προκαλεί τον θαυμασμόν του βρετανικού λαού διά την Ελλάδα. Αι μεγάλαι αρεταί του ελληνικού λαού θα τον στηρίξουν και κατά την παρούσαν δοκιμασίαν. Θα σας παράσχωμεν πάσαν δυνατήν συνδρομήν, θα πολεμήσωμεν μαζί σας τον κοινόν εχθρόν και μαζί θα μοιρασθώμεν την νίκην».

Φραγκλίνος Ντελάνο Ρούσβελτ (Πρόεδρος των ΗΠΑ): «Ως η Υμετέρα μεγαλειότης γνωρίζει, σταθερά πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών είναι να βοηθή τας κυβερνήσεις και τους λαούς που υπερασπίζονται εαυτούς εναντίον των έξωθεν επιθέσεων. Διαβεβαιώ την Υμετέραν μεγαλειότητα ότι ελήφθησαν μέτρα ίνα σχεθή βοήθεια εις την γενναίως αγωνιζομένην Ελλάδα».

Στρατάρχης Γιαν Σματς (Ηγέτης της Ν. Αφρικής): «Παρακολουθούμε με θαυμασμό τη θαρραλέα Ελλάδα, την Ελλάδα την ηρωική, που έκαμε ν’αναζήσει στην εποχή μας η αρχαία της Δόξα».

Ουίνστον Τσόρτσιλ: «Από τούδε και στο εξής δεν θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλ’ οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες».

Όταν ο πόλεμος τέλειωσε και η Ελλάδα ήταν με το μέτωπο των νικητών, οι σύμμαχοί της λησμόνησαν τα εγκώμια που έπλεκαν και τις υποσχέσεις. Και όχι μόνο δεν της έδωσαν τη Βόρεια Ήπειρο, την οποία είχαν απελευθερώσει τα ελληνικά στρατεύματα από τους Ιταλούς, αλλά την «ΔΩΡΙΣΑΝ» εις τους συμμάχους των Ιταλών Αλβανούς και αρνήθηκαν να δώσουν την ελευθερία στην Κύπρο, που συμμετείχε στον πόλεμο με χιλιάδες παιδιά της, αρκετά από τα οποία έπεσαν στα πεδία της τιμής στην Ελλάδα, τη Βόρεια Αφρική και χώρες της Ευρώπης. Ακόμα και σήμερα ανέχονται οι ισχυροί της Γης το τουρκικό έγκλημα σε βάρος της Κύπρου. Παρακολουθούν ανάλγητοι το τουρκικό επεκτατικό τέρας να πλήττει ανελέητα την ιδιαίτερη πατρίδα μας. Και το χειρότερο, ευνοούν με τη στάση τους την ηθικά και νομικά απαράδεκτη κατοχή της μισής πατρίδας από τηνΤουρκία, που όχι μόνο δεν έχυσε σταγόνα αίματος στον πόλεμο, αλλά εκτελούσε τις επιθυμίες του αλήστου μνήμης εκπροσώπου της Χιτλερικής Γερμανίας στην Άγκυρα, Φον Πάπεν. Και σήμερα ακόμη, όχι μόνο δεν καταδικάζει την εισβολή της εγκληματικής Χαμάς στο Ισραήλ, τη σφαγή, την ατίμωση γυναικοπαίδων και την απαγωγή αμάχων, αλλά ο νεοσουλτάνος Ερντογάν την χαρακτηρίζει «οργάνωση απελευθερωτών και αγωνιστών». Και απροκάλυπτα τάσσεται υπέρ των εγκλημάτων της, παριστάνει τον ειρηνοποιό και εμφανίζεται έτοιμος να συμβάλει στον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα και να εγγυηθεί, ο εισβολέας Αττίλας, την ασφάλεια της Παλαιστίνης. Να τον χαίρονται οι υποστηρικτές και σύμμαχοί του Ευρωπαίοι. Να τους ζήσει…