Δόθηκαν υποσχέσεις από τη Φον ντερ Λάιεν και έγινε σύσκεψη στο Προεδρικό - Φουλ οι μηχανές για ένταξη στον Σένγκεν

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης έλαβε υποσχέσεις, τόσο από την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, όσο και από κράτη μέλη, ότι θα τηρήσουν θετική στάση ως προς την ένταξη της Κύπρου στη ζώνη του Σένγκεν. Και αυτό, παρά τον ανεπαρκή έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της Κυπριακής Δημοκρατίας, λόγω κατοχής. Εννοείται ότι η στήριξη αυτή ισχύει, κυρίως, εφόσον η κ. Φον ντερ Λάιεν επανεκλεγεί στη θέση της Προέδρου της Επιτροπής.

Πώς και γιατί ο Πρόεδρος στήνει λόμπι στην ΕΕ για τις ζώνες της Συρίας

Ποιοι είναι οι τομείς αξιολόγησης και ποιος αποφασίζει

Επηρεάζεται και πώς η καταπολέμηση της τρομοκρατίας

Πώς η Κ.Δ. επιτρέπει την είσοδο και έξοδο από λιμάνια των κατεχομένων και την Τύμπου

Χρονικό ορόσημο

Η κυπριακή Κυβέρνηση κινείται με φουλ τις μηχανές προς την κατεύθυνση αυτή, δηλαδή της ένταξης στη ζώνη του Σένγκεν. Για τον σκοπό αυτό είχε συγκληθεί ήδη από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Ν. Χριστοδουλίδη, σύσκεψη στο Προεδρικό Μέγαρο με όλους τους αρμόδιους φορείς και δη τα Υπουργεία Εξωτερικών και Εσωτερικών, την Αστυνομία κ.λπ. Η πρόθεση του Προέδρου ήταν όπως κινηθούν άμεσα οι διαδικασίες, πράγμα που συνέβη. Ζήτησε εντατικοποίηση των προσπαθειών για την επίλυση των τεχνοκρατικών προβλημάτων, τα οποία δεν επιτρέπουν την επιτυχή αξιολόγηση, όπως ο ίδιος θα ήθελε, εντός του 2024. Ως εκ τούτου, εφικτός στόχος παραμένει το 2025, πάντως πριν από την έναρξη της Κυπριακής Προεδρίας στην ΕΕ το πρώτο εξάμηνο του 2026.

Τομείς αξιολόγησης

Η αξιολόγηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και από εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, που επιλέγονται από την ίδια την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αφορά στους εξής τομείς:

1. Θεωρήσεις εγγράφων, για την έκδοση βίζας στον χώρο του Σένγκεν, που συνιστά αρμοδιότητα του Υπουργείου Εξωτερικών (χρειάζονται νομοθετικές και άλλες ρυθμίσεις).
2. Καθεστώς της επιστροφής (παράνομων πολιτών τρίτων χωρών που βρίσκονται στην Κύπρο, αιτητών ασύλου των οποίων το αίτημα έχει απορριφθεί και απελάσεις). Επί τούτων προστίθενται και οι χώροι και το καθεστώς κράτησης.
3. Σύστημα πληροφοριών Σένγκεν (SIS), το οποίο βοηθά στην εσωτερική ασφάλεια των χωρών του Σένγκεν. Πρόκειται για σύστημα μεγάλης κλίμακας πληροφοριών και καταχωρίσεων στους τομείς της Αστυνομίας, της μετανάστευσης και των δικαστικών Αρχών για εξαφανισθέντα πρόσωπα, αντικείμενα κ.λπ που συνδέονται με πολίτες τρίτων χωρών και την εγκληματικότητα.
4. Τομέας Εσωτερικών Πόρων.
5. Ανταλλαγή πληροφοριών για την καταπολέμηση του εγκλήματος και της τρομοκρατίας.
6. Τράπεζα και προστασία των προσωπικών δεδομένων.
7. Προστασία εξωτερικών συνόρων.

Νομική και πολιτική διαδικασία

Η Επιτροπή Αξιολόγησης αποτελείται από εμπειρογνώμονες ανά τομέα αξιολόγησης. Εάν υπό εξέταση κράτος απορριφθεί σε έναν τομέα, λαμβάνει αρνητική απόφαση και θα προχωρήσει σε καθολική επαναξιολόγηση. Η πρώτη απόφαση λαμβάνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και έχει τεχνοκρατικό χαρακτήρα και η δεύτερη από το Συμβούλιο Υπουργών ή το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που έχει και πολιτικό χαρακτήρα. Υπάρχει το προηγούμενο παράδειγμα της Βουλγαρίας και τους Ρουμανίας, οι οποίες, προσφάτως, δηλαδή την 31 Μαρτίου του 2024, έχουν ενταχθεί στη ζώνη του Σένγκεν. Όμως, είχαν ταλαιπωρηθεί αρκετά μέσω 12 διαπραγματεύσεων. Γιατί; Διότι, παρότι στην αξιολόγηση της Επιτροπής είχαν πάρει άριστα, είχαν κοπεί για πολιτικούς λόγους και δη για διαφθορά, ενώ την τελευταία φορά, πριν από την τελική έγκριση, είχε ασκηθεί βέτο από την Αυστρία, για τον κίνδυνο πρόσθετης ροής παράτυπων μεταναστών. Δεν υπήρχε δηλαδή εμπιστοσύνη από τα λοιπά κράτη μέλη, ότι Ρουμανία και Βουλγαρία θα εφάρμοζαν όσα υποσχέθηκαν. Τελικό πράσινο φως δόθηκε εφόσον λήφθηκαν εγγυήσεις για τις ανησυχίες της Αυστρίας, η οποία ήρε το βέτο της.

Προηγούμενη αξιολόγηση

Περί τον Δεκέμβριο 2021 είχε γίνει σχετική αξιολόγηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά τα Υπουργεία Εξωτερικών και Εσωτερικών είχαν μείνει «ανεξεταστέα». Σε κάθε περίπτωση, όταν διενεργείται μια αξιολόγηση, δίνονται παρατηρήσεις από την Επιτροπή και χρονοδιαγράμματα υλοποίησης. Συνεπώς, εξαρτάται από το ίδιο το κράτος πώς θα αντιδράσει. Στην παρούσα φάση για την ένταξη της Κύπρου στον Σένγκεν θα υπάρξει εξ υπαρχής αξιολόγηση.

Βίζα Σένγκεν

Εντός της ζώνης του Σένγκεν, που άρχισε το 1985 με πέντε χώρες (Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο και Ολλανδία), εφαρμόζονται κοινοί κανόνες, που αφορούν στις θεωρήσεις για διαμονή σύντομης διάρκειας πολιτών τρίτων χωρών, για τις αιτήσεις ασύλου και για τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων. Στην περίπτωση του Σένγκεν υπάρχει ελεύθερη διακίνηση των πολιτών της ΕΕ, χωρίς έλεγχο στα σύνορα. Σχετικά με τους πολίτες τρίτων χωρών, αντί της εθνικής βίζας για άδεια π.χ. παραμονής διαστήματος 90 ημερών, εκδίδεται εκείνη του Σένγκεν, που επιτρέπει σε πολίτες τρίτων χωρών να διακινούνται ελεύθερα εντός των χωρών του Σένγκεν. Οι θεωρήσεις αυτές δεν καλύπτουν την περίπτωση της εργασίας. Αφορούν, για παράδειγμα, τουρίστες, επιχειρηματίες ή φοιτητές.

Οφέλη και άσυλο

Το καθεστώς των Κυπρίων πολιτών και δη της ελεύθερης διακίνησης δεν αλλάζει. Βεβαίως, με τη ζώνη του Σένγκεν η Κύπρος:

1. Έχει πρόσθετη πηγή πληροφόρησης για τα θέματα της ασφάλειας και της τρομοκρατίας.
2. Υπάρχει ενημέρωση για την ταυτότητα πολιτών τρίτων χωρών, που σημαίνει: Α) Εάν ένας παράτυπος μετανάστης έχει ήδη ζητήσει άσυλο από κράτος μέλος του Σένγκεν και έχει απορριφθεί, απορρίπτεται αυτόματα και από τα υπόλοιπα κράτη, εκτός και αν συντρέχουν κάποιοι νέοι λόγοι. Άρα, εάν απορριφθεί στη Γερμανία και βρεθεί στην Κύπρο ζητώντας άσυλο, η κοινή δεξαμενή πληροφόρησης μεταξύ των αστυνομικών και δικαστικών Αρχών θα επιταχύνει τις διαδικασίες απόρριψης. Β) Έχει τη δυνατότητα πληρέστερης εξακρίβωσης στοιχείων και δη στις περιπτώσεις εκείνες που κάποιος εμπλέκεται σε παράνομες δραστηριότητες, οπότε όχι μόνο άσυλο δεν του παρέχεται, αλλά συλλαμβάνεται και δικάζεται ή/και απελαύνεται. Γ) Έχει τη δυνατότητα επαφής με κράτη, με τα οποία η Κύπρος δεν έχει στενές διπλωματικές σχέσεις, πρεσβείες ή προξενεία. Εάν, για παράδειγμα, έχει απορριφθεί αιτητής ασύλου ή εάν συλληφθεί παράνομος πολίτης τρίτης χώρας, χωρίς ταξιδιωτικά έγγραφα ή ληγμένα, τότε μπορεί μέσω του συστήματος Σένγκεν και των συμφωνιών της ΕΕ με τρίτα κράτη: i) Να γίνει δεκτός ή δεκτή από τη χώρα καταγωγής του ή της, χωρίς ταξιδιωτικά έγγραφα, εφόσον υπάρχει ταυτοποίηση στοιχείων. ii) Να γίνει επιστροφή μέσω αποστολών που οργανώνει η FRONTEX είτε μέσω πτητικών, θαλάσσιων ή άλλων μέσων.

Υπό αυτές τις συνθήκες υπάρχει μεγαλύτερη ταχύτητα για τη λήψη αποφάσεων ως προς τους αιτητές ασύλου και ταυτοχρόνως θα επιστρέφεται μεγαλύτερος αριθμός παράνομων απελαθέντων πολιτών τρίτων χωρών ή επιστροφής τους για οποιοδήποτε άλλο λόγο. Εννοείται ότι υπάρχει η δυνατότητα επιστροφών και δη αφρικανικών, που δεν υπάρχει σήμερα.

Το λόμπι και οι ασφαλείς περιοχές της Συρίας

Ούτως ή άλλως, επί του παρόντος, με ή χωρίς την ένταξη στο Σένγκεν, δεν επιλύεται το πρόβλημα των Σύρων που φθάνουν στην Κύπρο από τον Λίβανο ή ακόμη και από αυτήν την πατρίδα τους, η οποία χαρακτηρίζεται από την ΕΕ ως εμπόλεμη ζώνη. Συναφείς πληροφορίες αναφέρουν ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επιδιώκει να φτιάξει λόμπι μεταξύ των κρατών μελών, κατά τρόπον ώστε σε πρώτη φάση να περιληφθεί φράση στα συμπεράσματα του Συμβουλίου, που θα αφήνει παράθυρο ως προς τη λήψη απόφασης για αποχαρακτηρισμό περιοχών εντός της Συρίας ως εμπόλεμων και ανασφαλών. Και, ως εκ τούτου, θα είναι ασφαλείς για να μπορούν να επιστραφούν Σύροι στην πατρίδα τους. Μεταξύ των χωρών που εκ πρώτης όψεως θα ήταν δυνατό να στηρίξουν την Κύπρο είναι η Δανία.

Έλεγχος συνόρων και κατοχή

Η ζώνη του Σένγκεν έχει ως στόχο την κατάργηση των ελέγχων και δη τη δημιουργία μιας ΕΕ χωρίς εσωτερικά σύνορα, για να διευκολυνθούν οι πολίτες της, καθώς και εκείνοι τρίτων χωρών, που διακινούνται με βίζα Σένγκεν. Ταυτοχρόνως, όμως, δίνεται έμφαση στην ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων, που είναι αρμοδιότητα των κρατών μελών. Και αυτό είναι ένα από τα βασικά κριτήρια για την ένταξη ενός κράτους στη ζώνη του Σένγκεν. Στο θέμα των εξωτερικών συνόρων, η Κύπρος έχει πρόβλημα, λόγω κατοχής. Αφενός με βάση το Πρωτόκολλο 10 έχει ενταχθεί ολόκληρη στην ΕΕ, χωρίς όμως να μπορεί να εξασφαλίσει τα βόρεια σύνορά της επί του εδάφους, της θαλάσσης και του αέρος. Υπάρχει βεβαίως και η αναφορά, σύμφωνα με την οποία, το κεκτημένο δεν εφαρμόζεται στο βόρειο τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, λόγω της υφιστάμενης κατάστασης, δηλαδή της κατοχής.

Συνεπώς:

1. Το ερώτημα είναι εάν μια βίζα Σένγκεν θα μπορεί να καλύπτει τα κατεχόμενα. Και αν από εκεί θα μπορεί κάποιος να ταξιδεύει στην υπόλοιπη επικράτεια της ΕΕ. Επί τούτου μπορούν να επισημανθούν τα ακόλουθα:

Α. Η εφαρμογή του κεκτημένου στα κατεχόμενα έχει ανασταλεί λόγω κατοχής. Όμως υπάρχει ο Κώδικας Εφαρμογής της Πράσινης Γραμμής για τη Διακίνηση Προσώπων. Και ο Κώδικας αυτός, δηλαδή η σχετική νομοθεσία, είχε καταρτιστεί από την Κυπριακή Δημοκρατία και έχει κατατεθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μόνοι μας το 2004 δεχθήκαμε ότι θα υπάρχει διακίνηση μέσω του Κανονισμού της Πράσινης Γραμμής προσώπων, ακόμη και από τρίτες χώρες, που θα φθάνουν στα κατεχόμενα, μέσω των παράνομων αεροδρομίων ή λιμένων, όπως π.χ. της Κερύνειας ή της Τύμπου, με βίζα που εκδόθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία. Αυτή η βίζα είναι σήμερα κρατική, την επαύριον θα είναι του Σένγκεν. Η ΕΕ ζητούσε νόμιμη διακίνηση Κυπρίων πολιτών και εκείνων της ΕΕ. Με τη δική μας γενναιοδωρία, αποδεχθήκαμε και πολίτες τρίτων χωρών, που εισέρχονται παρανόμως από κλειστά λιμάνια και αεροδρόμια της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Β. Οι τουρίστες με βίζα, που έρχονται από τα νόμιμα λιμάνια και αεροδρόμια της Κυπριακής Δημοκρατίας, μπορούν να κινούνται προς τα κατεχόμενα. Το ίδιο θα ισχύει και με τον Σένγκεν. Και από εκεί θα μπορούν να μεταβαίνουν σε άλλη χώρα της ΕΕ.

Γ. Με τον Σένγκεν θα υπάρχει λεπτομερέστερος έλεγχος στα σημεία ελέγχου της γραμμής αντιπαράταξης. Γιατί; Λόγω των πρόσθετων στοιχείων από τη διασυνοριακή και διακρατική συνεργασία των Αστυνομικών Αρχών.

1. Η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να καλύπτει τα σύνορά της ώς το σημείο που η κατοχή τής επιτρέπει να το πράττει. Χωρίς να σημαίνει ότι η πραγματική επικράτεια εκτείνεται μόνο ώς τη γραμμή Αττίλα ή όχι, η γραμμή αντιπαράταξης συνιστά διακρατικά σύνορα.
2. Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορεί να τιμωρείται ως κράτος μέλος της ΕΕ που θέλει να ενταχθεί στη ζώνη του Σένγκεν λόγω της παράνομης κατοχής ευρωπαϊκού εδάφους. Η Τουρκία υπέχει την ευθύνη για τις όποιες παρανομίες στον βορρά, γεγονός, που, εκτός των άλλων, προκύπτει από τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης. Δηλαδή αυτές της 4ης Διακρατικής Προσφυγής και εκείνην της Τιτίνας Λοϊζίδου.

Σε ό,τι αφορά τον θαλάσσιο χώρο της Κύπρου θα είναι δυνατή η βοήθεια από σκάφη της FRONTEX. Σε χερσαίο επίπεδο θα είναι δυνατή η επιτήρηση της γραμμής αντιπαράταξης με κάμερες και καλύτερο συντονισμό μεταξύ Εθνικής Φρουράς, Αστυνομίας και ΟΥΝΦΙΚΥΠ, που έχει τον έλεγχο της Γραμμής Αντιπαράταξης κατόπιν άδειας από το κυρίαρχο κράτος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Εμπόδιο στην «ολοκλήρωση» ο Αττίλας

Το θέμα της κατοχής και των εξωτερικών συνόρων δεν αποτελεί ζήτημα, για το οποίο θα πρέπει να επιδειχθεί ανοχή από την ΕΕ, αλλά θέμα για το οποίο δεν πρέπει η ίδια να τιμωρηθεί, λόγω της κατοχής. Μάλλον, αποτελεί ακόμη μια αιτία για αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων, τα οποία, όχι μόνο δημιουργούν συνθήκες ανασφάλειας, αλλά, ταυτοχρόνως, εμποδίζουν και τμήματα της περιφερειακής ολοκλήρωσης.