Έρχεται το SOS Button για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας

Συνεχίζεται η αυξητική τάση στα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, με τα πλείστα θύματα να είναι γυναίκες, ενώ ακολουθούν τα κορίτσια και τα αγόρια, και τους περισσότερους δράστες να είναι άνδρες, σύμφωνα με τα στοιχεία της Αστυνομίας Κύπρου. Η βία στην οικογένεια αποτελεί ένα φαινόμενο χωρίς γεωγραφικά σύνορα και χωρίς προτιμήσεις σε οικονομικό ή κοινωνικό υπόβαθρο του θύματος. Η συγκεκριμένη μορφή βίας μπορεί να χτυπήσει μέσα σε όλα τα σπίτια, καθιστώντας δύσκολη την «έξωσή» της από αυτά. Μερικοί από τους βασικούς λόγους για την κατάσταση αυτή είναι η συναισθηματική εξάρτηση θύματος - θύτη, η αίσθηση αβοηθησίας που κατακλύζει το θύμα, ιδιαίτερα όταν δεν έχει υποστηρικτικό οικογενειακό ή φιλικό δίκτυο, καθώς και η αίσθηση της ντροπής που νιώθει το θύμα προς τον περίγυρό του.

Μερίδιο ευθύνης φυσικά έχει και η ίδια η κοινωνία, η οποία βλέπει, ακούει, αλλά δεν αντιδρά σε αυτά που γίνονται πίσω από τη διπλανή πόρτα ή μέσα στη γειτονιά. Χαρακτηριστικό πρόσφατο παράδειγμα στην Ελλάδα είναι η γυναικοκτονία της 43χρονης από τον σύντροφό της στις 5 Δεκεμβρίου, στη Σαλαμίνα, η οποία ζητούσε βοήθεια από τους γείτονές της, όμως κανένας δεν έσπευσε να την σώσει, με αποτέλεσμα να δολοφονηθεί με πυροβολισμό στην κοιλιά λίγο αργότερα. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η γυναίκα είχε ζητήσει βοήθεια από την Αστυνομία, λόγω της βίας που δεχόταν από τον 70χρονο, όμως οι Αρχές τής είπαν να περάσει άλλη μέρα. Μπορεί να της ευχήθηκαν και καλή τύχη, όπως συνέβη με άλλα θύματα; Τα λόγια μικρά, μα οι αριθμοί μεγάλοι, και μιλούν από μόνοι τους και στη χώρα μας.

2.523 περιστατικά σε 10 μήνες

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία της Αστυνομίας για το έτος 2023, από την αρχή του χρόνου μέχρι τις 31/10/2023 τα Κλιμάκια Βίας στην Οικογένεια, παγκυπρίως, χειρίστηκαν 2.523 περιστατικά, για τα οποία εκδόθηκαν 458 εντάλματα σύλληψης.

Όσον αφορά αναλυτικότερα τα στατιστικά στοιχεία που υπάρχουν διαθέσιμα από την Αστυνομία αφορούν τα έτη 2018- 2022. Στο σύνολο τής υπό αναφορά πενταετίας τα περιστατικά βίας στην οικογένεια ανήλθαν στα 10.474, εκ των οποίων τα 152 αφορούσαν σεξουαλική βία (1,45%), τα 4.123 ψυχολογική (39,36%) και τα 6.199 σωματική βία (59,18%).

Από τα στοιχεία παρατηρείται μία αυξητική τάση των περιστατικών, με τη χειρότερη χρονιά να αποδεικνύεται το 2021. Συγκεκριμένα, το 2018 τα αναφερόμενα περιστατικά βίας στην οικογένεια ανήλθαν στα 965, το 2019 αυξήθηκαν στα 1.199, το 2020 στα 1881, το 2021 εκτοξεύθηκαν στα 3.347, ενώ το 2022 τα περιστατικά ανήλθαν στα 3082.

Γυναίκες τα πλείστα θύματα

Όσον αφορά τα θύματα όπως προκύπτουν από τα στατιστικά, στην πλειοψηφία των υποθέσεων ήταν γυναίκες (66,16%), ενώ λιγότεροι ήταν οι άνδρες (16,96%), ενώ στην περίπτωση των ανηλίκων θυμάτων, εκεί τα πράγματα είναι διαφορετικά αφού υπάρχει αναλογία στα ποσοστά μεταξύ κοριτσιών (8,60%) και αγοριών (8,28%). Ενδεικτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία, οι παραπονούμενοι/ες για βία στην οικογένεια το 2018 ανέρχονταν σε 1.025, το 2019 σε 1.298, το 2020 σε 2.031, το 2021 σε 3.567, το 2022 σε 3.391, ενώ στο σύνολο την τελευταία πενταετία ανήλθαν σε 11.312. Εξ αυτών οι 7.484 ήταν γυναίκες, οι 1.918 άνδρες, τα 973 κορίτσια κάτω των 18 ετών και τα 937 αγόρια κάτω των 18 ετών.

Οι περισσότεροι θύτες ήταν άνδρες

Τα στοιχεία καταδεικνύουν πως οι πλείστοι θύτες ήταν άνδρες (77,75%), ωστόσο αρκετές ήταν και οι γυναίκες καταγγελλόμενες (21,58%). Την ίδια ώρα, όσο κι αν ακούγεται παράξενο, υπήρξαν περιπτώσεις που οι θύτες ήταν ανήλικα παιδιά, τόσο αγόρια (0,48%) όσο και κορίτσια (0,19%). Ενδεικτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία, οι καταγγελλόμενοι/ες για Βία στην Οικογένεια το 2018 ανέρχονταν σε 977, το 2019 σε 1.244, το 2020 σε 1.941, το 2021 σε 3.411 και το 2022 σε 3.167. Στο σύνολό τους την τελευταία 5ετία καταγγέλθηκαν συνολικά 10.740 άτομα, εκ των οποίων οι 8.350 ήταν άνδρες, οι 2.318 ήταν γυναίκες, τα 52 αγόρια, ενώ σε 8 περιπτώσεις οι καταγγελλόμενοι ήταν κορίτσια κάτω των 18 ετών.

Έρχεται το SOS Button

Όπλο στα χέρια των ανθρώπων που δέχονται βία μέσα στην οικογένεια υπολογίζεται πως θα είναι η νέα εφαρμογή SOS Button, την οποία ετοιμάζει η Αστυνομία Κύπρου. Η λειτουργία της αναμένεται να είναι απλή και εύχρηστη προς όσους την αναζητήσουν. Όπως αναφέρει στη «Σ» η Βοηθός Διευθύντρια Τμήματος Καταπολέμησης Εγκλήματος και Διευθύντρια Υποδιεύθυνσης Διαχείρισης Υποθέσεων Ευάλωτων Προσώπων (ΥΔΥΕΠ), Κυριακή Λαμπριανίδου, «η Αστυνομία Κύπρου προχώρησε με διαδικασίες για την ανάπτυξη και λειτουργία μιας τέτοιας εφαρμογής, οι οποίες βρίσκονται σε εξέλιξη. Η υποβολή τέτοιας καταγγελίας θα γίνεται μέσω της εφαρμογής (Δήλωση περιστατικού και SOS Button) που θα εγκατασταθεί στα έξυπνα κινητά τηλέφωνα των πολιτών που επιθυμούν να την χρησιμοποιούν».

Όπως σημειώνει, «σκοπός της εν λόγω εφαρμογής είναι να παρέχει σε θύματα βίας στην οικογένεια καθώς και σε ανήλικα θύματα σωματικής, σεξουαλικής ή ψυχικής κακοποίησης από οποιοδήποτε πρόσωπο, τη δυνατότητα να προχωρήσουν σε άμεση καταγγελία του περιστατικού, μέσω ενός ασφαλούς, γι’ αυτά, καναλιού, ειδικότερα όταν βρίσκονται σε κίνδυνο και δεν μπορούν ν' αποταθούν στις αρμόδιες υπηρεσίες τηλεφωνικά, λόγω της φυσικής παρουσίας στον ίδιο χώρο του δράστη, ή με επιτόπια επίσκεψη στον οικείο Αστυνομικό Σταθμό».

Χειρισμός υποθέσεων

Ερωτηθείσα για το ποια είναι η διαδικασία με τον χειρισμό των υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας, απαντά ότι «όλες οι καταγγελίες για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας τυγχάνουν χειρισμού και διερεύνησης από τα Επαρχιακά Κλιμάκια Διερεύνησης Υποθέσεων Βίας στην Οικογένεια (Ε.Κ.Δ.Υ.Β.Ο.), τα οποία έχουν συσταθεί και λειτουργούν σε όλες τις επαρχιακές Αστυνομικές Διευθύνσεις. Ο στόχος της λειτουργίας τους είναι η αποτελεσματική παρέμβαση και διερεύνηση των υποθέσεων βίας στην οικογένεια που διαπράττονται στα όρια της οικείας Επαρχιακής Αστυνομικής Διεύθυνσης και τα μέλη των Ε.Κ.Δ.Υ.Β.Ο. είναι ειδικά εκπαιδευμένα στη διερεύνηση τέτοιας φύσεως περιστατικών». Συγκεκριμένα, τα μέλη της Αστυνομίας στα πιο πάνω αναφερόμενα Κλιμάκια, κατά τη λήψη της καταγγελίας από το θύμα, αναλαμβάνουν την:

• άμεση διερεύνηση και διαχείριση όλων των υποθέσεων και περιστατικών Βίας στην Οικογένεια, στη βάση πρωτοκόλλου ενεργειών,
• ενημερώνουν το θύμα για τα δικαιώματά του με βάση τη νομοθεσία,
• προβαίνουν σε αξιολόγηση της επικινδυνότητας με τη χρήση ειδικού πρωτοκόλλου αξιολόγησης και λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα ανάλογα με την περίπτωση, όπως για παράδειγμα τη σύλληψη του υπόπτου, κατάσχεση οπλισμού, εξασφάλιση διαταγμάτων αποκλεισμού ή/και περιοριστικών μέτρων για τα οποία αποφασίζει πάντοτε το Δικαστήριο μετά από αίτημα της Αστυνομίας ή άλλων συναρμόδιων με στόχο την ασφάλεια και προστασία του θύματος.

Όπως προσθέτει, σε όλη τη διαδικασία διερεύνησης υπάρχει και η ενδεδειγμένη συνεργασία με άλλες αρμόδιες υπηρεσίες του Κράτους, όπως οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας κ.ά., καθώς και με ΜΚΟ (π.χ. ΣΠΑΒΟ, Hope for Children). Επίσης, σε ιδιαίτερα δύσκολες και ιδιάζουσες περιπτώσεις, η Αστυνομία συμμετέχει σε πολυθεματικές συσκέψεις με άλλες συναρμόδιες υπηρεσίες, με σκοπό τη συνεργασία, τον συντονισμό και συνδιαχείρισή τους με γνώμονα το συμφέρον των πολιτών και της Δκαιοσύνης. Στη Λευκωσία λειτουργεί και το Σπίτι της Γυναίκας, η οποία είναι μια νέα δομή που προσφέρει υπηρεσίες σε γυναίκες θύματα και τα ανήλικα παιδιά τους. Στη δομή αυτή υπάρχει σε σταθερή βάση μέλος της Αστυνομίας και είναι δυνατή η λήψη καταθέσεων από θύματα και μάρτυρες, συμπληρώνει.

Το Σπίτι της Γυναίκας

Όπως εξηγεί στη «Σ» η Επιστημονική Διευθύντρια ΣΠΑΒΟ, Δρ Άντρη Ανδρονίκου, το Σπίτι της Γυναίκας (ΣτΓ) είναι ένα διεπιστημονικό κέντρο που συστεγάζει κρατικές υπηρεσίες καθώς και επαγγελματίες ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, με απώτερο σκοπό την αποφυγή επαναθυματοποίησης των θυμάτων και την πολυθεματική διαχείριση, για παροχή εξειδικευμένων και ολιστικών παρεμβάσεων προς τα εξυπηρετούμενα άτομα. «Περαιτέρω, στόχος των επαγγελματιών που εργάζονται στο ΣτΓ είναι η παροχή προστασίας στα θύματα, η ενημέρωση για τα δικαιώματα και τις επιλογές τους, καθώς επίσης η στήριξη σε κοινωνικοοικονομικό και συναισθηματικό επίπεδο. Ακόμη, υπάρχει ειδικά διαμορφωμένος χώρος που μπορεί να ληφθεί οπτικογραφημένη και γραπτή κατάθεση και χώρος ειδικά διαμορφωμένος για ιατροδικαστική εξέταση. Περαιτέρω, παρέχονται Νομικές Συμβουλές από Νομικό Σύμβουλο και πραγματοποιούνται συνοδείες στο Δικαστήριο. Σε σχέση με τα παιδιά, εργοδοτείται Συνήγορος του Παιδιού, που διασφαλίζει και ενημερώνει για τα δικαιώματα των παιδιών. Σημαντικό να αναφερθεί ότι, η Ομάδα Άμεσης Παρέμβασης του ΣτΓ, η οποία εργάζεται σε 24ωρη βάση, διασυνδέει τα θύματα με το ΣτΓ και παρέχει σε αυτά στήριξη, ενόσω βρίσκονται στην Αστυνομία για καταγγελία. Επιπλέον, πραγματοποιεί συνοδείες σε αρμόδιες υπηρεσίες όπου κριθεί αναγκαίο».

Πέντε με επτά χρόνια σιωπής

Κληθείσα να σχολιάσει πόσα χρόνια χρειάζεται για να πάρει την απόφαση μια γυναίκα να καταγγείλει την κακοποίησή της, αναφέρει ότι «έχει παρατηρηθεί ότι τις περισσότερες φορές τα θύματα αναζητούν βοήθεια έπειτα από κλιμάκωση της βίας και συγκεκριμένα μετά από περιστατικά με τα οποία νιώθουν ότι απειλείται η ζωή τους ή και των παιδιών τους. Ο ΣΠΑΒΟ μέσα από τις περιπτώσεις που διαχειρίζεται καταγράφει 5-7 χρόνια στο κύκλο της κακοποίησης μέχρι οι γυναίκες να αποκαλύψουν την κακοποίησή τους».

Όπως διευκρινίζει, «η κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή και εξατομικευμένη εφόσον η δυναμική της κακοποίησης επιδρά διαφορετικά σε κάθε επιζήσασα και αυτό εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η χρονιότητα της βίας, η σφοδρότητα με την οποία συμβαίνει, η συχνότητα εμφάνισής της, η ύπαρξη επιπλέον επιβαρυντικών συνθηκών όπως οι καταχρήσεις, οι εξαρτήσεις, ζητήματα ψυχικής υγείας, η ύπαρξη ή όχι ανηλίκων, υποστηρικτικού δικτύου, κοινωνικοοικονομικής κατάστασης των ίδιων των γυναικών και άλλα. Όλοι οι πιο πάνω παράγοντες καθορίζουν και την ετοιμότητα, ώστε οι γυναίκες να αποφασίσουν να καταγγείλουν. Αντίστοιχα, καθοριστικής σημασίας είναι το κατά πόσον οι γυναίκες γνωρίζουν ή όχι τις επιλογές, τα δικαιώματά τους και ποια είναι η προηγούμενη εμπειρία τους από τη συνεργασία με τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες και φορείς».